Moc dziennika budowy

Należy wiedzieć jak prawidłowo prowadzić dziennik budowy, jak wprowadzać w nim poprawki i co robić gdy zginie.

Budowa zespołu apartamentowego Nowa Lastadia, który powstaje
na Starym Przedmieściu W Gdańsku (2006)

W terminie 3 dni od dnia, w którym decyzja o pozwoleniu na budowę stała się ostateczna, organ, który ją wydał, wydaje na wniosek inwestora dziennik budowy. Wchodzi on, wraz z decyzją pozwolenia na budowę i załączonym do niej projektem budowlanym, w zakres dokumentacji budowy, w której składzie posiada szczególną, prawem ustanowioną, rangę  dokumentu urzędowego − przedmiotu, który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa lub okoliczności mającej znaczenie prawne (art. 115 § 14 k.k.).
 
Dziennik budowy, w rozumieniu wynikającym z treści art. 76 k.p.a. sporządzony w przepisanej formie przez powołane do tego podmioty, stanowi dowód tego, co zostało w nim stwierdzone. O mocy dowodu zupełnego przyznanego dziennikowi budowy decyduje sposób jego prowadzenia, który powinien być zgodny z wymaganiami i ustaleniami zawartymi w odpowiednich przepisach prawa. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tj. Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118), określana w dalszej części ustawą, w art. 45 ustanawia rangę dziennika budowy, wskazuje sposób dokonywania zapisów oraz ustanawia delegację dla ministra do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej do określenia, w drodze rozporządzenia, sposobu prowadzenia dziennika budowy, montażu  i rozbiórki oraz osób upoważnionych do dokonywania w tych dziennikach wpisów. Szczególna moc dowodowa dziennika budowy objawia się tym, że treściom w nim zawartym przysługuje prawo uznania pierwszeństwa w ocenie przed innymi dowodami w sprawie. Obalenie domniemania prawdziwości zapisów w dzienniku budowy nie jest wykluczone, lecz wymaga przeprowadzenia dowodu przeciwko jego treści (art. 76 § 3 k.p.a.). Dopóki dowód taki nie zostanie przeprowadzony i nie nastąpi obalenie przysługującego dokumentowi urzędowemu domniemania prawdziwości, dziennik budowy zachowuje moc dowodu zupełnego.
 
Prowadzenie dziennika budowy regulują zapisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montażu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia (Dz.U. Nr 108, poz. 953 ze zm.).
Rozporządzenie określa sposób prowadzenia dziennika budowy (montażu, rozbiórki) i osoby upoważnione do dokonywania w nich wpisów.
{mospagebreak} 
Dziennik budowy jest przeznaczony do rejestracji, w formie wpisów, przebiegu robót budowlanych oraz wszystkich zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku ich wykonywania i mających znaczenie przy ocenie technicznej prawidłowości wykonywania budowy.
Dziennik należy prowadzić odrębnie dla każdego obiektu budowlanego wymagającego pozwolenia na budowę i w sposób zapewniający zachowanie dokonywania wpisów   w kolejność występowania zdarzeń i okoliczności.  Przy wykonywaniu obiektu budowlanego metodą montażu dodatkowo prowadzi się dziennik montażu.
 
Na poszczególne, w formacie A4 i ponumerowane, strony dziennika budowy organ wydający dziennik nanosi pieczęcie, a na stronie tytułowej zamieszcza numer, datę wydania oraz liczbę stron dziennika, imię i nazwisko lub nazwę (firmę) inwestora, rodzaj i adres budowy, rozbiórki lub montażu, numer i datę wydania pozwolenia na budowę, pouczenie o sposobie prowadzenia dziennika oraz odpowiedzialności karnej za prowadzenie robót budowlanych z naruszeniem przepisów dotyczących dziennika budowy i sposobu jego prowadzenia (wykroczenie zagrożone karą grzywny − art. 93 pkt 4 ustawy).
 
Na pierwszej stronie dziennika budowy inwestor zamieszcza imię i nazwisko lub nazwę (firmę) wykonawcy lub wykonawców oraz osób sprawujących kierownictwo budowy i robót budowlanych, nadzór autorski i inwestorski, podając ich specjalności i numery uprawnień budowlanych. Osoby te potwierdzają podpisem i datą przyjęcie powierzonych im obowiązków.
Kolejne strony dziennika budowy przeznacza się na wpisy dotyczące przebiegu robót budowlanych. Każdy wpis oznacza datą i podpisuje osoba dokonująca wpisu, z podaniem imienia, nazwiska, wykonywanej funkcji i nazwy jednostki organizacyjnej lub organu, który reprezentuje. Do dokonywania wpisów w dzienniku budowy upoważnieni są:

inwestor,
inspektor nadzoru inwestorskiego,
projektant,
kierownik budowy,
kierownik robót budowlanych,
osoby wykonujące czynności geodezyjne na terenie budowy,
pracownicy organów nadzoru budowlanego i innych organów uprawnionych do kontroli przestrzegania przepisów na budowie – w ramach dokonywanych czynności kontrolnych.

Wpisy w dzienniku powinny być dokonywane w sposób trwały i czytelny na oryginałach i kopiach stron, z zachowaniem chronologii zdarzeń, w sposób uniemożliwiający dokonanie późniejszych uzupełnień.
W razie konieczności wprowadzenia poprawek do dokonanych już wpisów należy niewłaściwy tekst skreślić w sposób umożliwiający jego odczytanie i wprowadzić właściwą treść z uzasadnieniem wprowadzonej zmiany. Skreślenia i poprawki są dokonywane w formie wpisu do dziennika budowy.
 {mospagebreak}
Dokonywanie poprawek w sposób odmienny z użyciem korektorów, wybielaczy tekstu i innych podobnych praktyk oraz używanie takiego dokumentu jako autentycznego w czynnościach kontrolnych uprawnionych organów może być potraktowane jako przerabianie lub podrabianie dokumentu urzędowego lub używanie podrobionego dokumentu jako autentyczny, co jest przestępstwem przeciwko wiarygodności dokumentów zagrożonym karami grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, a osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, nawet do pozbawienia wolności do lat 8 (art. 270–273 Kodeksu karnego).
 
Jeżeli w trakcie wykonywania robót budowlanych, a sytuacje takie zdarzają się dość często, następuje zmiana kierownika budowy, kierownika robót, inspektora nadzoru inwestorskiego lub projektanta sprawującego nadzór autorski, w dzienniku budowy dokonuje się wpisu określającego stan zaawansowania i zabezpieczenia przekazywanej budowy. Wpis ten potwierdza się datą i podpisami osoby przekazującej i przejmującej obowiązki. Pod każdym wpisem w dzienniku budowy osoby, których wpis dotyczy, potwierdzają podpisem i datą zapoznanie się z jego treścią.
 
Dziennik budowy powinien znajdować się na stałe na terenie budowy i być dostępny dla osób upoważnionych do dokonywania w nim wpisów. Dziennik budowy należy przechowywać w sposób zapobiegający uszkodzeniu, kradzieży lub zniszczeniu.
Częste nieprawidłowości związane z dziennikiem budowy stanowią przypadki:
1. rozpoczęcia budowy bez odebrania przez inwestora dziennika budowy od organu, który wydał decyzję o pozwoleniu na budowę;
2. zagubienia lub zniszczenia dziennika w okresie trwania budowy;
3. zgłoszenia zakończenia robót budowlanych lub złożenia wniosku o pozwolenie na użytkowanie bez załączenia oryginału dziennika.
Osobą zobowiązaną ustawowo do prowadzenie dokumentacji budowy, w tym dziennika budowy (art. 22 pkt 2 i art. 42 ust. 2 pkt 1 oraz art. 46 ustawy), jest kierownik budowy, którego odpowiedzialność za właściwe prowadzenie dziennika, jego stan oraz właściwe przechowywanie na terenie budowy jest również wymieniona w § 11 rozporządzenia.
Kierownik budowy stwierdza wpisem w dzienniku budowy fakt zamknięcia dziennika lub jego kontynuację w następnym, kolejno numerowanym tomie.
 
Dokumentowanie procesu budowy w sposób zgodny z przytoczonymi przepisami nie powinno nastręczać większych problemów czy kłopotów kierownikowi budowy, jeśli jest systematyczny, posiada zdolności organizacyjne, wiedzę techniczną i znajomość przepisów prawa budowlanego oraz rzetelnie wykonuje obowiązki. W okresie budowy, jak w życiu, występują jednak różne sytuacje, których wyjaśnienia nie znajdziemy w przepisie prawa, a zmierzenie się z nimi niepotrzebnie tworzy atmosferę nerwowego braku sposobu rozwiązania. Oczywiście zaniedbania kierownika budowy lub inwestora w systematycznym  i bieżącym sporządzaniu dokumentacji budowy w konsekwencji mogą doprowadzić do sytuacji wymagających podjęcia interwencji nakazowych lub dyscyplinujących przysługujących organom kontrolnym, głównie nadzorowi budowlanemu.
{mospagebreak} 
Pierwszy z wymienionych przypadków jest wykroczeniem wymienionym w art. 93 pkt 4 ustawy, zagrożonym grzywną, i zwykle występuje w parze z brakiem zawiadomienia właściwego organu nadzoru budowlanego o rozpoczęciu robót budowlanych, które inwestor powinien dokonać na 7 dni przed zamierzonym terminem ich rozpoczęcia.

Ujawnienie takiego przypadku przez organ nadzoru budowlanego stanowi podstawę do wszczęcia postępowania administracyjnego i wstrzymania postanowieniem, w trybie art. 50 ust. 1 pkt 4 ustawy, prowadzenie robót budowlanych wykonywanych w sposób istotnie odbiegający od ustaleń i warunków określonych w przepisach. W postanowieniu o wstrzymaniu robót budowlanych organ może nałożyć obowiązek dostarczenia, w terminie 30 dni od dnia dostarczenia postanowienia, odpowiednich ocen technicznych lub ekspertyz. Wstrzymanie prowadzenia robót nie blokuje, lecz raczej powinno działać mobilizująco na  inwestora. Nie zwlekając i nie czekając na dalsze czynności nadzoru budowlanego, prowadzącego wszczęte postępowanie, inwestor powinien wystąpić do organu, który wydał decyzję o pozwolenie na budowę, z wnioskiem o wydanie dziennika budowy. Z chwilą otrzymania prawidłowo zarejestrowanego i opisanego egzemplarza dziennika inwestor powinien wypełnić pierwszą jego stronę zgodnie z instrukcją do niego załączoną. Instrukcja przeważnie jest przytoczeniem niezmienionej treści rozporządzenia w sprawie dziennika budowy lub co najmniej jego § 6. Obowiązkiem inwestora jest wpisanie wykonawców robót i osób pełniących funkcje techniczne na budowie z podaniem ich specjalności i numerów uprawnień budowlanych oraz dopilnowanie, by osoby te potwierdziły wpisy podpisem i datą przyjęcia obowiązków. 

Niedopuszczalne jest natomiast dokonywanie na kolejnych stronach dziennika wpisów dotyczących przebiegu robót wykonanych przed datą zarejestrowania dziennika przez wydający go organ. 
Jeżeli był obowiązek sporządzenia ocen technicznych lub ekspertyz oceniających stan obiektu budowlanego, to po ich dostarczeniu i pozytywnym przyjęciu przez nadzór budowlany dołącza się je do dziennika budowy wpisując ten fakt na początku pierwszej strony przeznaczonej na wpisy dotyczące przebiegu robót budowlanych. 
Jeżeli organ nie nałożył obowiązku sporządzenia ocen lub ekspertyz, to inwestor powinien zażądać sporządzenia oceny stanu obiektu budowlanego od kierownika budowy lub zlecić jej sporządzenie autorowi projektu w ramach nadzoru autorskiego. Ocena taka może mieć formę wpisu na początku pierwszej strony przeznaczonej na wpisy dotyczące przebiegu robót budowlanych lub może stanowić załącznik do dziennika z adnotacją o tym zamieszczoną w dzienniku w sposób, jak w sytuacji podanej wyżej.
{mospagebreak}
Po zakończeniu prowadzonego przez nadzór budowlany postępowania, z chwilą wydania decyzji z art. 51 ustawy lub decyzji o jego umorzeniu, należy rozpocząć dokonywanie wpisów w dniu wznowienia robót budowlanych i sukcesywnie je prowadzić, z zachowaniem chronologii zdarzeń, aż do zakończenia budowy. Zawiadomienie o zakończeniu robót budowlanych lub wniosek o pozwolenie na użytkowanie, zawierające w załączeniu dziennik budowy wypełniony zgodnie z przytoczoną procedurą (z dołączonymi opiniami lub ekspertyzami), powinien zostać, przez właściwy organ, oceniony jako spełniający wymóg ustawowy w zakresie dotyczącym oryginału dziennika budowy.
Podobnie powinien postąpić inwestor w sytuacji zaginięcia dziennika budowy, z tym że czynności doprowadzenia dokumentacji do stanu zgodnego z prawem podejmuje on samodzielnie bez udziału nadzoru budowlanego.
O zaginięciu dziennika budowy możemy mówić w sytuacji, gdy dokument ten właściwie zarejestrowany wydany był przed rozpoczęciem robót i w czasie trwania budowy z przyczyn losowych został utracony.

W takich okolicznościach inwestor powinien niezwłocznie wystąpić do organu administracji architektoniczno-budowlanej, który wydał decyzję o pozwoleniu na budowę, z wnioskiem o wydanie kolejnego tomu dziennika budowy, a po jego otrzymaniu wypełnić strony dotyczące wykonawców
i osób pełniących samodzielne funkcje techniczne na budowie (aktualnego kierownika budowy, kierowników robót, inspektorów nadzoru inwestorskiego i nadzoru autorskiego). Dalsze postępowanie powinno być takie same jak w przypadku poprzednim, z tym że pierwszy zapis na stronach przeznaczonych na wpisy dotyczące przebiegu robót budowlanych powinien dotyczyć okoliczności zaginięcia poprzedniego (poprzednich) tomu dziennika, następny oceny technicznej aktualnego stanu obiektu budowlanego i kolejne z zachowaniem chronologii zdarzeń i istotnych okoliczności zachodzących w trakcie wykonywania robót budowlanych.
W tych okolicznościach również niedopuszczalne jest odtwarzanie dziennika budowy. Wpisy rejestrujące przebieg robót budowlanych nie mogą być dokonywane pod datą poprzedzającą datę wydania tomu dziennika, w którym zostały umieszczone.

Najbardziej kłopotliwą sytuację szykuje sobie inwestor, który wykonał obiekt budowlany bez sporządzania koniecznej dokumentacji budowy, przeważnie bez prowadzenia dziennika budowy. Zwykle budowy takie prowadzone bywają bez ustanawiania kierownika budowy. Kończąc budowę i chcąc legalnie rozpocząć użytkowanie inwestor nie jest w stanie skompletować wymaganej do złożenia, wraz ze zgłoszeniem zakończenia robót budowlanych, dokumentacji. Art. 57 ustawy zobowiązuje inwestora do złożenia wraz z zawiadomieniem o zakończeniu budowy lub wnioskiem o udzielenie pozwolenia na użytkowanie w pierwszej kolejności:

oryginału dziennika budowy,
oświadczenia kierownika budowy o zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budowę oraz przepisami.
 

{mospagebreak}
Żadnego z tych dokumentów inwestor nie jest w stanie złożyć. Dziennika budowy nigdy nie pobrał, a kierownik budowy, jeżeli nawet był ustanowiony i odważy się złożyć oświadczenie, to zawrze w nim fałszywe stwierdzenie, gdyż nie wykonując obowiązku prowadzenia dokumentacji budowy (art. 22 ustawy), a głównie dziennika budowy (art. 42 ust. 2 pkt 1), wykonywał obiekt budowlany niezgodnie z przepisami.

W przepisach prawa nie ma normy pozwalającej organowi nadzoru budowlanego odstąpić od żądania załączenia dokumentu urzędowego, dziennika budowy, do zawiadomienia o zakończeniu robót budowlanych.
Opinia techniczna lub ekspertyza wykonane w ramach samodzielnej decyzji inwestora nie posiadają tej rangi, nie mogą więc zastąpić dziennika budowy.

Po przyjęciu zgłoszenia o zakończeniu robót budowlanych lub wniosku o pozwolenie na użytkowanie obiektu budowlanego, bez dziennika budowy lub innych dokumentów wymaganych przepisem art. 57 ustawy, organ nadzoru budowlanego zmuszony jest zgłosić sprzeciw lub odmówić wydania pozwolenia na użytkowanie. Zarówno sprzeciw, jak i odmowa mają formę decyzji administracyjnej. Z chwilą gdy decyzja stanie się ostateczna, organ, który ją wydał, wszczyna z urzędu postępowanie naprawczo-nakazowe w trybie art. 51 ustawy i w czynnościach procesowych, korzystając z przysługujących mu uprawnień władczych, postanowieniem nakazuje sporządzenie odpowiednich ocen lub ekspertyz. Przeprowadzając postępowanie dowodowe organ niewątpliwie dokona oględzin obiektu budowlanego, z których ustalenia zawarte w sporządzonym protokole stanowić będą dowód w sprawie. Dopiero po zakończeniu postępowania i wydaniu stosownych decyzji z art. 51, jeżeli nie zostanie nakazana rozbiórka obiektu, inwestor zgodnie z art. 55 obligowany zostanie do uzyskania decyzji o pozwolenie na użytkowanie. Dopiero na tym etapie we wniosku inwestora zastępują dziennik budowy ekspertyzy lub opinie sporządzone z nakazu organu prowadzącego postępowanie. Bez wątpienia procedura ta jest niezwykle uciążliwa, czasochłonna i kosztowna, lecz fundowana przez lekkomyślne działania inwestora, podjęte na jego ryzyko.

Oczywiście podane sposoby postępowania w przypadkach braku dziennika budowy nie stanowią wykładni prawa, lecz wskazują ścieżkę, w granicach której może poruszać się inwestor, gdy musi zmierzyć się z tym problemem.
mgr inż. Wiesław Wiącek
powiatowy inspektor nadzoru budowlanego w Lublinie
Akty prawne
1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tj. Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118).
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montażu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia (Dz.U. Nr 108, poz. 953 ze zm.).
3. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tj. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.).
4. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.).

ZAMÓW PRENUMERATĘ

Artykuł zamieszczony 
w „Inżynierze budownictwa”, 
luty 2007.