Z technicznego punktu widzenia wszystkie dźwigi osobowe i osobowo-towarowe (windy) po maksimum 20 latach eksploatacji muszą być modernizowane.
Potrzeba modernizacji dźwigów wynika przede wszystkim z postępu technicznego w tej branży oraz coraz wyższych wymagań dotyczących bezpieczeństwa użytkowania. Prowadzona konserwacja utrzymuje dźwigi jedynie na założonym przy ich projektowaniu poziomie funkcjonalności eksploatacyjnej oraz bezpieczeństwa.
W Polsce natychmiastowej modernizacji wymaga ponad 40 tys. dźwigów instalowanych w latach 1970–1990. Szacowany koszt tej modernizacji to ok. 1800 mln EUR. W samej Warszawie jest ok. 10 tys. dźwigów, których koszt modernizacji szacuje się na kwotę 1,5 mld PLN, a modernizację minimum 1000 wind powinno się zacząć od dziś. Koszt modernizacji tych 1000 wind jest równoważny całej kwocie przeznaczonej w regionalnym programie operacyjnym dla Mazowsza na rewitalizację.
Właściciele dźwigów oczekują pomocy państwa w tym zakresie w postaci dotacji, tak jak to ma miejsce przy termomodernizacji budynków. Dotacje przyniosą istotne korzyści. Dzięki zastosowaniu Zalecenia 95/216/EC Komisji Europejskiej opartego na normie SNEL (EN81-80) przy jednoczesnym uwzględnieniu dokumentu CEN/TS 81-82, dotyczącego poprawy dostępu do istniejących dźwigów dla osób, w tym osób niepełnosprawnych, inwestycja ta pozwoli osiągnąć:
– wsparcie aktywności gospodarczej oraz utrzymanie i tworzenie licznych miejsc pracy dla wykwalifikowanych pracowników, w regionach najbardziej dotkniętych kryzysem poprzez inwestowanie w rozwój środowiska budownictwa mieszkaniowego;
– podniesienie bezpieczeństwa gorzej sytuowanych obywateli, właścicieli mieszkań w zasobach spółdzielni mieszkaniowych i wspólnot mieszkaniowych oraz budynków socjalnych wybudowanych na przestrzeni ostatnich 50 lat;
– poprawę dostępności osób niepełnosprawnych i starszych do budynków i mieszkań;
– zmniejszenie zużycia energii przez urządzenia dźwigowe (energooszczędne rozwiązania).
Unia Europejska popiera finansowanie remontów budynków mieszkalnych, które prowadzą do wzrostu efektywności energetycznej w mieszkalnictwie. Temu celowi służyć ma rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 397/2009 z 6 maja 2009 r. zmieniające rozporządzenie WE nr 1080/2006 w odniesieniu do kwalifikowalności efektywności energetycznej i inwestycji w energię odnawialną w budownictwie mieszkaniowym.
Rozporządzenie to w art. 1 wprowadziło zmianę art. 7, polegającą na dodaniu nowego ustępu 1a o następującej treści: W każdym państwie członkowskim wydatki na zwiększanie efektywności energetycznej oraz wykorzystanie energii odnawialnej w istniejącym budownictwie mieszkaniowym są kwalifikowalne do kwoty 4% całkowitej alokacji z EFRR. W celu wspierania spójności społecznej państwa członkowskie określają w przepisach krajowych kategorie kwalifikujących się budynków mieszkalnych, zgodnie z art. 56 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 1083/2006. Zmiana weszła w życie 11 czerwca 2009 r.
Tym samym UE otworzyła Polsce drogę do wspierania w okresie finansowania 2007–2013 ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) takich remontów i modernizacji istniejącej substancji mieszkaniowej, które będą prowadziły do zwiększania efektywności energetycznej.
Również przedstawiony w 2009 r. przez Ministerstwo Gospodarki projekt „Polityki energetycznej Polski do roku 2030” jako pierwszy i priorytetowy swój cel stawia poprawę efektywności energetycznej. Postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy do realizacji wszystkich pozostałych celów polityki energetycznej Polski. 19 marca 2009 r. weszła w życie ustawa z 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów. Akt ten reguluje zasady udzielania pomocy publicznej podmiotom realizującym inwestycje zmierzające do zmniejszenia zapotrzebowania budynków na energię. Jednak ten kolejny akt prawny związany z oszczędnością energii dotyczy jedynie oszczędności energii cieplnej, pomijając kwestię oszczędności energii elektrycznej i efektywności energetycznej w budownictwie mieszkaniowym.
Należy podkreślić, iż pomoc publiczna dotycząca remontów budynków i termomodernizacji od ponad 25 lat dotyczy docieplania budynków (wcześniej była tzw. likwidacja wad technologicznych) i modernizacji instalacji wewnętrznych centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej oraz węzłów cieplnych, a cały czas pomija konieczność modernizacji dźwigów osobowych (wind).
Ograniczenia obecnej ustawy praktycznie wykluczają możliwość skorzystania z niej do modernizacji dźwigów zarówno z punktu widzenia oszczędności energii, efektywności energetycznej, jak również z punktu widzenia remontów (pomoc państwa dotyczy budynków wzniesionych do 1961 r., a największe zagrożenia występują w dźwigach instalowanych w latach 1970–1990).
Branża dźwigowa stale wprowadza rozwiązania techniczne ograniczające pobór energii elektrycznej oraz podnoszące efektywność energetyczną nowych i modernizowanych dźwigów osobowych. Obecnie instalowane dźwigi zmniejszają zapotrzebowanie mocy elektrycznej o ponad 30% w stosunku do starych dźwigów.
Od lat w UE trwają prace mające na celu objęcie obowiązkiem certyfikacji energetycznej również dźwigów. W kwestii włączenia certyfikacji energetycznej dźwigów do wprowadzonej od 1 stycznia 2009 r. obowiązkowej oceny charakterystyki energetycznej budynków miało już miejsce kilka wystąpień do Ministra Infrastruktury. Podstawowe jej założenia to:
– Definicja: Charakterystyka energetyczna dźwigu jest aktualnym lub szacowanym zużyciem energii dla standardowego użytkowania.
– Dźwigi powinny być włączone w certyfikat energetyczny budynku.
– Ważność certyfikatu – maksimum 10 lat.
– Członkowie UE dokonują przeglądu wymagań efektywności energetycznej budynków przynajmniej raz na 5 lat.
Wprowadzenie obowiązku certyfikacji dźwigów wynika z liczby instalowanych ich rocznie (w 2008 r. blisko. pół miliona nowych instalacji na świecie, a tylko w Chinach ok. 130 tys.) oraz obecnie eksploatowanych na świecie dźwigów (ok. 8,5 mln.). Zaoszczędzenie ok. 25% energii elektrycznej dałoby oszczędność prawie 5 TW (Terawat), co odpowiada mocy wytwarzanej przez ok. 3800 turbin wiatrowych.
Trwające w UE prace nad objęciem certyfikacją energetyczną dźwigów obejmują:
1. Opracowanie normy – w 2010 r. ma być opublikowana norma ISO 25 745 Efektywność energetyczna dźwigów, schodów i chodników ruchomych – norma podaje sposób pomiarów i określenia oraz weryfikacji efektywności energetycznej tych urządzeń.
2. Projekt E4 – Pracę studialną ELA (European Lift Association) – Efektywność energetyczna dźwigów i schodów ruchomych – E4. Celem projektu E4 jest poprawa efektywności energetycznej wind, schodów i chodników ruchomych w budynkach biurowych, wielorodzinnych budynkach mieszkalnych, centrach handlowych, szkołach, szpitalach i innych. Projekt E4 ma promować efektywne energetycznie wykorzystywanie energii elektrycznej w układach windowych poprzez stosowanie najlepszych dostępnych technologii. Projekt ma się skończyć w 2010 r.
3. Zalecenia VDI 4707 do oceny efektywności energetycznej dźwigów Stowarzyszenia Niemieckich Inżynierów.
Właśnie zalecenia VDI4707 stały się obecnie w krajach UE podstawą wystawiania certyfikatów energetycznych dla instalowanych dźwigów. Z uwagi na indywidualność każdego z certyfikatów, ważnego dla konkretnego dźwigu zainstalowanego w danym budynku, zalecenia te są jednoznacznym sposobem określenia i weryfikacji efektywności energetycznej danego dźwigu.
Oczekujemy wkrótce pierwszych certyfikatów również w Polsce.
Certyfikaty energetyczne wystawiane na podstawie zalecenia VDI 4707 byłyby też jednoznacznym potwierdzeniem prawidłowości wydatkowania publicznych pieniędzy na podnoszenie efektywności energetycznej w budownictwie mieszkaniowym.
Oddzielnym programem można byłoby również objąć budynki publiczne. Należałoby w każdej SIWZ obejmującej instalację lub modernizację dźwigu ująć warunek, że nowy lub zmodernizowany dźwig musi być np. w klasie A lub B.
Wejście w życie rozporządzenia WE 397/2009 daje Ministerstwu Rozwoju Regionalnego możliwość pozyskania dodatkowych środków ze zwiększenia o 1% alokacji środków na remonty i modernizacje zasobów mieszkaniowych dające w efekcie ograniczenie zużycia energii elektrycznej.
Polska otrzymała z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata 2007–2013 ok. 35 mld EUR. Środki te zostały skierowane w większości na programy: regionalne programy operacyjne – ok. 16 mld EUR, Innowacyjna Gospodarka – ok. 8 mld EUR, Infrastruktura i Środowisko – ok. 6 mld EUR, Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej – ok. 2 mld EUR.
Ponadto 1 mld EUR jest ujęty w rezerwie do wykorzystania po 31 grudnia 2011 r.
Jeżeli weźmiemy pod uwagę wspomnianą rezerwę oraz możliwości przesunięcia kwot w ramach programów operacyjnych, to naszym zdaniem istnieją możliwości stworzenia programu umożliwiającego sfinansowanie bądź dofinansowanie w proponowanej przez nas wysokości 50% kosztu modernizacji wind w Polsce, a tym samym rzeczywistą realizację polityki energetycznej w Polsce.
Tadeusz Popielas
Polskie Stowarzyszenie Producentów Dźwigów
