Przydomowe oczyszczalnie ścieków jeszcze do niedawna były mało znane w Polsce, ale obecnie coraz więcej prywatnych użytkowników i gmin podejmuje się realizacji takich inwestycji.
W Polsce w ostatnich czasach nastąpił dynamiczny rozwój infrastruktury wodno-kanalizacyjnej na obszarach wiejskich. Według GUS w 2009 r. łączna długość sieci kanalizacyjnej na terenach wiejskich wynosiła 50 500 km, co oznacza, że w porównaniu z rokiem 2003 zwiększyła się prawie o 75%.
Dzięki środkom unijnym gminy mogą inwestować w poprawę gospodarki ściekowej, co jest równoznaczne z polepszeniem warunków sanitarno-bytowych mieszkańców i poprawą środowiska naturalnego. Brak właściwych urządzeń kanalizacyjnych był, a w niektórych regionach nadal jest przyczyną zanieczyszczeń gruntów i wód podziemnych, które są źródłem zaopatrzenia ludności w wodę pitną.
Niestety, z różnych przyczyn nie do każdego domu można doprowadzić kanalizację. Wówczas jedynym rozwiązaniem w świetle przepisów jest odprowadzenie nieczystości do zbiornika bezodpływowego, które następnie usuwa się i wywozi do najbliższej komunalnej oczyszczalni ścieków, lub budowa przydomowych oczyszczalni ścieków. Ścieki z oczyszczalni pod koniec procesu mogą być odprowadzone do gruntu, ponieważ nie stanowią już zagrożenia dla wód podziemnych i gruntów ornych. Jednak dla sprawnego działania przydomowej oczyszczalni ścieków i zachowania ekologii całego procesu niezbędna jest właściwa eksploatacja urządzeń polegająca na okresowych kontrolach składu chemicznego ścieków, regulacji natlenienia, uzupełnianiu kultur mikroorganizmów, a także stosowanie zalecanych przez producenta odpowiednich nieszkodliwych dla flory bakteryjnej środków myjących i czyszczących.
Przydomowe oczyszczalnie ścieków jeszcze do niedawna były mało znane w Polsce, ponieważ ich wybudowanie wiązało się z przestrzeganiem całej procedury inwestycyjnej, a także z większymi nakładami finansowymi niż w przypadku zbiorników. Teraz dzięki dużej podaży tego typu urządzeń i dotacjom unijnym coraz więcej prywatnych użytkowników i gmin podejmuje się realizacji takich inwestycji.
Fot.: Wikipedia
Rodzaje przydomowych oczyszczalni ścieków
W zależności od zastosowanej technologii oczyszczania ścieków generalnie wyróżnia się dwa rodzaje przydomowych oczyszczalni:
– oczyszczalnie tradycyjne, tzw. drenażowe, w których ścieki przechodzą przez osadniki gnilne, filtry doczyszczające, a na końcu przez drenaż rozsączający;
– biologiczne, w których główne oczyszczanie następuje w kompaktowych, zamkniętych urządzeniach zawierających biologiczny reaktor; w tych przypadkach ścieki poddawane są przetwarzaniu i usuwaniu zanieczyszczeń z wody przez organizmy żywe; w związku z tym, że biologiczne oczyszczenie ścieków poprzedzone jest oczyszczeniem mechanicznym polegającym na usunięciu ze ścieków ciał stałych i grubych zawiesin mineralnych oraz organicznych, na rynku można się spotkać z nazwą „mechaniczno-biologiczne” oczyszczalnie ścieków.
Tę nazwę stosuje się również w przypadku wyposażenia biologicznych oczyszczalni w system mechaniczny, np. system obracających się tarcz powodujących rotację złoża biologicznego, co przyspiesza oczyszczanie ścieków.
Oczyszczalnie tradycyjne – drenażowe
Mankamentem tradycyjnych przydomowych oczyszczalni ścieków jest konieczność spełnienia równocześnie kilku warunków:
– poziom wód gruntowych musi występować stosunkowo nisko, żeby uniknąć ewentualnego skażenia; w przypadku ścieków odprowadzanych do gruntu warunkiem jest, aby urządzenia rozsączające znajdowały się co najmniej 1,5 m nad poziomem wód gruntowych;
– przy braku wodociągu i konieczności korzystania z ujęcia wody przy zabudowaniach powierzchnia działki musi być na tyle duża, żeby wygospodarować miejsce na rozsączanie ścieków, które powinno być odizolowane od stanowiska poboru wody i powinno znajdować się w przepisowych odległościach od granicy działki, budynku mieszkalnego, ogródka; według rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690 z późn. zm., § 36), odległości urządzeń przydomowej oczyszczalni ścieków powinny wynosić:
– 2 m od granicy działki;
– 5 m od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi (w przypadku braku wysokiej instalacji odpowietrzającej);
– 15 m od studni dostarczającej wodę pitną do szczelnych zbiorników przeznaczonych na gromadzenie nieczystości (osadniki, szamba);
– 30 m od studni wody pitnej do najbliższego przewodu rozsączającego ścieki oczyszczone biologicznie;
– grunt musi być wystarczająco przepuszczalny, żeby mógł przyjąć rozsączane po uprzednim oczyszczeniu ścieki.
Oczyszczalnie drenażowe mogą się różnić rodzajem materiału filtracyjnego:
– w przypadku gruntów przepuszczalnych mogą być zastosowane najtańsze oczyszczalnie z drenażem rozsączającym; technologia oczyszczenia polega na przepływie ścieków przez osadnik gnilny do rur drenażowych i filtracji przez warstwę żwiru;
– w przypadku gruntów nieprzepuszczalnych stosowane są oczyszczalnie:
– z filtrem piaskowym – ich działanie jest podobne do działania oczyszczalni z drenażem rozsączającym, z tą różnicą, że po przejściu przez warstwy żwiru i piasku ścieki spływają do drenażu zbiorczego, po czym odprowadzane są do wód powierzchniowych lub do warstwy gruntu zalegającej poniżej warstwy nieprzepuszczalnej;
– z filtrem gruntowo-roślinnym – jest to tzw. oczyszczanie korzeniowe lub hydrobotaniczne – wstępnie oczyszczone ścieki rozsączane są wewnątrz urządzenia lub w żwirze, piasku i ziemi, które obsadzone są roślinnością wodną, np. pałką wodną, trzciną.
|
Rodzaj oczyszczalni
|
Wskaźnik cenowy (inwestorski) zł /na 1 czyszczalnię
wg wartości szacunkowej zamówienia |
Wskaźnik cenowy (ofertowy) zł/na 1 oczyszczalnię wg ceny wybranej oferty |
Stosunek % wskaźnika ofertowego do inwestorskiego = 100%
|
|
Przykład 1 Oczyszczalnie roślinno-stawowe |
10 976,49
|
7 759,74
|
70,69
|
|
Przykład 2 Oczyszczalnia działająca w oparciu o system In-dran |
15 686,36
|
12 104,47
|
77,17
|
|
Przykład 3 Oczyszczalnia biologiczna typu ELOY Oxyfix C-90 |
32 542,24
|
10 766,43
|
33,08
|
|
Przykład 4
Oczyszczalnia mechaniczno- |
18 556,07
|
14 277,00
|
76,94
|
Źródło: publikacja pt. „Rynkowe ceny inwestycji i robót budowlanych” wydana przez ORGBUD-SERWIS Sp. z o.o., Poznań
Oczyszczalnie biologiczne
Oczyszczalnie biologiczne są znacznie droższe od oczyszczalni drenażowych, bardziej podatne na uszkodzenia przy niewłaściwej eksploatacji, ale mają zalety, które sprawiają, że są równie popularne. Stosuje się je w przypadku małych działek, występowania gruntów nieprzepuszczalnych lub z wysokim poziomem wody gruntowej.
Kompaktowa oczyszczalnia o kilku zbiornikach, wyposażona w złoże biologiczne lub reaktor osadu czynnego, nie wymaga drenażu rozsączającego, ponieważ wszystko odbywa się w zamkniętym, jednym urządzeniu. Oczyszczoną wodę można odprowadzić do wód powierzchniowych, strumyków, rzek, rowów melioracyjnych lub prosto do gruntu za pomocą studni chłonnej.
Ceny przydomowych oczyszczalni ścieków i koszty ich montażu
Ceny przydomowych oczyszczalni są bardzo zróżnicowane, w zależności od zastosowanej technologii oczyszczania ścieków, przepustowości urządzenia, pojemności zbiorników, marki itp.
Oczyszczalnię drenażową z dwukomorowym osadnikiem o pojemności 2000 l można nabyć już za 2500 zł netto, natomiast oczyszczalnię biologiczną dla 2–6 osób z trzykomorowym zbiornikiem 2000 l, ze złożem biologicznym, za 4500 zł netto. Za bardziej znaczącą markę, jakość wykonania, wyższy standard należy dopłacić średnio 2000–2500 zł netto.
Jednak cena samego urządzenia to nie wszystko. Należy też uwzględnić koszty: dowozu oczyszczalni na miejsce, montażu, podłączenia domowej instalacji kanalizacyjnej, założenia drenażu rozsączającego lub innej instalacji odprowadzającej wodę po oczyszczeniu, uruchomienia.
O ponoszonych kosztach montażu przydomowych oczyszczalni ścieków dają pojęcie wyniki przetargów ogłaszanych i prowadzonych przez urzędy gmin. Poniżej opis czterech inwestycji, łącznie z wyszczególnieniem cen ofertowych oraz wartości szacunkowych zamówień, które będą realizowane przez wykonawców wyłonionych w I kwartale 2013 r. w postępowaniach przetargowych. Podane ceny i wskaźniki pochodzą z praktyki i bynajmniej nie są wartościami modelowymi, o czym można się przekonać, analizując zaprezentowane dane.
Przykład 1
Drenażowe, przydomowe oczyszczalnie ścieków – filtr roślinny
Przedsięwzięcie inwestycyjne obejmuje dostawę, montaż i instalację 434 szt. przydomowych roślinno-stawowych oczyszczalni ścieków w podziale wielkościowym:
– 177 szt. – dla gospodarstw domowych, z których ścieki odprowadzane są przez 4 mieszkańców,
– 162 szt. – ścieki odprowadzane przez 6 mieszkańców,
– 65 szt. – ścieki odprowadzane przez 8 mieszkańców,
– 30 szt. – ścieki odprowadzane przez 10 mieszkańców.
Elementy oczyszczalni: osadnik (standardowo o pojemności 2 m3, przy odprowadzaniu ścieków przez 10 mieszkańców o pojemności 3 m3), przepompownia z kręgów betonowych o średnicy 80 cm z pompą, pokrywą żelbetową i włazem, filtr roślinny wypełniony piaskiem i żwirem z nasadzeniami roślinnymi: trzcina, pałka wodna, złoże korzeniowe wypełnione złożem filtracyjnym (piasek, tłuczeń) z nasadzeniami roślinnymi, połączenie osadnika i przepompowni rurami kanalizacyjnymi PVC o średnicy 110 mm, połączenie przepompowni i filtra roślinnego rurami PE o średnicy 40 mm, odprowadzenie ścieków z filtra do złoża rurami PVC o średnicy 110 i 160 mm, przyłącze energetyczne od budynku do przepompowni.
Wartość oszacowana przez zamawiającego (bez VAT) – 3 873 003,95 zł.
Oferta z najniższą ceną – 2 726 671,07 zł.
Oferta z najwyższą ceną – 4 310 266,67 zł.
Oferta wybrana – 3 367 727,13 zł.
Przykład 2
Drenażowe, przydomowe oczyszczalnie ścieków z systemem IN-DRAN
Przedsięwzięcie inwestycyjne obejmuje dostawę, montaż i instalację 257 szt. przydomowych oczyszczalni ścieków systemu IN-DRAN lub równoważnego. Rozsączenie ścieków bez studzienki rozdzielczej przez:
– dla 247 oczyszczalni – jedną rurę rozsączającą o długości 7,5 m i 6 modułów rozsączających, ułożonych na podsypce żwirowej,
– dla 10 oczyszczalni – jedną rurę długości 10 m i 8 modułów rozsączających.
Osadniki gnilne o pojemności 3 m3 bez filtrów doczyszczających, nadbudowa zbiornika gnilnego z pokrywą, wykonane jako zbiorniki monolityczne z polietylenu wysokiej gęstości PEHD (minimum 943–954 kg/m3). Wymagane parametry techniczne systemu oczyszczania ścieków (IN-DRAN lub równoważnego) – przy obciążeniu długotrwałym zdolność przyjęcia i oczyszczenia 0,75 m3 ścieków na dobę dla 247 szt. oczyszczalni oraz 1,0 m3 ścieków na dobę dla 10 szt. oczyszczalni. Szerokość pola infiltracyjnego z podsypki żwirowej wykonanej ze żwiru frakcji 2–8 mm lub pospółki 0–8 mm – 5 m. Długość pola infiltracyjnego – 7,5 m dla 247 szt. oczyszczalni i 10 m dla 10 szt. oczyszczalni.
Wartość oszacowana przez zamawiającego (bez VAT) – 3 277 556,73 zł.
Oferta z najniższą ceną – 3 110 850,00 zł.
Oferta z najwyższą ceną – 3 110 850,00 zł,
Oferta wybrana – 3 110 850,00 zł.
Komentarz: z powodów formalnych odrzucono wszystkie oferty z wyjątkiem jednej, dlatego cena minimalna, maksymalna i wybrana są identyczne.
Przykład 3
Przydomowe, biologiczne oczyszczalnie ścieków
Przedsięwzięcie inwestycyjne obejmuje dostawę, montaż i instalację 47 szt. przydomowych, biologicznych oczyszczalni ścieków (odprowadzenie ścieków założone w każdym przypadku dla 5 osób) wraz z doprowadzeniem ścieków surowych i wody oczyszczonej w granicach nieruchomości.
Oczyszczalnie biologiczne to zbiorniki monolityczne z trzema wydzielonymi komorami (cały proces oczyszczania ścieków zachodzi w oczyszczalni):
1) komora – osadnik wstępny: proces sedymentacji w warunkach beztlenowych;
2) komora biologiczna; warunki tlenowe (fazę rozwojową dla bakterii tlenowych stanowi masa wsparcia bakteryjnego), kompresor powietrza doprowadzający powietrze do komory musi być wyodrębniony z oczyszczalni ścieków;
3) komora tzw. klaryfikator – osadnik wtórny. System odprowadzania wody oczyszczonej: rozprowadzenie poprzez drenaż rozsączający lub rozprowadzenie przez studnie chłonne. Dane techniczne: 47 oczyszczalni ELOY Oxyfix C-90 z kompresorem powietrza lub równoważnych, o objętości użytecznej 5,2 m3, z wysokością wlotu 200 cm, wysokością wylotu 198 cm. Podłączenia – rury kanalizacyjne PVC Dz 160 – średnia długość 25 m przypadająca na posesję, PVC Dz 100 – średnia długość 28 m przypadająca na posesję.
Wartość oszacowana przez zamawiającego (bez VAT) – 1 243 483,94 zł.
Oferta z najniższą ceną – 506 022,01 zł.
Oferta z najwyższą ceną – 748 006,98 zł.
Oferta wybrana – 506 022,01 zł.
Przykład 4
Przydomowe, biologiczne oczyszczalnie ścieków
Przedsięwzięcie inwestycyjne obejmuje dostawę, montaż i instalację przydomowych, mechaniczno-biologicznych oczyszczalni ścieków w liczbie:
– 94 szt. o przepustowości do 0,9 mł na dobę – dla obsługi 6 osób;
– 24 szt. o przepustowości 1,5 mł na dobę – dla obsługi 10 osób;
– 93 szt. przepompowni ścieków oczyszczonych;
– 0 szt. przepompowni ścieków surowych;
– 87 szt., tj. 4289,5 m.b., ciągów rozsączających w nasypie;
– 7 szt., tj. 289 m.b., ciągów rozsączających w gruncie;
– 34 szt. studni chłonnych;
– instalacje doprowadzenia i odprowadzenia ścieków wraz ze studniami rewizyjnymi, instalacje wywiewek kanalizacyjnych, przełączenia kanalizacji istniejących, rozbiórka istniejących szamb, budowa instalacji zasilania energetycznego i sterowania, naprawa terenu.
Oczyszczalnia ścieków składa się z: osadnika wstępnego 2- lub 3-komorowego, w postaci walcowatego zbiornika z PEHD o pojemności min. 3 m3 (wszystkie komory wyposażone w niezależny właz); bioreaktora z komorą napowietrzania z polietylenu stabilizowanego UV w kształcie walca i komorą z zanurzonymi złożami biologicznymi (złoża biologiczne napowietrzane wgłębnie, drobnopęcherzykowo poprzez dyfuzory umieszczone na dnie każdej z komór); komory klarowania. Połączenia z rur PCV, lite.
Wartość oszacowana przez zamawiającego (bez VAT) – 1 780 175,92 zł.
Oferta z najniższą ceną – 1 684 686,60 zł.
Oferta z najwyższą ceną – 2 549 999,96 zł.
Oferta wybrana – 1 684 686,60 zł.
W pierwszym przykładzie zaprezentowano jedną z prostszych oczyszczalni – roślinno-stawową, w drugim – oczyszczalnię ścieków wykorzystującą technologię drenażu rozsączającego, ale nie w oparciu o tradycyjne warstwy filtracyjne, tylko o moduły in-dran zapewniające większą efektywność oczyszczania ścieków. W trzecim i czwartym przykładzie przedstawiono biologiczne oczyszczalnie ścieków wykorzystujące kompaktowe urządzenia zawierające bioreaktory ze złożami biologicznymi.
Wszystkie oczyszczalnie mają służyć wiejskim gospodarstwom domowym.
W celu porównania i zorientowania się w poziomach kosztów do szacunkowych wartości zamówień doliczono podatek VAT w wysokości 23%, a następnie wszystkie ceny sprowadzono do postaci wskaźników cenowych przeliczonych na jedną oczyszczalnię ścieków. Dodać przy tym należy, że ze względu na dysponowanie cenami dotyczącymi kompleksowych przedsięwzięć realizowanych w praktyce dla różnej wielkości wiejskich gospodarstw domowych z konieczności pominięto różnice występujące między oczyszczalniami w pierwszym, drugim i czwartym przykładzie. Można przypuszczać, że ze względu na skalę realizowanych inwestycji różnice te nie będą miały znaczenia.
Jak pokazują wyniki w zestawieniu, przy obecnej zapaści rynku budowlanegoproponowane przez wykonawców wynagrodzenia są znacznie niższe niż przewidywane przez zamawiających. Wyraźnie w dół od wyceny inwestorskiej odbiega jednak wybrana oferta w trzecim przykładzie, która jest niższa o 67% od szacunku inwestora. Podejrzewać należy, że zamawiający oszacował koszty montażu kosztownych, belgijskich oczyszczalni ELOY Oxyfix C-90, natomiast oferent wycenił równoważne, o podobnych parametrach, lecz tańsze.
Przedstawione wyniki potwierdzają postawioną wcześniej tezę o konieczności liczenia się ze znacznie wyższymi kosztami, niż wskazywałaby cena samych urządzeń wchodzących w skład przydomowych oczyszczalni ścieków. Przy oczyszczalniach bardziej zaawansowanych technologicznie koszt instalacji jednej z pewnością przekroczy 10 tys. zł brutto. Zauważyć należy, że znaczący udział w montażu urządzeń mają roboty ziemne, które zazwyczaj są dosyć wysoko wyceniane przez zamawiających ze względu na konieczność użycia odpowiedniego sprzętu oraz ich transport na miejsce wbudowania.
Renata Niemczyk
ORGBUD-SERWIS Sp. z o.o.
