Nowy standard energetyczny budynków w świetle zmiany w przepisach techniczno-budowlanych – cz. II

Zmiany w wymaganiach dla instalacji

Charakter wprowadzonych zmian nie jest jednolity. Część wynika z potrzeby porządkowej, część – z konieczności uwzględnienia postępu technicznego.

Zmiany uściślające wymaganie w § 154 ust. 10 WT polegają na korekcie określeń używanych w tabeli, dotyczącej maksymalnej mocy właściwej wentylatorów stosowanych w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, tj. dotychczasowego opisu „złożonej instalacji klimatyzacji” i „prostej instalacji wentylacji”. Skutkiem tego doprecyzowano wymagania dla stosowanych w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych wentylatorów: nawiewnego i wywiewnego, w zakresie maksymalnej dopuszczalnej mocy właściwej, ustalając odrębne wartości dla:

1) instalacji klimatyzacji lub wentylacji nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła,

2) instalacji wentylacji nawiewno-wywiewnej bez odzysku ciepła oraz wentylacji nawiewnej,

3) instalacji wywiewnej.

Kolejną zmianą uściślającą wymaganie jest korekta porządkowa tabeli w pkt 1.5 załącznika nr 2 do WT, która ustala na niezmienionym poziomie wymagane grubości izolacji cieplnej przewodów rozdzielczych i komponentów w instalacjach centralnego ogrzewania, ciepłej wody użytkowej (w tym przewodów cyrkulacyjnych), instalacji chłodu i ogrzewania powietrznego.

Natomiast w § 148 i  § 151  WT  dostosowano wymagania do aktualnej wiedzy technicznej przez:

– Określenie warunków stosowania wentylacji hybrydowej, warunków pracy wentylatorów stosowanych w instalacji wentylacji hybrydowej, wentylacji mechanicznej wywiewnej  oraz nawiewno-wywiewnej. Zgodnie z nowym brzmieniem § 148 ust. 1 wentylację hybrydową, jako alternatywę dla wentylacji grawitacyjnej, można stosować w budynkach, w których nie jest wymagana wentylacja mechaniczna wywiewna lub nawiewno-wywiewna. Konsekwentnie jak w ust. 1, zgodnie z ust. 2 tego paragrafu, odniesiono obowiązujący dla przypadku wentylacji grawitacyjnej zakaz stosowania także wentylacji hybrydowej w pomieszczeniu, w którym jest zastosowana wentylacja mechaniczna lub klimatyzacja. Jednocześnie wyłączono spod zakazu przypadek pomieszczeń z urządzeniami klimatyzacyjnymi niepobierającymi powietrza zewnętrznego. W nowo dodanym ust. 5 § 148 wprowadzono wymóg stosowania wentylatorów o regulowanej wydajności. Wymóg ten rozciągnięto na: instalację wentylacji hybrydowej, instalację wentylacji mechanicznej wywiewnej oraz instalację wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej.

– Wprowadzenie kryterium sprawności temperaturowej, zmianę granicznej wydajności instalacji wentylacji mechanicznej ogólnej nawiewno-wywiewnej oraz klimatyzacji komfortowej, której przekroczenie łączy się z obowiązkiem stosowania urządzeń do odzyskiwania ciepła lub recyrkulacji. Tym samym rozszerzono nakaz stosowania urządzeń do odzyskiwania ciepła z powietrza wywiewanego o sprawności temperaturowej co najmniej 50%, ustalając graniczną wydajność na poziomie 500 m³/h (w miejsce dotychczasowej 2000 m³/h), oraz zrezygnowano z warunku co najmniej 10-procentowego udziału strumienia powietrza zewnętrznego w powietrzu nawiewnym, w przypadku zastosowania recyrkulacji (§ 151 ust. 1), uznając, iż brak jest uzasadnienia do utrzymania usztywnienia w postaci wartości granicznej. O faktycznym udziale ilości powietrza zewnętrznego w powietrzu nawiewanym decydować będą założenia projektowe. Dla bezpieczeństwa użytkowników pozostawiono zapis, iż strumień powietrza zewnętrznego nie może być mniejszy, niż wynika to z wymagań higienicznych.

– Wprowadzenie w  § 154 warunków zabezpieczenia przed kondensacją pary wodnej belek chłodzących i elementów chłodzących płaszczyznowych, tj. określenie kryterium doboru temperatury zasilania i powrotu czynnika chłodzącego belek chłodzących i elementów chłodzących płaszczyznowych oraz wprowadzenie kryterium obciążenia cieplnego dla regulacji pomp obiegowych w obiegach chłodzących i ogrzewczych.

Nowe wymagania dla instalacji wentylacji i klimatyzacji mają wpływ na ogólną charakterystykę energetyczną systemów technicznych ze względu na optymalizację zużycia energii w systemach technicznych budynku.

Tab. Maksymalna moc właściwa wentylatorów ze względu na rodzaj wentylatora i rodzaj instalacji

Zmiana wymagań cząstkowych związanych z oszczędnością energii dla ścian i okien, powierzchni przezroczystych nieotwieranych

Zmiany w wymaganiach dotyczących izolacyjności cieplnej przegród pełnych i przezroczystych są znaczące.Zaostrzono, ustalając jednocześnie terminarz czasowy dla zmian, wymagania w zakresie współczynnika przenikania ciepła przegród. W przypadku granicznych wartości współczynnika przenikania ciepła U_c ścian, dachów i stropodachów, obowiązujących dla wszystkich typów budynków, uwzględniony został wpływ pustek powietrznych w warstwie izolacji, łączników mechanicznych przechodzących przez warstwę izolacyjną oraz opady na dach o odwróconym układzie warstw. Uwzględniono w tabeli w pkt 1.1 załącznika nr 2 do rozporządzenia wymagania dla stropów międzykondygnacyjnych oraz poprawiono wymagania dla ścian wewnętrznych, dzieląc na trzy przypadki: a) przy Δt_i ≥ 8°C oraz oddzielające pomieszczenia ogrzewane od klatek schodowych i korytarzy, b) przy Δt_i < 8°C, c) oddzielające pomieszczenie ogrzewane od nieogrzewanego. 

W przypadku ustalonych granicznych współczynników przenikania ciepła U_(max) okien i drzwi balkonowych, drzwi zewnętrznych, powierzchni przezroczystych nieotwieranych, obowiązujących dla wszystkich typów budynków, zrezygnowano z wymagań dla świetlików i nie określono wymagań dla okien i drzwi zewnętrznych w przegrodach zewnętrznych pomieszczeń nieogrzewanych.

Zaostrzono wymaganie dodatkowe dla okien w zakresie maksymalnej dopuszczalnej powierzchni okien ze względu na oszczędność energii A_0max,ustalając, iż okna w budynkach mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego o współczynniku przenikania ciepła U ≥ 0,9 W/(m²žK) mogą mieć powierzchnię nie większą niż A_0max = 0,15 · A_z + 0,03 · A_w, gdzie A_z – suma pól powierzchni rzutu poziomego wszystkich kondygnacji nadziemnych (w zewnętrznym obrysie budynku) w pasie o szerokości 5 m wzdłuż ścian zewnętrznych, a A_w – suma pól powierzchni pozostałej części rzutu poziomego wszystkich kondygnacji po odjęciu A_z. Jeśli dla spełnienia wymagania zawartego w § 57 (warunek dostępności światła dziennego), które jest równorzędnym wymaganiem z wymaganiem energetycznym, niezbędna jest większa powierzchnia okna niż A_0max, należy zastosować okna o U < 0,9 W/(m²·K). Z powyższego wynika, iż powierzchnia okien o U < 0,9 W/(m²K) może być dowolnie duża (wynikająca z koncepcji architektonicznej), a jej minimum wyznacza § 57, określający warunek minimalnej powierzchni okna ze względu na dostęp światła dziennego.

Dla okien w budynkach użyteczności publicznej zastosowano inne podejście. Rygor dopuszczalnej powierzchni A_0max okna, ze względu na oszczędność energii, o współczynniku przenikania ciepła U ≥ 0,9 W/(m²žK) nie obowiązuje, jeśli tak wyznaczona powierzchnia byłaby mniejsza niż wynikająca z wymagań higieniczno-zdrowotnych (§ 57 – dostępność światła dziennego). Powyższe oznacza, że kryterium zapewnienia dostępu światła dziennego w budynku użyteczności publicznej jest nadrzędne.

Wymagania cząstkowe dla okien w WT wyrażone są w postaci współczynnika przenikania ciepła oraz współczynnika przepuszczalności energii całkowitej promieniowania słonecznego g, który został ustalony na poziomie 0,35 dla okresu letniego. Zgodnie z ustaleniem zawartym w § 328 ust. 2 rozporządzenia warunek ograniczenia ryzyka przegrzewania budynków w okresie letnim uważa się za spełniony, jeśli okna oraz inne przegrody przeszklone i przezroczyste będą się charakteryzować nie większym współczynnikiem g niż wymagany dla okresu letniego.

Powstaje pytanie, czy odniesienie współczynnika g do lata wraz z jego zaostrzeniem (dotychczas obowiązujące g = 0,5 z wyłączeniem okien oraz przegród szklanych i przezroczystych, których udział w powierzchni ściany jest większy niż 50% powierzchni ściany, gdzie g = 0,25) oraz utrzymaną minimalną powierzchnią okna ze względu na dostęp światła dziennego (określaną  stosunkiem powierzchni okna, liczonej w świetle ościeżnic, do powierzchni podłogi: 1:8 – dla pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi, 1:12 – dla innych pomieszczeń, w których oświetlenie dzienne jest wymagane ze względu na przeznaczenie) jest wystarczające, aby dostęp do oświetlenia dziennego był zapewniony na niezmienionym poziomie. Jeśli nie, to wymaganie higieniczno-zdrowotne nie jest spełnione, a zapotrzebowanie energii na oświetlenie wbudowane się zwiększy.

Wątpliwości budzi też kwestia nieodniesienia się w przepisach dotyczących okien, przegród szklanych i przezroczystych do okresu zimowego, czyli określenia wymagań istotnych z punktu widzenia pełnego bilansu cieplnego.   

Wnioski

Przytoczone zmiany mają charakter zasadniczy dla projektowania budynków oraz komfortu użytkowników. Skutkować będą zwiększonym kosztem projektowania z powodu większej liczby analiz w celu uzyskania pewności, że projekt budynku będzie spełniał wszystkie wymagania podstawowe, co do których spełnienia jest zobowiązany projektant na mocy art. 5 ustawy – Prawo budowlane.Koszt projektowania będzie wyższy, wyższy też będzie koszt budowy. Inwestor zatem musi się liczyć z dodatkowymi nakładami ponoszonymi w związku z budową wymarzonego domu.

Przywołane wątpliwości mogą, chociaż nie muszą, wynikać ze słabych stron sposobu formułowania wymagań dla budynków w postaci wymagań cząstkowych. Złożoność rozwiązań technicznych i ich współzależność z rozwiązaniami budowlanymi jest powodem zmiany podejścia, w  wielu państwach w Europie, do formułowania wymagań dla budynków, rezygnacji z wymagań dla elementów budynków na rzecz ustalenia wymagań ogólnych dla budynku jako całości.   

W następnym artykule przedstawione zostaną pozostałe zmiany przepisów obowiązujących od 1 stycznia 2014 r. projektantów i wykonawców budynków. 

Anna Sas-Micuń

Stowarzyszenie Nowoczesne Budynki