Linia tramwajowa do dzielnicy Fordon w Bydgoszczy

Budowa linii tramwajowej do Fordonu była największą inwestycją w transport publiczny w dziejach Bydgoszczy. Jej realizacja całkowicie zmieniła oblicze tej dzielnicy zamieszkanej przez ok. 80 tys. osób (to 1/5 wszystkich mieszkańców Bydgoszczy), wcześniej nieco odizolowanej komunikacyjnie od centrum miasta. Budowę 9,5-kilometrowej, dwutorowej linii tramwajowej połączono z przebudową i remontami okolicznych ulic oraz stacji kolejowej. W styczniu 2016 r. na nowe torowisko wyjechały pierwsze tramwaje – 12 nowych, pięcioczłonowych tramwajów typu Swing od bydgoskiego producenta Pesa. Od tej pory z nowej linii tramwajowej skorzystało już 13,6 mln pasażerów, średnio 41,5 tys. dziennie.

Linia tramwajowa do Fordonu była też elementem większego projektu pod nazwą BiT City, który zakładał integrację komunikacyjną Bydgoszczy i oddalonego od niej o ok. 35 km Torunia. Dzięki budowie węzła w obszarze stacji Bydgoszcz Wschód pasażerowie zyskali też dogodne połączenie kolejowe m.in. z Warszawą.

9,5 km w dwa lata

Projekt realizowała od 2009 r. specjalnie powołana uchwałą bydgoskich radnych miejska spółka Tramwaj Fordon Sp. z o.o. W październiku 2011 r. podpisano umowę z Voessing Polska Sp. z o.o. na wykonanie projektu budowlanego i opracowań z nim związanych oraz projektów wykonawczych i uzyskanie decyzji administracyjnych. W październiku 2013 r. bydgoska spółka zawarła kontrakt na wykonanie robót budowlanych dla realizacji projektu „Budowa linii tramwajowej do dzielnicy Fordon z przebudową układu drogowego w Bydgoszczy” z konsorcjum, którego liderem była firma „Gotowski’’ Budownictwo Komunikacyjne i Przemysłowe Sp. z o.o., a partnerami tej firmy: Przedsiębiorstwo Robót Mostowych „Mosty Łódź” S.A., Feroco S.A., Przedsiębiorstwo Inżynieryjnych Robót Kolejowych ,Tor-Krak” Sp. z o.o. oraz Przedsiębiorstwo Budowy Dróg i Mostów Kobylarnia S.A. Pierwsze prace rozpoczęły się już w listopadzie 2013 r. – na realizację inwestycji konsorcjum miało jedynie dwa lata. – Linia do Fordonu musiała powstać do końca 2015 r, inaczej Bydgoszcz mogłaby stracić unijne dofinansowanie – mówi mgr inż. Monika Poliszak-Gotowska, dyrektor marketingu i prokurent firmy „Gotowski’’. – Chociaż było to ogromne przedsięwzięcie, wszystko udało się zrobić na czas: pierwsza jazda testowa odbyła się 12 listopada 2015 r, a w styczniu 2016 r ruszyła normalna komunikacja na tej trasie – dodaje.

Największa inwestycja tramwajowa w Polsce

Trudno znaleźć w całym kraju inwestycję w komunikację zbiorową o podobnej skali – porównania wytrzymują tylko remont torowiska na trasie W-Z w Łodzi oraz Krakowski Szybki Tramwaj. Bydgoszcz jest więc w tym względzie pionierem, zwłaszcza że od kilkunastu lat sieci tramwajowe wracają w Polsce do łask. Samorządowcy zaczynają dostrzegać, że komunikacja szynowa pozwala przewieźć więcej pasażerów i z większą prędkością niż komunikacja autobusowa. Ponadto tramwaj jest tańszy w eksploatacji i w pełni ekologiczny. Nowym trendom sprzyja też polityka Unii Europejskiej, dla której transport niskoemisyjny jest priorytetem – dotacje z UE pokrywają nawet 80% kosztów kwalifikowanych całej inwestycji (w takim stopniu została dofinansowana bydgoska linia tramwajowa).

– Dziś linie autobusowe do Fordonu zredukowane są do minimum, a główny ciężar transportu pasażerów przejęły cztery Unie tramwajowe na tej trasie – stwierdzi Monika Poliszak-Gotowska. – Tramwaje do Fordonu jadą z prędkością średnio ok. 31 km/h, co da się porównać do „szybkiego tramwaju” w innych miastach. W godzinach szczytu kursują co trzy lub pięć minut, a czas przejazdu jest zdecydowanie krótszy niż w transporcie kołowym.

W Bydgoszczy tramwaje mają pierwszeństwo

– Linia jest tak pomyślana, by zachęcać podróżnych do zostawiania własnych aut na parkingach typu „park and ride” w pobliżu przystanków i przesiadania się do środków komunikacji publicznej – informuje mgr inż. Paweł Pietraszak, dyrektor ds. realizacji kontraktów w firmie „Gotowski”, w ramach tego kontraktu kierownik robót mostowych, nagrodzony honorowym tytułem „Prymusa Budownictwa” w konkursie organizowanym przez Kujawsko-Pomorską Okręgową Izbę Inżynierów Budownictwa. Taki tytuł jest przyznawany najlepszym fachowcom sprawującym samodzielne funkcje techniczne za inwestycje realizowane w roku poprzednim. Inżynierowie związani z budową linii tramwajowej do Fordonu zwyciężyli w 2015 r. we wszystkich kategoriach pierwszej edycji „Prymusa Budownictwa”.

– Tramwaj do Fordonu włączony jest do bydgoskiego systemu ITS (Intelligent Transportation Systems) usprawniającego transport publiczny i poprawiającego warunki ruchu drogowego w ogóle. Dzięki temu tramwaj ma priorytet na skrzyżowaniach z sygnalizacją świetlną – podkreśla dyr. Pietraszak.

– W sumie w korytarzu nowej Unii przebudowano aż 14 skrzyżowań, na których zainstalowano sygnalizację świetlną zapewniającą pierwszeństwo tramwajom. Zbudowano też cztery ronda gwarantujące płynność ruchu – stwierdził inż. Andrzej Pastwa, dyrektor kontraktu, obecnie zastępca dyrektora ds. technicznych w spółce Tramwaj Fordon.

Dla Fordonu i dla województwa

– Musieliśmy na tej trasie całkowicie przebudować uzbrojenie podziemne: linie elektryczne, teletechniczne, kanalizację, rury wodociągowe, ciepłociągi – co skrzyżowanie, to wyzwanie – dodaje inż. Andrzej Pastwa. Cała inwestycja objęła działania z zakresu branży tramwajowej, drogowej, kolejowej i mostowej. Najbardziej skomplikowana była budowa estakady tramwajowej o długości 530 m nad stacją Bydgoszcz Wschód. Obiekt jest wieloprzęsłowym wiaduktem o konstrukcji stalowej ze współpracującą płytą żelbetową. W obrębie przystanku tramwajowego nad peronami stacji Bydgoszcz Wschód wykonano zadaszenie zamocowane do części stalowej konstrukcji estakady. Stamtąd można łatwo dostać się windą lub schodami na położone niżej perony dworca. Do dworca PKP Bydgoszcz Wschód prowadzą wszystkie cztery linie tramwajowe, co czyni ten dworzec idealnym węzłem przesiadkowym. Zatrzymują się tam pociągi m.in. do Torunia, Grudziądza, Brodnicy, Nakła i Piły. To dobry wstęp do planowanego projektu wojewódzkiej integracji biletowej (na razie działa w skromniejszym wymiarze BiT City, czyli projekt integracji komunikacji kolejowej z komunikacją miejską Bydgoszczy i Torunia). – Powstanie estakady tramwajowej wymusiło przesunięcie dworca PKP blisko 400 m na zachód, co oznaczało konieczność budowy nowego torowiska i dwóch całkowicie nowych peronów z zadaszeniami – informuje Andrzej Pastwa. – Przy okazji inwestycji tramwajowej poprawiły się także warunki ruchu drogowego – dodaje. – Budowa i przebudowa nowych ulic równolegle do trasy tramwajowej wraz z przystankami autobusowymi objęła łącznie długość 11,5 km. Dobudowaliśmy np. drugą jezdnię na ul. Akademickiej, wyposażyliśmy istniejący wiadukt na ul. Skarżyńskiego w windy i nowe schody wybudowaliśmy cztery nowe ronda.

Istotną częścią linii jest pętla Łoskoń (Fordon, ul. Andersa i Geodetów) z elementami zajezdni: to siedem torów odstawczych, hala serwisowa i budynek zaplecza socjalnego. Przy torach powstał parking dla autobusów. Zbudowano też trzy pętle awaryjne umożliwiające tymczasową organizację ruchu przy ul. Wyścigowej, Korfantego i Piłsudskiego.

– Wraz z powstaniem Unii tramwajowej do Fordonu zmianie uległa cała struktura przewozowa w Bydgoszczy – główny ciężar przeniósł się z transportu kołowego na szynowy. Znacznie skrócił się czas podróży do centrum, mieszkańcy Fordonu nie grzęzną już w korkach. Bydgoszcz jest bardzo rozległym miastem. Dzięki nowemu tramwajowi zyskało pewną spójność komunikacyjną i Fordon nie jest już tak odizolowany. Z perspektywy czasu widać, że ta inwestycja to był strzał w dziesiątkę – opowiada Monika Poliszak-Gotowska.

Budowa linii tramwajowej do dzielnicy Fordon z przebudową układu drogowego w ciągu ulic Fordońska, Lewińskiego, Akademicka i Andersa i węzłem integracyjnym w obszarze stacji kolejowej Bydgoszcz Wschód w Bydgoszczy

Budowa kompletnej dwutorowej linii tramwajowej do dzielnicy Fordon:

–  trasa pierwszej linii: Łoskoń – Dworzec Główny PKP – Rycerska

–  trasa drugiej linii: Łoskoń – Kapuściska Długość nowej linii tramwajowej: 9,5 km Liczba przystanków tramwajowych: 13 par

Inwestor: Tramwaj Fordon Sp. z o.o.

Całkowita wartość robót drogowo-torowych: ok. 301 mln zł brutto (ok. 245 mln zł netto)

Całkowita wartość inwestycji z taborem: ok. 433,5 mln zł brutto

Uzyskane dofinansowanie w ramach środków europejskich: 280 mln zł

Generalny wykonawca: Konsorcjum, którego liderem była firma „Gotowski” Budownictwo Komunikacyjne i Przemysłowe Sp. z o.o.

Projekt: Voessing Polska Sp. z o.o.

Dyrektor kontraktu: inż. Andrzej Pastwa

Kierownik budowy: Henryk Olszanowski (uprawnienia od 1970 r.)

Piotr Gajdowski