Lokalizacja elektroenergetycznych linii napowietrznych wysokiego napięcia w aspekcie oddziaływania na środowisko – cz. II

W zależności od posiadanych przez gminę dokumentów planistycznych (studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) możliwe są następujące scenariusze przygotowania do realizacji planowanej do wybudowania napowietrznej linii elektroenergetycznej:

Scenariusz I

Gmina posiada uchwalone studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz uchwalony plan miejscowy (dla terenów, na których planuje się wybudowanie linii napowietrznej).

Stan wyjściowy

Planowane do realizacji przedsięwzięcie – napowietrzna linia elektroenergetyczna – jest wprowadzone do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego przez stosowne zapisy w części tekstowej oraz uwidocznione w części graficznej planu, przy czym ustalenia zawarte w planie miejscowym nie naruszają ustaleń studium.

Realizacja scenariusza

Kolejne kroki postępowania prowadzące do realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego:

– uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach;

– uzyskanie prawa do terenu na cele budowlane, np. przez uzyskanie służebności gruntowej lub służebności przesyłu;

– opracowanie projektu budowlanego;

– w niektórych przypadkach (np. gdy obowiązek taki będzie wynikał z treści decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach) przeprowadzenie ponownej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko w ramach postępowania w sprawie wydania pozwolenia na budowę;

– uzyskanie pozwolenia na budowę.

Scenariusz II

Gmina posiada uchwalone studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, ale nie posiada planu miejscowego (dla terenów, na których planuje się wybudowanie linii napowietrznej).

Stan wyjściowy

Kolejne kroki postępowania prowadzące do realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego są uzależnione od tego, czy planowane do realizacji przedsięwzięcie znajduje swoje odzwierciedlenie w postaci stosownych zapisów w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. W zależności od wyników tej analizy można wybrać odpowiedni kierunek działań.

Realizacja scenariusza

Możliwe drogi postępowania przy rea­lizacji scenariusza II zaprezentowano w tabeli.

Mimo że jedną z możliwych dróg postępowania zmierzającego do wybudowania linii napowietrznej wysokiego napięcia jest uzyskanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (ULICP), to trzeba zwrócić uwagę, że w niektórych przypadkach procedura uzyskiwania tej decyzji, która w zamyśle ustawodawcy miała uprościć i skrócić czas konieczny do uzyskania pozwolenia na budowę, napotyka w praktyce poważne trudności. Wynikają one przede wszystkim z zapisów zawartych w art. 7 ustawy [8], zgodnie z którym jeżeli przeznaczenie gruntów rolnych i leś­nych na cele nierolnicze i nieleśne wymaga zgody jednego z organów wymienionych w treści tego artykułu, to zmiany przeznaczenia gruntów można dokonać wyłącznie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W związku z tym, że wspomnianej zgody wymaga przeznaczenie na cele nierolnicze użytków rolnych klas I–III o zwartym obszarze przekraczającym 0,5 ha, a także większości użytków rolnych klas IV, V i VI o zwartym obszarze przekraczającym 1,0 ha, to wybudowanie linii napowietrznej wysokiego napięcia na tego rodzaju gruntach wymaga stosownego zapisu (uchwalenia bądź zmiany) w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Scenariusz III

Planowana inwestycja (np. elektroenergetyczna linia napowietrzna wysokiego napięcia) jest wpisana na listę przedsięwzięć, dla których możliwe jest uzyskanie decyzji o lokalizacji przedsięwzięcia Euro 2012.

Jeżeli planowana inwestycja jest wpisana na listę przedsięwzięć, dla których możliwe jest uzyskanie decyzji o lokalizacji przedsięwzięcia Euro 2012, to niezależnie od treści dokumentów planistycznych gminy kolejne kroki postępowania prowadzące do realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego są następujące:

– uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach;

– uzyskanie decyzji o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięcia Euro 2012;

– opracowanie i uzgodnienie projektu budowlanego przedsięwzięcia zgodnie z wymaganiami ustawy [11];

– uzyskanie prawa do terenu na cele budowlane (np. służebność gruntowa lub służebność przesyłu);

– opracowanie projektu budowlanego;

– w niektórych przypadkach (np. gdy obowiązek taki będzie wynikał z treści decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach) przeprowadzenie ponownej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko w ramach postępowania w sprawie wydania pozwolenia na budowę;

– uzyskanie pozwolenia na budowę.

Przedstawione wyżej scenariusze działań zmierzających do wybudowania linii napowietrznej wskazują jednoznacznie na istotne znaczenie dwóch dokumentów planistycznych: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, dla których podstawowym warunkiem jest ich wzajemna zgodność. Dokumenty te, uwzględniające z mocy prawa ustalenia zawarte w dokumentach planistycznych wyższego rzędu (plan przestrzennego zagospodarowania województwa), stanowią podstawowe narzędzie polityki przestrzennej na szczeblu lokalnym. Lokalizując zatem przedsięwzięcie inwestycyjne celu publicznego, takie jak napowietrzna linia elektroenergetyczna, należy sprawdzić, czy w planie miejscowym uwzględnione zostały stosowne zapisy planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.

Pomimo pozornej prostoty i przejrzystości uchwalania wymienionych wyżej dokumentów planistycznych zapisy ustawowe nie pozostawiają w tym względzie żadnych wątpliwości – tworzenie obu tych dokumentów to proces wielowątkowy i rozciągnięty w czasie, czego potwierdzeniem są zapisy zawarte zarówno w samej ustawie [8], jak i w rozporządzeniu wykonawczym do tej ustawy [1].

©Olga Sapegina – Fotolia.com

Uzyskiwanie pozwolenia na budowę

Jak już wspomniano, uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę dla napowietrznej linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia, zaliczonej do przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, jest możliwe na podstawie stosownych zapisów zawartych w miejscowym planie zagospodarowania terenu lub na mocy ostatecznej decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, a także – dla niektórych przedsięwzięć (wyspecyfikowanych w rozporządzeniu [4]) – w decyzji o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięcia Euro 2012. Dla wspomnianych przedsięwzięć konieczne jest też posiadanie ostatecznej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Warunkiem koniecznym ubiegania się o wydanie pozwolenia na budowę jest opracowanie projektu budowlanego oraz złożenie stosownego wniosku wraz z decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego i decyzją środowiskową, jeżeli była ona wymagana. Zakres, treść i forma projektu budowlanego określone zostały w art. 34 ust. 3 ustawy [11]. Ponadto, co jest niezwykle istotne, pozwolenie na budowę może być wydane jedynie temu, kto posiada prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, o czym świadczy stosowny tytuł prawny lub oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Przy budowie linii napowietrznych oznacza to konieczność posiadania:

– zgody właścicieli (użytkowników) nieruchomości na przeprowadzenie linii po określonej, zaprojektowanej trasie;

– prawa do terenu koniecznego do posadowienia słupów.

Warto zauważyć, że uzyskanie prawa do terenu dla przewidywanej do realizacji linii elektroenergetycznej o długości kilkunastu czy kilkudziesięciu kilometrów, przebiegającej przez tereny kilku gmin, jest zadaniem trudnym i czasochłonnym. Wymaga uzyskania zgody właścicieli gruntów na lokalizację na ich terenie słupów linii. W każdym indywidualnym przypadku lokalizacja słupa powoduje pewne ograniczenia w użytkowaniu terenu. Dotyczy to szczególnie gruntów wykorzystywanych rolniczo, gdzie słupy stanowią pewne utrudnienie w korzystaniu z mechanicznego sprzętu rolniczego (kombajny, ciągniki itd.). Dotychczasowa praktyka wskazuje, że za umiejscowienie słupa na gruncie rolniczym inwestor wypłaca jego właścicielowi (lub użytkownikowi) jednorazowe odszkodowanie ryczałtowe.

Należy wspomnieć, że w pewnych przypadkach inwestor zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania za zmianę wartości użytkowej gruntu, przez który prowadzona będzie linia. Dotyczy to np. sytuacji przekwalifikowania działki budowlanej na nieruchomość (teren) o innym przeznaczeniu. Inwestor wypłaca też odszkodowanie za ustanowienie tzw. służebności gruntowej lub służebności przesyłu w pasie terenu pod linią (tzw. pas technologiczny o szerokości zależnej od rodzaju linii). Zawierając z właścicielem terenu, nad którym przebiegać będą przewody linii napowietrznej, umowę cywilno-prawną o ustanowieniu służebności gruntowej lub służebności przesyłu (potwierdzona aktem notarialnym), inwestor z jednej strony uzyskuje wymagany przez Prawo budowlane tytuł prawny do terenu, a z drugiej zabezpiecza sobie prawo do wykonywania zabiegów konserwacyjno-remontowych w okresie eksploatacji linii. Wynagrodzenie za ustanowienie służebności gruntowej ustalane jest w drodze negocjacji pomiędzy użytkownikiem działki a inwestorem, przy współudziale licencjonowanych rzeczoznawców majątkowych.

Wydanie pozwolenia na budowę kończy procedurę lokalizacyjną i upoważnia do rozpoczęcia robót budowlanych, których przebieg powinien być zgodny z zapisami zawartymi w ustawie [11].

Tab. Możliwe działania zmierzające do realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego (np. napowietrznej linii elektroenergetycznej), w przypadku gdy gmina posiada uchwalone studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (scenariusz II), ale nie posiada planu miejscowego (dla terenów, na których planuje się realizację inwestycji)

Problemy ochrony środowiska podczas budowy napowietrznych linii elektroenergetycznych

Zgodnie z ustaleniami zawartymi w art. 75 ustawy [7] (…) w trakcie prac budowlanych inwestor realizujący przedsięwzięcie jest obowiązany uwzględnić ochronę środowiska na obszarze prowadzenia prac, a w szczególności ochronę gleby, zieleni, naturalnego ukształtowania terenu i stosunków wodnych.

Doświadczenia z realizacji wielu przedsięwzięć inwestycyjnych z branży elektroenergetycznej wskazują, że proces budowy napowietrznej linii elektroenergetycznej nie pociąga za sobą istotnych uciążliwości dla środowiska.

Usunięcie roślinności z powierzchni terenu przeznaczonego pod budowę linii oraz z otaczającego obszaru będącego często w użytkowaniu publicznym, budowa dróg dojazdowych i fundamentów pod słupy linii – to główne źródła negatywnych wpływów w procesie realizacji tego rodzaju przedsięwzięcia. Praca koparek oraz specjalistycznego sprzętu służącego do wznoszenia konstrukcji wsporczych czy naciągu przewodów nie stanowi zwykle zagrożenia dla środowiska, jakkolwiek na trasie linii oraz w jej pobliżu dochodzi najczęściej do zniszczenia, choćby częściowego, upraw rolnych.

Znacznie większym obciążeniem dla środowiska jest budowa linii na obszarach leśnych czy gęsto zadrzewionych. Konieczność użycia ciężkiego sprzętu przeznaczonego do wycinki, usunięcia czy transportu wyciętych drzew sprawia, że możliwe są zniszczenia nie tylko okolicznego drzewostanu, lecz także wąskich dróg czy duktów leśnych.

W każdym jednak przypadku wykonawca linii zobowiązany jest bądź do pokrycia kosztów wszystkich wyrządzonych szkód, bądź do ich naprawienia. Zobowiązanie to obejmuje również całkowitą rekultywację terenu po zakończeniu budowy. Dotyczy to szczególnie terenów rolniczych zlokalizowanych pod nowo wybudowaną linią napowietrzną, gdzie inwestor wypłaca pełne odszkodowanie za zniszczenia upraw związane z budową linii. Odszkodowania te, których oszacowania i wyceny dokonują uprawnieni rzeczoznawcy majątkowi, wypłacane są na podstawie obowiązujących w tym względzie przepisów.

W wyniku przyjęcia określonych rozwiązań projektowych, których poprawność sprawdza się w toku procedury oceny oddziaływania na środowisko, możliwe jest uznanie inwestycji za nieszkodliwą dla ludzi i środowiska.

dr inż. Marek Szuba

Politechnika Wrocławska

Instytut Energoelektryki

Artykuł powstał na podstawie materiału zawartego w książce M. Szuby „Oddziaływanie na środowisko linii wysokiego napięcia”.

Literatura

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz.U. Nr 164, poz. 1587).

2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz.U. Nr 229, poz. 2313).

3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U. Nr 213, poz. 1397).

4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 października 2007 r. w sprawie wykazu przedsięwzięć Euro 2012 (Dz.U. z 2007 r. Nr 192, poz. 1385 z późn. zm.).

5. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.).

6. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.).

7. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.).

8. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.).

9. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227).

10. Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA Euro 2012 (Dz.U. z 2007 r. Nr 173, poz. 1219 z późn. zm.).

11. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.).