Norma PN-EN 1090 wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych. Nowelizacja

Producenci konstrukcji, wykonawcy robót i projektanci mają do wyboru jedynie obcojęzyczne wersje zmienionej PN-EN 1090. Dlatego też przybliżamy główne zmiany w nowej edycji normy.

Znaczne zmiany, które wprowadza obecna nowelizacja normy wykonania konstrukcji stalowych i aluminiowych PN-EN 1090 i jej publikacje na użytek krajowy tylko w języku oryginałów, pozwalają sądzić, że ogólne informacje na ten temat mogą być dla niektórych czytelników przydatne. Dotychczasową normę z 2009 r. zastąpią: nowa część ogólna [1], dwie znowelizowane części [2] i [3] z wymaganiami technicznymi dla konstrukcji oraz dwie nowe części [4] i [5] z wymaganiami technicznymi dla konstrukcji i poszyć z elementów profilowanych na zimno. Części [2], [4] i [5] zostały już opublikowane. Bliska publikacji jest część [1], która znajduje się na etapie zatwierdzania.

Znowelizowana prEN 1090-1:2018 [1] ma nowy tytuł, treść i objętość wynikające z dostosowania do rozporządzenia UE nr 305/2011 [6].

Określa ona system oceny stałości właściwości użytkowych AVCP (ang. Assessment and Verification of Constancy of Performance) elementów wytwarzanych ze stalowych i aluminiowych wyrobów, przeznaczonych do wbudowania w konstrukcjach budynków lub obiektów inżynieryjnych, gdzie mają wpływ na spełnienie wymagań podstawowych wymienionych w rozporządzeniu UE nr 305/2011/5.3.2 i zał. I [6], tj. na nośność lub stateczność całej konstrukcji lub jej części. Rozporządzenie to zostało również wprowadzone w ustawie o wyrobach budowlanych [7] i w rozporządzeniu o deklaracji właściwości wyrobów budowlanych [8]. W końcowej fazie opracowania znajdują się wytyczne sporządzania deklaracji właściwości w formacie XML [9]. Deklaracja właściwości elementów konstrukcyjnych wg normy [1] ma zawierać informacje wymienione w tabl. 1. Częstotliwość przeglądów okresowych zakładowego systemu kontroli produkcji FPC zaproponowano dla klas wykonania konstrukcji: EXC1 i EXC2 – co [1- 2- 3- 3] lata, a dla klas EXC3 i EXC4 – co [1- 12- 3 – 3] lata.

Norma [1] dotyczy wyrobów produkowanych seryjnie i nieseryjnie, pojedynczo i w zestawach oraz jako stalowe części składowe elementów zespolonych. Będzie stosowana wyłącznie do wyrobów konstrukcyjnych wykonywanych zgodnie z wymaganiami technicznymi podanymi w następnych jej częściach. Nie dotyczy ona wyrobów konstrukcyjnych, dla których wymagania techniczne i produkcyjne są określone w innych zharmonizowanych normach europejskich (hEN) lub aprobatach technicznych (ETA). Wyspecyfikowanie wszystkich wyrobów, które mieszczą się w jej zakresie, nie jest możliwe. Mogą więc okazać się przydatne wykazy przykładowych wyrobów konstrukcyjnych, które norma obejmuje oraz których nie obejmuje, podane na podstawie roboczego projektu wytycznych [10] w tabl. 2.

We wrześniu 2018 r. zastąpiono dotychczasową PN-EN 1090-2P:2012 nową wersją [2] opublikowaną w języku angielskim i niemieckim. Norma zachowała dotychczasową objętość mimo ograniczenia jej zakresu.

Sprawdź też: Projektowanie połączeń śrubowych konstrukcji stalowych wg Eurokodu 1993 i normy krajowej PN-90/B-03200

Zasadnicze różnice między tekstami obu wersji norm obejmują:

usunięcie informacji dotyczących elementów z kształtowników i blach profilowanych na zimno oraz ich połączeń (przeniesione do EN 1090-4);
usunięcie wytycznych doboru klas wykonania konstrukcji (przeniesione do PN-EN 1993-1-1) oraz wytycznych stosowania podkładek wskazujących sprężenie;
wprowadzenie trzech nowych załączników dotyczących: procedur kontroli procesu cięcia termicznego, wpływu grubości powłok antykorozyjnych na wartość siły wstępnego sprężenia oraz doboru klas kontroli spoin;
scalenie tablic zawierających podstawowe i funkcjonalne tolerancje geometryczne oraz zmiany niektórych wartości i rysunków;
zmiany wymagań dokumentów kontrolnych w tabl. 1 i tolerancji grubości;
zmiany wymagań i informacji dotyczących procesów cięcia termicznego i spawania oraz ich kontroli;
zmiany informacji dotyczących połączeń na łączniki mechaniczne;
rozszerzenie informacji i wymagań dotyczących stali odpornej na korozję;
zaktualizowanie wykazu norm powołanych i norm cytowanych w tekście.

Części [4] i [5] normy zawierające pełny zakres wymagań technicznych obejmujących dokumentację, wytwarzanie, montaż oraz kontrolę są dostępne w wersji angielskiej. Część [4] dotycząca kształtowanych na zimno stalowych elementów i poszyć oraz konstrukcji dachów, sufitów, stropów i ścian obejmuje:

poszycia klasy I i II i konstrukcje projektowane wg PN-EN 1993-1-3 (poszycia klasy III patrz PN-EN 14782E:2006);
niespawane kształtowniki złożone;
kształtowane na zimno i także spawane wzdłużnie kształtowniki rurowe, nieujęte w EN 10219-1;
perforowane punktowo i mikroperforo- wane blachy i elementy poszycia;
konstrukcje dystansowe między zewnętrznym i wewnętrznym lub górnym i dolnym poszyciem dachów, ścian i sufitów z profilowanych na zimno blach, także z połączeniami i przyłączami odpowiednimi do przekazywanych obciążeń;
profilowane poszycia stalowe do stropów zespolonych, np. w fazach montażu i betonowania;
dodatkowe wymagania projektowe dotyczące poszyć z blach profilowanych podane w załączniku B, które nie są jeszcze uwzględnione w EN 1993-1-3 i które będą mogły być w przyszłości zastąpione całkowicie lub częściowo przez wytyczne dodane do EN 1993.

Jako przykładowe konstrukcje, które obejmuje część [4] normy, można wymienić:

jedno- i wielowarstwowe dachy, w których nośne poszycie dolne lub górne albo oba poszycia składają się z kształtowanych na zimno elementów konstrukcyjnych i poszycia;
jedno- i wielowarstwowe ściany, w których nośne poszycie wewnętrzne lub zewnętrzne albo oba poszycia składają się z kształtowanych na zimno elementów konstrukcyjnych i poszycia;
kratownice z kształtowników profilowanych na zimno.

Część [4] nie obejmuje:

elementów konstrukcji zespolonych wykorzystujących współpracę różnych materiałów, jak płyty warstwowe i płyty zespolone;
reguł obliczeń, wymiarowania i wykonywania izolacji termicznych, ochrony przed wilgocią, hałasem lub ogniem;
szczegółowych wymagań dotyczących wodoszczelności, przepuszczalności powietrza lub właściwości termicznych poszycia;
postanowień dotyczących wykonywania pokryć dachowych i ściennych tradycyjnymi metodami lutowania i blacharstwa.

Fot. Jan Łaguna

Wobec dużego zakresu wprowadzonych zmian poprzednia wersja normy [2] stała się bezużyteczna. Korzystanie w projektowaniu i wykonawstwie budowlanym z pakietu wycofanych Polskich Norm ma już niewielki zakres i skończy się definitywnie wg rozporządzenia [11] w stosunku do obiektów, które będą realizowane na podstawie decyzji i pozwoleń wydawanych po 1 stycznia 2021 r.

Producenci konstrukcji, wykonawcy robót i projektanci mają obecnie do wyboru wersję angielską lub niemiecką normy [2] oraz wersje angielskie norm [4] i [5] (pakiet norm liczący 350 stron). Warto również zauważyć, że większość norm cytowanych w tabl. 2 jest udostępniona tylko w wersji angielskiej.

Sprawa językowa stała się już przedmiotem dyskusji (patrz „IB” nr 9 i 11/2018).

Mój pogląd na tę sprawę jest nieco inny niż autorów wypowiedzi [12].

PKN ma obowiązek publikowania Norm Europejskich bezpośrednio po ich zatwierdzeniu i może to robić tylko w językach oryginałów.

Znaczna liczba norm nie wymaga tłumaczenia z powodu bardzo małego zastosowania w Polsce lub wykorzystywania tylko przez odbiorców dysponujących odpowiednio wykwalifikowanym personelem. Inaczej jest w przypadku norm określających kryteria i wymagania dotyczące bezpieczeństwa budowli, którymi się posługuje się szerokie grono pracowników budownictwa. Obejmuje to procesy projektowania, wykonywania i kontroli, w których od pracowników posługujących się obcojęzycznymi normami technicznymi należałoby wymagać nie tyko znajomości języka, ale również specjalistycznej terminologii. Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa wprowadziło w krajowym systemie egzekwowania ustaw Prawo budowlane i o wyrobach budowlanych [7] określony zestaw norm do obowiązkowego stosowania rozporządzeniem [11]. Dlatego Eurokody i normy z nimi zharmonizowane są tłumaczone na język polski, jeśli mają zastosowanie w kraju. Z powodu braku zastosowania w kraju dotychczas nie przetłumaczono Eurokodu EC8 dotyczącego projektowania konstrukcji na terenach sejsmicznych. O potrzebie tłumaczenia decydują specjalistyczne komitety techniczne umocowane w PKN. Członkami tych komitetów są przedstawiciele różnych uczelni, stowarzyszeń technicznych i przedsiębiorstw. PKN zleca tłumaczenia odpowiednim podmiotom gospodarczym. Merytoryczny odbiór tych prac należy do komitetów technicznych. Proces ten trwa długo i dlatego w niektórych przypadkach może wywoływać słuszne zniecierpliwienie odbiorców.

dr inż. Jan Łaguna

Zobacz też: O polskich normach po angielsku

Normy i przepisy związane

prEN 1090-1:2018-11 Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych – Część 1: Ocena i kontrola stałości właściwości użytkowych elementów konstrukcyjnych ze stali i aluminium.
PN-EN 1090-2E:2018-09 Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych – Część 2: Wymagania techniczne dotyczące konstrukcji stalowych.
PN-EN 1090-3P:2013 Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych – Część 3: Wymagania techniczne dotyczące konstrukcji aluminiowych.
PN-EN 1090-4E:2018-09 Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych – Część 4: Wymagania techniczne dotyczące profilowanych na zimno stalowych elementów konstrukcyjnych oraz konstrukcji poszycia dachów, sufitów, stropów i ścian.
PN-EN 1090-5E:2017-05 Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych – Część 5: Wymagania techniczne dotyczące profilowanych na zimno aluminiowych elementów konstrukcyjnych oraz konstrukcji poszycia dachów, sufitów, stropów i ścian.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 305/2011 ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG.
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. z 2014 r. poz. 883; 2015 r. poz. 1165).
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sporządzania deklaracji właściwości użytkowych wyrobów budowlanych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1966).
CWA 17316 Smart CE marking for construc- tion products – Final version July 2018.
Guidelines on implementation of EN 1090-1 CEN/TC 135-N753, 24.11.2015.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 14 listopada 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2017 r. poz. 2285).
A. Pogorzelski, J. Sieczkowski, PA. Król, Polskie Normy po angielsku, „Inżynier Budownictwa” nr 11/2018.