Osoby zrzeszone w izbie inżynierów budownictwa tworzą samorząd zawodowy inżynierów budownictwa, czyli podmiot niezależny w wykonywaniu swoich zadań, podlegający wyłącznie przepisom prawa. Członkostwo w samorządzie przynosi wiele korzyści, ale wiąże się także z pewnymi obowiązkami, których zawinione naruszenie grozi odpowiedzialnością dyscyplinarną.
Zarówno obowiązki, jak i odpowiedzialność dyscyplinarna inżynierów zostały uregulowane w Ustawie z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa [1]. Stanowi ona, że wykonywanie zawodu inżyniera budownictwa polega na projektowaniu obiektów budowlanych, ich realizacji, nadzorze nad procesem ich powstawania, utrzymaniu tych obiektów oraz na edukacji w tym zakresie. Jednocześnie w art. 41 tego aktu wymieniono katalog obowiązków inżyniera, wskazując, że członek izby powinien:
1) przestrzegać przy wykonywaniu czynności zawodowych obowiązujących przepisów oraz zasad wiedzy technicznej;
2) przestrzegać zasad etyki zawodowej;
3) stosować się do uchwał organów izby;
4) regularnie opłacać składki członkowskie.
Naruszenie tych obowiązków (ale jedynie zawinione) skutkuje odpowiedzialnością dyscyplinarną.
Przestrzeganie przepisów oraz zasad wiedzy technicznej
Wskazane obowiązki związane są bezpośrednio z art. 12 ust. 6 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane [2], który stanowi, że osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie są odpowiedzialne za pełnienie tych funkcji zgodnie z przepisami i zasadami wiedzy technicznej oraz za należytą staranność w wykonywaniu pracy, jej właściwą organizację, bezpieczeństwo i jakość. Sądy przyjmują, że posiadanie wymaganych uprawnień przez projektanta ma prowadzić do zagwarantowania bezpieczeństwa procesu budowlanego poprzez zapewnienie sporządzenia projektu budowlanego przez osoby legitymujące się uprawnieniami budowlanymi. Wszystko to ma istotne znaczenie także dla ochrony praworządności w procesie inwestycyjnym. Dopuszczenie do sytuacji, kiedy zamierzenie inwestycyjne ma zostać zrealizowane według projektu sporządzonego przez nieuprawnioną osobę, stwarza realne niebezpieczeństwo dla najwyższych wartości, takich jak życie i zdrowie ludzkie, co jest niedopuszczalne w praworządnym państwie prawa1. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że przepisy prawa wprowadzają rozróżnienie na odpowiedzialność zawodową oraz dyscyplinarną (niniejszy artykuł dotyczy tej drugiej).
Warto zwrócić uwagę na praktyczny aspekt omawianego obowiązku – ciągle zmieniające się prawo, niejasne regulacje, kolejne wytyczne organów prowadzą do sytuacji, w których najlepsi inżynierowie mogą mieć wątpliwości co do interpretacji stosowanych przez siebie przepisów.
>>> Profil zawodowy inżynierów posiadających uprawnienia budowlane
>>> Odpowiedzialność zawodowa inżynierów budownictwa
Przestrzeganie zasad etyki zawodowej
Ustalanie zasad etyki zawodowej i nadzór nad ich przestrzeganiem stanowi jedno z zadań samorządu zawodowego. Zasady te są uchwalane przez Krajowy Zjazd Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa po zasięgnięciu opinii stowarzyszeń zawodowych.
Oczywiście można się zastanawiać, czy zasadom ustanowionym w kodeksie etyki zawodowej należy przypisywać takie same cechy jak przepisom prawa. Charakter prawny norm etyczno-deontologicznych uchwalonych przez samorządy zawodowe stał się przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z 23 kwietnia 2008 r. [4], w którym na przykładzie zawodu lekarza orzeczono, że ustawowe przepisy zawierające podstawę do uchwalenia kodeksu etyki, zobowiązujące członków samorządu do przestrzegania jego norm oraz ustanawiające sankcje za ich naruszanie, nadały normom zawartym w Kodeksie Etyki Lekarskiej walor normy prawnej, sankcjonowanej przez państwo [5].
Jednocześnie sądy wskazują, że w przypadku kolizji pomiędzy zasadami etyki zawodowej a obowiązującym prawem nie można zasadnie zarzucić popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, jeżeli postępowanie architekta czy inżyniera nie naruszało obowiązującego prawa2. Jako przykładowy zapis naruszający przepisy prawa można wskazać stan faktyczny, na podstawie którego orzekał Sąd Apelacyjny w Warszawie i stwierdził, że zawarcie przez Izbę Architektów RP porozumienia polegającego na ustalaniu bezpośrednio przez izbę warunków sprzedaży prac projektowych członków na krajowym rynku usług architektonicznych, w następstwie wprowadzenia w Zasadach Etyki Zawodu Architekta zakazu uczestnictwa w przetargach na prace projektowe, w których jedynym kryterium oceny oferty jest cena, stanowi praktykę ograniczającą konkurencję i narusza zakaz art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów [7] (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 2008 r. [8]).
Stosowanie się do uchwał organów izby
Kodeks etyki zawodowej członków Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa został przyjęty Uchwałą Nr PIIB/KZ/0016/2024 XXIII Krajowego Zjazdu Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa z dnia 14 czerwca 2024 r. i jest dostępny na stronie internetowej PIIB [9].
>>> Kodeks etyki zawodowej członków PIIB – wywiad z przewodniczącą Komisji ds. Etyki
Uchwały są podstawowymi aktami wydawanymi przez organy samorządu zawodowego inżynierów budownictwa i mogą mieć różny charakter. Znajdują się wśród nich zarówno akty ogólne (np. regulaminy czy statuty), jak i indywidualne (np. uchwała rady okręgowej izby w sprawie wpisu na listę członków).
Warto wiedzieć, że uchwały organów samorządów zawodowych są przesyłane odpowiednio ministrowi właściwemu do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa w terminie 14 dni od dnia ich podjęcia. Natomiast minister może zaskarżyć, w terminie 30 dni od dnia otrzymania, uchwały organów okręgowych izb do właściwych organów krajowych izb, a uchwały organów krajowych izb do sądu administracyjnego.
Opłacanie składek członkowskich
Sądy wskazują, że wykonanie obowiązku uiszczenia składek członkowskich ma miejsce wyłącznie w sytuacji opłacenia całej wymaganej prawem składki członkowskiej na krajową i okręgową izbę [10]. Oznacza to, że dla naruszenia tego obowiązku nie ma znaczenia, czy inżynier nie opłacił całej składki czy tylko jej części.
Zakres odpowiedzialności dyscyplinarnej
Jak już wspomniano, zawinione naruszenie wymienionych obowiązków wiąże się z odpowiedzialnością dyscyplinarną. Jednak od odpowiedzialności dyscyplinarnej wyłączone są czyny podlegające odpowiedzialności zawodowej, określone w art. 95 ustawy – Prawo budowlane [2], oraz odpowiedzialności porządkowej zgodnie z przepisami Kodeksu pracy [11].
Warto przypomnieć, że zgodnie z art. 95 ustawy – Prawo budowlane [2] odpowiedzialności zawodowej w budownictwie podlegają osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, które:
1) dopuściły się występków lub wykroczeń określonych ustawą;
2) zostały ukarane w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie;
3) wskutek rażących błędów lub zaniedbań spowodowały zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska albo znaczne szkody materialne;
4) nie spełniają swoich obowiązków lub spełniają je niedbale;
5) uchylają się od podjęcia nadzoru autorskiego albo wykonują niedbale obowiązki wynikające z pełnienia tego nadzoru.
Odpowiedzialność dyscyplinarna inżynierów budownictwa – postępowanie wyjaśniające
Pierwszym etapem postępowania dyscyplinarnego jest postępowanie wyjaśniające, wszczynane przez rzecznika odpowiedzialności zawodowej z urzędu lub na wniosek okręgowej rady izby. Jednak jeszcze przed wszczęciem postępowania rzecznik jest zobowiązany zbadać, czy nie zachodzą przesłanki wyłączające postępowanie. W przypadku stwierdzenia takich okoliczności (np. postępowanie ma dotyczyć czynu podlegającego odpowiedzialności zawodowej) rzecznik wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania oraz doręcza je wraz z uzasadnieniem pokrzywdzonemu i członkowi izby samorządu zawodowego, którego dotyczy postępowanie wyjaśniające. Natomiast jeżeli okoliczności wyłączające postępowanie wystąpią w toku postępowania wyjaśniającego, rzecznik odpowiedzialności zawodowej wydaje postanowienie o umorzeniu wszczętego postępowania oraz doręcza je wraz z uzasadnieniem pokrzywdzonemu i członkowi izby samorządu zawodowego, którego dotyczy postępowanie wyjaśniające. Na oba postanowienia pokrzywdzonemu przysługuje, w terminie 14 dni od dnia ich doręczenia, zażalenie do Krajowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej, a jeżeli postanowienia te wydał Krajowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej – do Krajowego Sądu Dyscyplinarnego.
W toku postępowania wyjaśniającego rzecznik odpowiedzialności zawodowej powinien badać i uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i niekorzyść owego członka izby samorządu zawodowego. Należy mu umożliwić złożenie wszystkich wyjaśnień, które uważa za istotne dla sprawy. Ma on także prawo zgłaszać wnioski dotyczące przesłuchania świadków, powołania biegłych oraz przeprowadzenia innych dowodów.
Jeżeli zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do sporządzenia wniosku o wszczęcie postępowania przed sądem dyscyplinarnym I instancji, rzecznik odpowiedzialności zawodowej wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania wyjaśniającego, które doręcza się członkowi izby samorządu zawodowego, jego obrońcy, pokrzywdzonemu lub jego pełnomocnikowi oraz Krajowemu Rzecznikowi Odpowiedzialności Zawodowej. Na postanowienie o umorzeniu postępowania wyjaśniającego członkowi izby samorządu zawodowego, którego dotyczy postępowanie wyjaśniające, oraz pokrzywdzonemu przysługuje, w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia, zażalenie do Krajowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej. Osobom tym przysługuje także zażalenie na postanowienie Krajowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej o umorzeniu postępowania, w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia, do Krajowego Sądu Dyscyplinarnego.
Natomiast jeśli wynik postępowania wyjaśniającego potwierdza zasadność zarzutów stawianych członkowi izby samorządu zawodowego, rzecznik odpowiedzialności zawodowej sporządza wniosek o wszczęcie postępowania przed sądem dyscyplinarnym I instancji. O skierowaniu wniosku do sądu rzecznik zawiadamia pokrzywdzonego i jego pełnomocnika, obwinionego i jego obrońcę oraz właściwą radę izby.
Warto wiedzieć, że postępowanie wyjaśniające prowadzone przez rzecznika odpowiedzialności zawodowej powinno być zakończone w terminie 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania wyjaśniającego. Tylko w szczególnie uzasadnionym przypadku Krajowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej może przedłużyć okres postępowania wyjaśniającego na czas oznaczony, nie dłuższy niż 2 miesiące. Ostatecznie, w przypadku niezakończenia postępowania wyjaśniającego w terminie 4 miesięcy, akta sprawy przekazuje się Krajowemu Sądowi Dyscyplinarnemu, który może przedłużyć postępowanie wyjaśniające na czas oznaczony.
Postępowanie przed sądem dyscyplinarnym
Zasadą jest rozpoznanie sprawy na rozprawie. Jednak jeżeli przewodniczący składu orzekającego sądu dyscyplinarnego I instancji uzna, że zachodzą podstawy do umorzenia postępowania, jego zawieszenia albo uzupełnienia postępowania wyjaśniającego, kieruje sprawę na posiedzenie, na którym sąd może wydać postanowienie o umorzeniu postępowania, jego zawieszeniu lub przekazaniu sprawy rzecznikowi odpowiedzialności zawodowej w celu uzupełnienia postępowania wyjaśniającego (w tym przypadku należy wskazać, w jakim zakresie ma nastąpić uzupełnienie postępowania, oraz określić termin zakończenia postępowania, nie dłuższy niż 2 miesiące). Na postanowienia o umorzeniu oraz zawieszeniu postępowania obwinionemu oraz rzecznikowi odpowiedzialności zawodowej przysługuje, w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia, zażalenie.
Sąd dyscyplinarny I instancji może zawiesić postępowanie w razie dłuższej nieobecności w kraju obwinionego, jego psychicznej lub innej ciężkiej choroby, uniemożliwiającej prowadzenie postępowania, na czas trwania przeszkody.
Jeśli nie zachodzą przesłanki wydania postanowienia, to sprawa zostaje skierowana na rozprawę, na którą wzywa się obwinionego, a także jego obrońcę, rzecznika odpowiedzialności zawodowej, pokrzywdzonego i jego pełnomocnika, doręczając jednocześnie odpis wniosku o wszczęcie postępowania przed sądem dyscyplinarnym I instancji. Co istotne, pomiędzy terminem doręczenia obwinionemu, jego obrońcy oraz pokrzywdzonemu i jego pełnomocnikowi wniosku o wszczęcie postępowania przed sądem dyscyplinarnym I instancji a terminem rozprawy powinno upłynąć 14 dni. W razie niezachowania tego terminu obwiniony lub jego obrońca może zażądać odroczenia rozprawy. W wezwaniu powinna znaleźć się informacja o wyznaczonym składzie orzekającym sądu dyscyplinarnego I instancji.
O ile udział rzecznika odpowiedzialności zawodowej w rozprawie jest obowiązkowy, o tyle nieusprawiedliwione niestawiennictwo obwinionego lub jego obrońcy na rozprawie nie stanowi przeszkody do rozpoznania sprawy, chyba że sąd dyscyplinarny uzna ich obecność za konieczną.
Rozprawę rozpoczyna wywołanie sprawy, po którym przewodniczący składu orzekającego sądu dyscyplinarnego sprawdza, czy wszyscy wezwani stawili się oraz czy nie ma przeszkód do rozpoznania sprawy. Następnie rzecznik odpowiedzialności zawodowej odczytuje wniosek o wszczęcie postępowania przed sądem dyscyplinarnym, a przewodniczący zwraca się do obwinionego o złożenie wyjaśnień. Po wysłuchaniu wyjaśnień sąd przesłuchuje świadków i biegłych oraz przeprowadza inne dowody. Okręgowy sąd dyscyplinarny, Krajowy Sąd Dyscyplinarny, okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej oraz Krajowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej mogą zwrócić się z wnioskiem do organu administracji architektoniczno-budowlanej lub organu nadzoru budowlanego o udostępnienie kopii projektu zagospodarowania terenu oraz projektu architektoniczno-budowlanego będącego w posiadaniu tych organów, jeżeli udostępnienie to ma związek z prowadzonym postępowaniem.
W razie konieczności przesłuchania w charakterze świadka osoby mającej miejsce zamieszkania w znacznej odległości od siedziby sądu dyscyplinarnego lub niemogącej stawić się z powodu przeszkody niedającej się usunąć sąd dyscyplinarny może zwrócić się do właściwego miejscowo okręgowego sądu dyscyplinarnego o przesłuchanie świadka w trybie pomocy prawnej lub zlecić jego przesłuchanie członkowi wyznaczonemu ze swego składu. Strony, ich obrońcy i pełnomocnicy mają prawo brać udział w tych czynnościach. Jednak materiały sprawy, za zgodą stron, mogą być bez odczytania uznane za materiał dowodowy.
Może się zdarzyć, że w trakcie rozprawy zostaną ujawnione okoliczności, na podstawie których rzecznik odpowiedzialności zawodowej zarzuci obwinionemu inne przewinienie dyscyplinarne oprócz objętego wnioskiem o wszczęcie postępowania przed sądem dyscyplinarnym. W takiej sytuacji sąd zarządza przerwę w rozprawie, chyba że za zgodą stron rozpozna sprawę na tej samej rozprawie w zakresie rozszerzonym o nowe zarzuty. W przypadku przerwy w rozprawie rzecznik odpowiedzialności zawodowej wnosi dodatkowy wniosek o wszczęcie postępowania przed sądem dyscyplinarnym I instancji.
Po zakończeniu postępowania dowodowego przewodniczący składu orzekającego sądu dyscyplinarnego udziela głosu stronom, pełnomocnikowi i obrońcy, przy czym ostatni głos przysługuje obwinionemu. Po wysłuchaniu stron przewodniczący składu orzekającego sądu dyscyplinarnego zamyka rozprawę i sąd niezwłocznie przystępuje do narady.
Odpowiedzialność dyscyplinarna inżynierów budownictwa – ukaranie
Sąd dyscyplinarny wymierza karę, biorąc pod uwagę naruszenia przepisów ustawy i zasad etyki zawodowej, stopień winy, skutki czynu oraz zachowanie się obwinionego przed popełnieniem przewinienia dyscyplinarnego i po jego popełnieniu.
Okręgowy sąd dyscyplinarny w sprawach dyscyplinarnych może orzekać następujące kary:
1) upomnienie,
2) naganę,
3) zawieszenie na okres do 2 lat w prawach członka izby,
4) skreślenie z listy członków izby (o ponowny wpis na listę nie można się ubiegać przez 10 lat od momentu uprawomocnienia się orzeczenia).
W razie jednoczesnego ukarania za kilka przewinień dyscyplinarnych sąd dyscyplinarny wymierza kary za poszczególne przewinienia, a następnie karę łączną za wszystkie czyny. Przy orzekaniu kary łącznej stosuje się następujące zasady:
1) w przypadku orzeczenia kar upomnienia i nagany wymierza się łączną karę nagany;
2) kara zawieszenia w prawach członka nie wyłącza orzeczenia kary upomnienia i nagany;
3) przy orzeczonych za kilka przewinień karach rodzajowo różnych i karze skreślenia z listy członków wymierza się karę łączną skreślenia z listy członków.
Od orzeczenia okręgowego sądu dyscyplinarnego obwinionemu oraz okręgowemu rzecznikowi odpowiedzialności zawodowej przysługuje prawo wniesienia odwołania do Krajowego Sądu Dyscyplinarnego w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia na piśmie wraz z uzasadnieniem. Odwołanie wraz z odpisami dla stron wnosi się za pośrednictwem sądu dyscyplinarnego, który wydał zaskarżone orzeczenie albo postanowienie.
Oczywiście w wyniku różnych okoliczności sytuacja obwinionego może się zmieniać, dlatego możliwe jest cofnięcie odwołania złożonego przed rozpoczęciem rozprawy odwoławczej i takie działanie wiąże Krajowy Sąd Dyscyplinarny. Jednak odwołania wniesionego przez rzecznika odpowiedzialności zawodowej na korzyść obwinionego nie można cofnąć bez zgody obwinionego.
Od orzeczenia Krajowego Sądu Dyscyplinarnego w sprawach odpowiedzialności dyscyplinarnej przysługuje obwinionemu, okręgowemu rzecznikowi odpowiedzialności zawodowej lub Krajowemu Rzecznikowi Odpowiedzialności Zawodowej prawo wniesienia odwołania do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania obwinionego sądu apelacyjnego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 14 dni od dnia doręczenia na piśmie rozstrzygnięcia wraz z uzasadnieniem.
Po rozpoznaniu środka odwoławczego Krajowy Sąd Dyscyplinarny:
1) utrzymuje w mocy albo uchyla zaskarżone orzeczenie lub postanowienie w całości bądź części i orzeka co do istoty,
2) uchyla zaskarżone orzeczenie albo postanowienie w całości lub części i przekazuje sprawę sądowi dyscyplinarnemu I instancji do ponownego rozpatrzenia,
3) uchyla zaskarżone orzeczenie albo postanowienie w całości lub części i umarza postępowanie w odpowiednim zakresie.
Zatarcie ukarania
Zatarcie wpisu o ukaraniu z tytułu odpowiedzialności dyscyplinarnej następuje z urzędu po upływie:
1) 3 lat od uprawomocnienia się orzeczenia kary upomnienia lub nagany,
2) 5 lat od upływu okresu zawieszenia w prawach członka izby,
3) 15 lat od uprawomocnienia się orzeczenia kary skreślenia z listy członków izby.
Jednak jeżeli w tym czasie członek izby został ukarany inną karą dyscyplinarną, zatarcie wpisu o ukaraniu następuje łącznie z zatarciem późniejszego wpisu.
Koszt postępowania
Ukaranie wiąże się także z koniecznością poniesienia kosztów postępowania, które pobiera się w formie opłaty zryczałtowanej na rzecz izby samorządu zawodowego, której obwiniony jest członkiem.
Opłata zryczałtowana wynosi w razie ukarania:
1) karą upomnienia – od 500 do 800 zł,
2) karą nagany – od 800 do 1500 zł,
3) innym karami – od 1500 do 3000 zł.
Taką opłatę zryczałtowaną pobiera się za postępowanie w każdej instancji, a przy wydawaniu orzeczenia łącznego wymierzone opłaty sumuje się. Jeżeli jednym orzeczeniem ukarano dwóch lub więcej obwinionych, zryczałtowane koszty postępowania ponosi każdy z nich z osobna.
1 Zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 stycznia 2016 r. [3].
2 Zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 stycznia 2011 r. [6].
Martyna Sługocka
specjalista w zakresie Prawa budowlanego; adiunkt na Wydziale Budownictwa Lądowego i Wodnego Politechniki Wrocławskiej
Literatura
1. Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 551).
2. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 725 ze zm.).
3. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 stycznia 2016 r., sygn. akt VII SA/Wa 736/15.
4. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 kwietnia 2008 r., sygn. akt SK 16/07.
5. Trybunał Konstytucyjny, komunikat prasowy po rozprawie: Zasady etyki lekarskiej a wolność słowa, https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/komunikaty-prasowe/komunikaty-po/art/3232-zasady-etyki-lekarskiej-a-wolnosc-slowa.
6. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. akt III APo 5/07.
7. Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 244 poz. 2080).
8. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 2008 r., sygn. akt VI ACa 92/08.
9. Kodeks etyki zawodowej członków Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa przyjęty Uchwałą nr PIIB/KZ/0016/2024 XXIII Krajowego Zjazdu Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa z dnia 14 czerwca 2024 r., https://www.piib.org.pl/images/stories/aktualnosci/2024-06/Kodeks-etyki-zawodowej-czlonkow-PIIB.pdf.
10. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 lipca 2016 r., sygn. akt VI SA/Wa 2638/15.
11. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.).