Kontrola budowy według Prawa budowlanego

Obowiązki organów w zakresie kontroli budowy są określone w art. 81 ustawy – Prawo budowlane (Dz.U. z 2019 r. poz. 1186):

„Art. 81

1. Do podstawowych obowiązków organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego należy:

1) nadzór i kontrola nad przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego, a w szczególności:

a) zgodności zagospodarowania terenu z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego oraz wymaganiami ochrony środowiska,

b) warunków bezpieczeństwa ludzi i mienia w rozwiązaniach przyjętych w projektach budowlanych, przy wykonywaniu robót budowlanych oraz utrzymywaniu obiektów budowlanych,

c) zgodności rozwiązań architektoniczno-budowlanych z przepisami techniczno-budowlanymi oraz zasadami wiedzy technicznej,

d) właściwego wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie,

e) stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych wyrobów zgodnie z art. 10 (…)

3. Organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego kontrolują posiadanie przez osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie uprawnień do pełnienia tych funkcji.

Fot. stock.adobe / bannafarsai
 

Polecamy: Bezpieczny kierownik budowy
 

4. Organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego przy wykonywaniu obowiązków określonych przepisami prawa budowlanego mogą dokonywać czynności kontrolnych. Protokolarne ustalenia dokonane w toku tych czynności stanowią podstawę do wydania decyzji oraz podejmowania innych środków przewidzianych w przepisach prawa budowlanego”.

Ale z art. 81a ust. 1 pkt 2 lit. a) wynika, że:

„Art. 81a

1. Organy nadzoru budowlanego lub osoby działające z ich upoważnienia mają prawo wstępu: (…)

2) na teren:

a) budowy”.

Nie ma takiego upoważnienia dla organów administracji architektoniczno-budowlanej. Kontrole budowy mogą przeprowadzać organy nadzoru budowlanego.

Na podstawie art. 82b ust. 1 pkt 3 ustawy organy administracji architektoniczno-budowlanej:

„3) uczestniczą, na wezwanie organów nadzoru budowlanego, w czynnościach inspekcyjnych i kontrolnych oraz udostępniają wszelkie dokumenty i informacje związane z tymi czynnościami”.

Organy nadzoru budowlanego są wymienione w art. 80 ust. 2 ustawy.

Zobacz też: Zmiana pozwolenia na budowę

„Art. 80

Zadania nadzoru budowlanego wykonują, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, następujące organy:

1) powiatowy inspektor nadzoru budowlanego;

2) wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego jako kierownika wojewódzkiego nadzoru budowlanego, wchodzącego w skład zespolonej administracji wojewódzkiej;

3) Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego”.

Najczęściej kontrole przeprowadza powiatowy inspektor nadzoru budowlanego.

Jaki może być zakres kontroli budowy? Można to wyczytać w art. 81c ustawy.
 

„Art. 81c

1. Organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego przy wykonywaniu zadań określonych przepisami prawa budowlanego mogą żądać od uczestników procesu budowlanego, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, informacji lub udostępnienia dokumentów:

1) związanych z prowadzeniem robót, przekazywaniem obiektu budowlanego do użytkowania, utrzymaniem i użytkowaniem obiektu budowlanego;

2) świadczących, że wyroby stosowane przy wykonywaniu robót budowlanych, a w szczególności wyroby budowlane, zostały wprowadzone do obrotu lub udostępnione na rynku krajowym zgodnie z przepisami odrębnymi.

2. Organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego, w razie powstania uzasadnionych wątpliwości co do jakości wyrobów budowlanych lub robót budowla
nych, a także stanu technicznego obiektu budowlanego, mogą nałożyć, w drodze postanowienia, na osoby, o których mowa w ust. 1, obowiązek dostarczenia w określonym terminie odpowiednich ocen technicznych lub ekspertyz. Koszty ocen i ekspertyz ponosi osoba zobowiązana do ich dostarczenia.

3) Na postanowienie, o którym mowa w ust. 2, przysługuje zażalenie.

4) W razie niedostarczenia w wyznaczonym terminie żądanych ocen lub ekspertyz albo w razie dostarczenia ocen lub ekspertyz, które niedostatecznie wyjaśniają sprawę będącą ich przedmiotem, organ administracji architektoniczno-budowlanej lub nadzoru budowlanego może zlecić wykonanie tych ocen lub ekspertyz albo wykonanie dodatkowych ocen lub ekspertyz na koszt osoby zobowiązanej do ich dostarczenia”.

Jeśli chodzi o informacje i dokumenty przewidziane w art. 81c ust. 1, ustawodawca nie przewidział możliwości niewykonania żądania organu. Sankcje w tym przypadku są przewidziane w art. 93 pkt 10.
 

„Art. 93

Kto: (…)

10) nie udziela informacji lub nie udostępnia dokumentów, o których mowa w art. 81c ust. 1, żądanych przez organ nadzoru budowlanego, związanych z prowadzeniem robót budowlanych, przekazaniem obiektu budowlanego do użytkowania lub jego utrzymaniem, podlega karze grzywny”.

Oczywiście tak jak w każdym innym przypadku zainteresowany może się nie zgodzić z organem i nie przyjąć mandatu. Organ powinien wtedy skierować wniosek do sądu. Jest mało prawdopodobne, żeby sąd nie zgodził się z organem co do zasadności wymierzenia grzywny, jeżeli żądanie organu ma oparcie w art. 81c ust. 1 ustawy. Jest tylko kwestia wysokości grzywny. W Prawie budowlanym nie ma cennika. Organ powinien dostosować wysokość grzywny do wagi wykroczenia, nie ma jednak możliwości odstąpienia od wymierzenia grzywny. Nie może na przykład zastosować kary w formie pouczenia, bo w ustawie jest wyraźnie zapisane „podlega karze grzywny”.
 

Zapłacenie mandatu nie kończy sprawy. Jeżeli na przykład nie ma dokumentów potwierdzających fakt, że budową kieruje kierownik budowy z odpowiednimi uprawnieniami, organ powinien mieć wątpliwości co do jakości robót budowlanych. W tej sytuacji ma zastosowanie art. 81c ust. 2. Podobnie w sytuacji gdyby organ stwierdził, że kierownik budowy lub robót albo inspektor nadzoru inwestorskiego nie ma odpowiednich uprawnień budowlanych. Też powinien mieć wątpliwości co do jakości robót budowlanych. Niezależnie od postanowienia na podstawie art. 81c ust. organ powinien zawiadomić prokuratora, bo wykonywanie samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, nie posiadając odpowiednich uprawnień budowlanych lub prawa wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, stanowi przestępstwo zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku na podstawie art. 91 ust. 1 pkt 2 ustawy.
 

O jakie informacje lub dokumenty chodzi w art. 81c ust. 1?

1. Związane z prowadzeniem robót:

• Dokumentacja budowy. Zgodnie z art. 3 pkt 13 ustawy: „Art. 3. Ilekroć w ustawie jest mowa o: (…) 13) dokumentacji budowy – należy przez to rozumieć pozwolenie na budowę wraz z załączonym projektem budowlanym, dziennik budowy, protokoły odbiorów częściowych i końcowych, w miarę potrzeby, rysunki i opisy służące realizacji obiektu, operaty geodezyjne i książkę obmiarów, a w przypadku realizacji obiektów metodą montażu – także dziennik montażu”.
• Zgłoszenie wraz z załączonymi szkicami lub rysunkami, a także pozwoleniami, uzgodnieniami i opiniami wymaganymi odrębnymi przepisami, jeżeli obiekt jest budowany na podstawie zgłoszenia.
• Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
• Oświadczenie kierownika budowy (robót) lub inspektora nadzoru inwestorskiego w przypadku zmiany kierownika w trakcie budowy.
• Dokumenty świadczące o tym, że wyroby stosowane przy wykonywaniu robót budowlanych, a w szczególności wyroby budowlane, zostały wprowadzone do obrotu lub udostępnione na rynku krajowym zgodnie z przepisami i mają właściwości użytkowe przewidziane w projekcie budowlanym.

2. Związane z utrzymaniem obiektów:

• Książka obiektu budowlanego.
• Dokumenty potwierdzające prawo do przeprowadzania kontroli okresowych (dla osób wykorzystujących uprawnienia budowlane – decyzja o nadaniu uprawnień budowlanych albo o stwierdzeniu przygotowania zawodowego do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie oraz zaświadczenie o przynależności do właściwej izby samorządu zawodowego).
• Określone w art. 64 ust. 3 ustawy dokumenty, które powinny być dołączone do książki obiektu, takie jak: protokoły z kontroli obiektu budowlanego, w tym protokoły z kontroli systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji, o których mowa w art. 29 ust. 1 ustawy z dnia sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków (Dz.U. z 2018 r. poz. 1984 ze zm.), oceny i ekspertyzy dotyczące jego stanu technicznego, świadectwo charakterystyki energetycznej, dokumentacja budowy i dokumentacja powykonawcza (dokumentacja budowy z naniesionymi zmianami dokonanymi w toku wykonywania robót oraz geodezyjne pomiary powykonawcze) oraz inne dokumenty i decyzje dotyczące obiektu, a także, w razie potrzeby, instrukcje obsługi i eksploatacji obiektu, instalacji i urządzeń związanych z tym obiektem.

Jeśli chodzi o żądanie organu na podstawie art. 81c ust. 2, zainteresowany może z organem się nie zgodzić i złożyć zażalenie na postanowienie do organu drugiej instancji. Trzeba pamiętać, że zgodnie z art. 143 kodeksu postępowania administracyjnego złożenie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia. Najlepiej razem z zażaleniem złożyć wniosek o wstrzymanie wykonania postanowienia. Organ pierwszej instancji może wstrzymać wykonanie postanowienia. Najprawdopodobniej zrobi to, jeżeli uzna, że organ odwoławczy może uchylić postanowienie.

Może się zdarzyć, że budowa trwa, a część obiektu jest już użytkowana. Organ kontrolujący może zażądać decyzji o pozwoleniu na użytkowanie części obiektu.

W przypadku braku tej decyzji ma zastosowanie art. 57 ust. 7 ustawy:

„7. W przypadku stwierdzenia przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego lub jego części z naruszeniem przepisów art. 54 i 55, organ nadzoru budowlanego wymierza karę z tytułu nielegalnego użytkowania obiektu budowlanego. Do kary tej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kar, o których mowa w art. 59f ust. 1, z tym że stawka opłaty podlega dziesięciokrotnemu podwyższeniu”. Zgodnie z art. 59g ust. 5:

„5. Do kar, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.

– Ordynacja podatkowa”.

Ma tu zatem zastosowanie zasada przedawnienia.

Kara może być wymierzona tylko raz. Może się zdarzyć, że kary nie można wymierzyć z powodu przedawnienia. Nie oznacza to, że można dalej obiekt użytkować.

Zgodnie z art. 91a użytkowanie obiektu niezgodnie z przepisami stanowi przestępstwo zagrożone karą grzywny nie mniejszą niż 100 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
 

Organy nadzoru budowlanego przeważnie przeprowadzają kontrole z urzędu, bez inicjatywy strony. Ustawa przewiduje jeden przypadek, w którym niezbędny jest wniosek strony – kontrola budowy obowiązkowa przeprowadzana przed wydaniem pozwolenia na użytkowanie. Szczegółowy zakres kontroli jest określony w art. 59a ustawy. Informacje wymagane przez Prawo budowlane powinny być zawarte we wniosku o pozwolenie na użytkowanie. Jedyne dokumenty, których organ powinien żądać podczas kontroli, to dokumenty dotyczące wyrobów budowlanych szczególnie istotnych dla bezpieczeństwa konstrukcji i bezpieczeństwa pożarowego. Poza tym wystarczy udostępnić budowę do kontroli. Brak tych dokumentów stanowi nieprawidłowość, o której mowa w art. 59f ustawy. Za każdą stwierdzoną nieprawidłowość organ wymierza inwestorowi karę stanowiącą iloczyn stawki opłaty (s), współczynnika kategorii obiektu budowlanego (k) i współczynnika wielkości obiektu budowlanego (w). Stawka opłaty wynosi 500 zł. Współczynniki zależne od kategorii obiektu budowlanego są podane w załączniku do ustawy.
 

Na każde postanowienie w sprawie wymierzenia kary przysługuje zażalenie, czyli inwestor może się nie zgodzić z organem.

mgr inż. Andrzej Stasiorowski

Polecamy: Odpowiedzialność dyscyplinarna i zawodowa inżyniera budownictwa