Kiedy nie są potrzebne uprawnienia budowlane do projektowania w specjalności architektonicznej

Aby odpowiedzieć na pytanie „Jakie obiekty budowlane i projekty zagospodarowania działki może projektować, bez udziału architekta, osoba posiadająca uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej bez ograniczeń do projektowania, nadane na podstawie rozporządzenia MTiB z 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie” oraz „czy konstruktor może samodzielnie – bez udziału architekta – zaprojektować obiekty budowlane, takie jak: zbiorniki, silosy, elektrownie wiatrowe, wiaty itp.” należy przytoczyć kilka przepisów prawa, które regulują te kwestie.

Ustawa – Prawo budowlane (z dnia 7 lipca 1994 r. z późn. zm.) w art. 14 ust. 1 wymienia specjalności, w jakich udzielane są uprawnienia budowlane, a wśród nich wymienione w pytaniu specjalności architektoniczna i konstrukcyjno-budowlana. Podstawą do uzyskania uprawnień w poszczególnych specjalnościach jest posiadanie właściwego przygotowania zawodowego oraz odpowiedniego wykształcenia.

Studia na kierunku architektura, będące odpowiednim kierunkiem do uzyskania uprawnień budowlanych w specjalności architektonicznej, przygotowują specjalistów do projektowania, obejmującego kształtowanie przestrzeni, począwszy od małych form użytkowych, przez budynki o zróżnicowanej funkcji, zespoły urbanistyczne aż po zagospodarowanie przestrzeni miejskich oraz terenów wiejskich. Program kształcenia na kierunku architektura obejmuje kursy projektowania architektonicznego i urbanistycznego oraz przedmioty inżynierskie.

Studia na kierunku budownictwo, będące odpowiednim kierunkiem do uzyskania uprawnień budowlanych w specjalności konstrukcyjno-budowlanej, przygotowują specjalistów do projektowania obiektów budowlanych i przedsięwzięć budowlanych, znających zasady wytrzymałości materiałów, mechaniki i dynamiki budowli, geotechniki oraz prawidłowego stosowania materiałów i kształtowania konstrukcji ze względu na bezpieczeństwo i trwałość użytkowania. Dodatkowo program kształcenia na kierunku budownictwo obejmuje również podstawy urbanistyki i architektury.

Absolwenci wydziałów budownictwa zdobywają także szeroką i gruntowną wiedzę z zakresu projektowania ogólnobudowlanego, technologii budowlanych, fizyki budowli, remontów i utrzymania budynków oraz szeroko pojętej sztuki budowlanej. A więc to inżynier budownictwa projektuje nie tylko konstrukcje, ale również izolacje termiczne i wodochronne, nienośne przegrody budowlane i ich warstwy, rozwiązuje detale i szczegóły budowlane, dobiera warstwy dachu, podłóg i posadzek, zajmuje się problemami fizyki budowli.

Z powyższego wynika, że zadaniem architekta jest kształtowanie przestrzeni poprzez zaprojektowanie formy obiektu, jego układu funkcjonalnego w powiązaniu z usytuowaniem w terenie oraz zapewnieniem spełnienia podstawowych wymagań dotyczących bezpieczeństwa pożarowego, higieny, zdrowia i środowiska, bezpieczeństwa użytkowania i dostępności obiektów, ochrony przed hałasem, oszczędności energii i izolacyjności cieplnej, z doborem właściwych elementów wykończenia. Konstruktor z kolei ustala rodzaj konstrukcji i rodzaj zastosowanych materiałów budowlanych – z zapewnieniem spełnienia podstawowych wymagań dotyczących nośności i stateczności konstrukcji, bezpieczeństwa pożarowego, higieny, zdrowia i środowiska i innych wymagań, określonych w art. 5 ustawy – Prawo budowlane, oraz wykonuje skomplikowane obliczenia elementów i ustrojów konstrukcyjnych.

Działalność obejmującą sprawy projektowania i budowy obiektów budowlanych normuje ustawa – Prawo budowlane (art. 1). Definicje legalne dotyczące obiektów budowlanych, budynku, budowli i obiektu małej architektury zawarte są w art. 3 tej ustawy. Wymogi wobec zawartości i treści projektu budowlanego określa art. 34 ustawy, który m.in. wskazuje, że projekt budowlany powinien zawierać projekt zagospodarowania działki lub terenu i projekt architektoniczno-budowlany i powinien być dostosowany do specyfiki i charakteru obiektu oraz stopnia skomplikowania robót budowlanych. Rozporządzenia określają szczegółowy zakres i formę projektu budowlanego w celu zapewnienia jego czytelności oraz szczegółowe zasady ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych. Natomiast art. 35 ustawy, o której mowa wcześniej, określa sprawdzenie spełnienia wymagań przez projekt budowlany, warunkujących jego zatwierdzenie i udzielenie pozwolenia na budowę. Przepisy ustawy – Prawo budowlane regulują odpowiednie zakresy specjalności i zakresy uprawnień budowlanych do projektowania, w tym do sporządzania projektów zagospodarowania działki lub terenu. Wskazane w pytaniu obiekty budowlane są budowlami i posiadają instalacje zapewniające możliwość ich użytkowania zgodnie z przeznaczeniem. Wykonanie projektów architektoniczno-budowlanych takich obiektów ze względu na ich specyfikę i charakter polega na przyjęciu funkcji z potrzeb technologicznych i kształtowaniu konstrukcji przez odpowiednie dobranie modeli konstrukcji, które tworzą ich formę, tj. wygląd i gabaryty. Dlatego przy tworzeniu obiektów, które są budowlami, takich jak zbiorniki, silosy, elektrownie wiatrowe, wiaty i itp., nie ma potrzeby udziału w opracowaniu projektu architektoniczno-budowlanego osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w specjalności architektonicznej. Projekt zagospodarowania działki lub terenu tych budowli wykonuje projektant o specjalności konstrukcyjno-budowlanej, który kształtuje formę (wygląd i gabaryty) i konstrukcję obiektu przy udziale osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiednich specjalnościach instalacyjnych, w zależności od występujących instalacji umożliwiających użytkowanie obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem. Projekt zagospodarowania działki lub terenu dla budowli jest najczęściej opracowaniem zbiorowym, gdzie występuje więcej niż jeden autor. Jednakże to projektant obiektu budowlanego typu budowla, w tym przypadku konstruktor budowlany, decyduje o lokalizacji obiektu budowlanego na działce lub w terenie i odpowiada za wzajemne skoordynowanie techniczne instalacji, projektowanych przez osoby posiadające uprawnienia budowlane odpowiedniej specjalności.

Inną istotną okolicznością jest wynikająca z obowiązków projektanta potrzeba wyjaśniania wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań, sporządzanie lub uzgadnianie indywidualnej dokumentacji technicznej, o której mowa w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych, sprawowanie nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub właściwego organu w zakresie stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem lub uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie. W przypadku obiektów budowlanych typu budowla, wskazanych wyżej, samodzielną funkcję techniczną projektanta będzie pełniła osoba posiadająca uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej i to osoba z takimi uprawnieniami będzie upoważniona do dokonywania wpisów do dziennika budowy, dotyczących zgodności realizacji obiektu budowlanego z projektem zagospodarowania działki lub terenu.

Projekt budowlany dla obiektów typu budowla, takich jak „zbiorniki, silosy, elektrownie wiatrowe, wiaty itp.”, składa się z projektu zagospodarowania działki lub terenu i projektu architektoniczno-budowlanego obiektu i nie można go wydzielić do wykonania przez projektanta, nieposiadającego właściwych uprawnień budowlanych w odpowiedniej specjalności, w tym przypadku przez architekta. Natomiast w przypadku obiektów typu budynek właściwym projektantem dla wykonania projektu zagospodarowania działki lub terenu będzie w większości przypadków osoba posiadająca uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej, razem z osobami posiadającymi uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiednich specjalnościach instalacyjnych, w zależności od występujących instalacji, umożliwiających użytkowanie obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.

Może zaistnieć przypadek lokalizacji obiektu budowlanego typu budynek na skarpie (zboczu) lub lokalizacji wieżowca w zabudowie śródmiejskiej, gdzie lokalizacja obiektu budowlanego wymagała będzie obiektów budowlanych typu konstrukcje oporowe. W takim przypadku w opracowaniu projektu zagospodarowania terenu jako osoba z odpowiednimi uprawnieniami budowlanymi musi wystąpić również osoba posiadająca uprawnienia w specjalności konstrukcyjno-budowlanej. W czasie realizacji takiego obiektu do dziennika budowy nie może dokonywać wpisów dotyczących obiektów konstrukcji oporowych osoba posiadająca uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej. Obiekty konstrukcji oporowych, które wystąpią na terenie takiej inwestycji, muszą być ujęte w projekcie zagospodarowania działki lub terenu.

Nadmienić należy poza treścią pytania, że w przypadku obiektów sieci uzbrojenia terenu (które są w świetle art. 3 ust. 3 ustawy kwalifikowane jako budowle) osobą właściwą do sporządzenia projektu zagospodarowania terenu – projektantem – ze względów jak wyżej (wpisy do dziennika budowy w czasie realizacji wynikające z obowiązków projektanta) jest głównie osoba posiadająca uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności instalacyjnej. Podobna zasada obowiązuje w przypadku obiektów liniowych (drogi, linie kolejowe) i mostowych. Do projektowania takich obiektów budowlanych – budowli, jak drogi, linie kolejowe i obiekty mostowe, ustawa przewiduje specjalność drogową, kolejową czy mostową. Regulacje rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. z 2006 r. Nr 83, poz. 578 ze zm.) stanowią, że uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności uprawniają do sporządzania projektu zagospodarowania działki lub terenu, w zakresie danej specjalności (§ 15). Uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej bez ograniczeń do projektowania uprawniają do sporządzania projektu architektoniczno-budowlanego w odniesieniu do architektury obiektu (§ 16). Uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej bez ograniczeń do projektowania uprawniają do sporządzania projektu architektoniczno-budowlanego w odniesieniu do konstrukcji (§ 17). Osoby posiadające uprawnienia w specjalności konstrukcyjno-budowlanej upoważnione są zatem do sporządzania projektów zagospodarowania działki lub terenu dla obiektów budowlanych, w których mogą sporządzać projekty architektoniczno-budowlane w odniesieniu do konstrukcji obiektu, gdzie forma obiektu (wygląd i gabaryty) kształtuje konstrukcja obiektu. Poza tym konieczność sporządzania projektów zagospodarowania działki lub terenu przez osoby o specjalności konstrukcyjno-budowlanej wynika z zasad wiedzy technicznej (art. 5 ustawy), praw i obowiązków uczestników procesu budowlanego (rozdział 3 ustawy) oraz nadzoru nad budową i oddawaniem do użytku obiektów budowlanych (rozdział 5 ustawy). Obiekty budowlane, których projekt architektoniczno-budowlany obejmuje głównie rozwiązania konstrukcyjne i technologiczne, otrzymują funkcję nadaną przez wymogi technologiczne, a ich forma architektoniczna wynika z kształtowania konstrukcji i dlatego w tym przypadku konstrukcja i jej forma stają się tożsame. Odpowiadając krótko na pytanie, czy konstruktor może samodzielnie – bez udziału architekta – zaprojektować obiekty budowlane, takie jak: zbiorniki, silosy, elektrownie wiatrowe, wiaty itp., odpowiedź brzmi, że tak, bo wynika to z zasad wiedzy technicznej oraz przepisów prawa. Reasumując, obiekty budowlane wymagające rozwiązań projektowych należących do zadań architekta (tj. budynki i budowle, w których występuje konieczność zaprojektowania odpowiedniej formy architektonicznej, układu funkcjonalnego, usytuowania w przestrzeni i spełnienia innych ww. wymagań) powinny być zaprojektowane przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej, z udziałem osób z innymi uprawnieniami wymaganymi do sporządzenia danej dokumentacji projektowej.