Katastrofy budowlane spowodowane wybuchem gazu

Z analiz danych prowadzonych przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego wynika, że ka­tastrofy budowlane spowodowane wybuchem gazu nie są zdarzeniami częstymi, jednak konsekwencje, jakie ze sobą niosą, są niewspółmiernie wy­sokie. Katastrofy te jako wydarzenia powodujące nierzadko dramatyczne skutki są również częstym tematem informacji medialnych. Zainteresowanie skutkami wybuchów gazu jest zrozumiałe tym bardziej, im większą mamy świadomość, że są to zdarze­nia, których można było uniknąć. Przedstawienie skutków katastrof spo­wodowanych wybuchem gazu oraz analiza przyczyn ich zaistnienia pozwa­lają nie tylko uwrażliwić społeczeństwo na kwestię bezpiecznego korzystania z urządzeń i instalacji gazowych, ale również mogą mieć wpływ na podej­mowanie instytucjonalnych działań pre­wencyjnych.

Najtragiczniejsze zdarzenia spowodowane wybuchem gazu w Polsce

Jakie skutki mogą powodować zda­rzenia spowodowane wybuchem gazu, można się przekonać, analizując m.in. zasoby internetowe oraz aktualne doniesienia medialne przywołujące przy okazji relacji z bieżących drama­tycznych wydarzeń również tragedie sprzed wielu lat. Najpoważniejsze wydarzenia tego typu odnotowane w Polsce sięgają lat 70. ubiegłego wieku.

1 lutego 1976 r. w Gdańsku Siedlcach w wyniku wybuchu gazu przestał ist­nieć 2-piętrowy budynek mieszkalny, który nie był podłączony do miejskiej sieci gazowej. Przyczyną katastrofy był gaz wydobywający się z nieszczel­nych rur biegnącego pod ziemią gazo­ciągu, który przedostał się do piwni­cy budynku i eksplodował, gdy jeden z mieszkańców zapalił w piwnicy świa­tło. W momencie eksplozji w budynku przebywało 28 osób. Wszyscy z nich zostali poszkodowani – 17 osób ponio­sło śmierć, 11 zostało rannych [1].

15 lutego 1979 r. w centrum Warsza­wy wybuch gazu doszczętnie zniszczył budynek Rotundy, w którym mieścił się oddział PKO. Również w tym przypadku przyczyną był wybuch gazu ziemnego, który przedostał się z uszkodzone­go gazociągu poprzez kanał instalacji telekomunikacyjnej do wnętrza nieposiadającego własnej instalacji gazo­wej budynku. Uszkodzenie gazociągu nastąpiło prawdopodobnie w czasie prac konserwacyjnych, kiedy zbyt sil­nie dokręcono śrubę kryzy mocującej zawór gazu, co doprowadziło – w wy­niku skurczu termicznego wywoła­nego niską temperaturą i ruchami podłoża wywołanymi przebiegającymi nieopodal liniami komunikacyjnymi – do pęknięcia kopuły zaworu i powstania 77-centymetrowej szczeliny. Pokrywa śniegu uniemożliwiła wydostanie się gazu ziemnego na powierzchnię, a ni­ska temperatura spowodowała wy- kroplenie się substancji zapachowej ostrzegającej o ulatniającym się gazie. Ostatecznie wybuch mogło zainicjo­wać zwarcie w instalacji elektrycznej. W wyniku katastrofy 49 osób zostało zabitych, a 135 rannych [2].

Rys. 1 Wszystkie zgłoszone katastrofy budowlane oraz katastrofy spowodowane wybu­chem gazu w latach 1995-2014

22 stycznia 1982 r. w Łodzi na osie­dlu Retkinia w budynku wielokondygna­cyjnym eksplozja gazu zniszczyła cały parter, nie uszkadzając jednak ścian nośnych, co zapobiegło zawaleniu się budynku. Prawdopodobną przyczyną było przedostanie się gazu ze sko­rodowanej sieci zewnętrznej wzdłuż ciepłociągu do piwnicy, gdzie nagro­madził się do stężenia wybuchowego. W wyniku katastrofy 2 osoby poniosły śmierć, a 10 zostało rannych [3].

7 grudnia 1983 r. również na łódzkim osiedlu Retkinia – 800 m od miejsca tragedii sprzed roku – wybuch spo­wodował całkowite zawalenie się 1/3 pięciokondygnacyjnego budynku, tj. 2 klatek schodowych (z 6 istniejących) prowadzących łącznie do 20 mieszkań. Przyczyną katastrofy było uszko­dzenie przyłącza instalacji gazowej przez koparkę. Podczas wykonywania robót mających na celu odwodnienie zalewanych piwnic budynku operator naruszył niezaznaczoną w dokumenta­cji rurę gazociągu. Skutkiem tego było rozszczelnienie instalacji wewnętrznej w piwnicy bloku. Niezamknięcie zawo­ru na rurze zasilającej doprowadziło do powstania wybuchowego stężenia gazu w budynku. Robotnicy jeszcze przed wybuchem zawiadomili pogo­towie gazowe, jednak dyspozytor nie wysłał pracowników, gdyż usuwali oni inną awarię. Bezpośrednią przyczyną eksplozji, według przypuszczeń, mo­gła być iskra wywołana naciśnięciem dzwonka u drzwi przez jedną z ofiar tragedii. Ta katastrofa pozostawi­ła po sobie 8 ofiar śmiertelnych i co najmniej 3 ranne. Zginęła m.in. cała 5-osobowa rodzina [3, 4].

17 kwietnia 1995 r. w Gdańsku w dzielnicy Wrzeszcz w wieżowcu przy ul. Wojska Polskiego doszło do potężnej eksplozji. Wybuch całkowicie zniszczył trzy kondygnacje. Pozostałe spoczęły na powstałym rumowisku. Kubatu­ra budynku wynosiła 14 275 m³, po­wierzchnia użytkowa 3441,7 m², po­wierzchnia zabudowy 436 m2. Obiekt był zbudowany technologią „wielkiego bloku” w 1972 r, liczył 11 kondygnacji i 77 mieszkań. Ciężar budynku wyno­sił około 5 tys. ton. Jego konstrukcja składała się z dwóch części. Do poło­wy wysokości każde piętro posiadało wieniec żelbetowy. Górne kondygnacje nie posiadały takich wiązań. Te właśnie wiązania sprawiły, że po wybuchu, któ­ry zniszczył trzy kondygnacje, pozo­stałe oparły się na wieńcu trzeciej. Specjalna komisja, której przewod­niczył Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (GINB), po wnikliwej analizie sytuacji i licznych analizach ekspertów oceniła, że stan technicz­ny budynku nie pozwalał na prowadze­nie jakichkolwiek prac zabezpieczają­cych. Nie było możliwe zachowanie pozostałej po wybuchu części budyn­ku, gdyż stanowiła ona poważne za­grożenie i wymagała natychmiastowej rozbiórki. Następnego dnia po wybu­chu budynek wyburzono. Przyczyną wybuchu – według prokuratury – było rozszczelnienie instalacji gazowej przez celowe odkręcenie dwóch kor­ków odwadniaczy, czego efektem było ulatnianie się gazu i wytworzenie mieszaniny wybuchowej. Pod gruzami wieżowca zginęły 22 osoby, 49 miesz­kańców udało się uratować, ale wśród nich było 12 rannych [5, 6, 7].

Rys. 2 Poszkodowani w katastrofach budowlanych w latach 1995-2014

31 maja 2011 r. w Kazimierzu Dol­nym nastąpił wybuch gazu w instala­cji gazowej budynków zespołu szkół. Gaz ulotnił się z instalacji w części budynku, gdzie znajdowała się kuch­nia i stołówka. Zniszczeniu uległy trzy kondygnacje [8].

24 maja 2011 r. w miejscowości Pu­stynia na Podkarpaciu wybuch gazu zniszczył doszczętnie dwukondygna­cyjny jednorodzinny budynek miesz­kalny [8].

14 listopada 2013 r. w Jankowie Przygodzkim w Wielkopolsce miał miejsce wybuch gazu i pożar w wyniku rozszczelnienia gazociągu wysokiego ciś­nienia o średnicy 508 mm i grubości ścianki 8 mm. Katastrofa nastąpiła podczas wykonywania robót budowla­nych, uległ jej fragment użytkowanego gazociągu położony w bezpośrednim sąsiedztwie wykonanego wykopu pod nowy gazociąg. Potężna eksplozja spo­wodowała uszkodzenie i zapalenie się 10 domów jednorodzinnych i 2 budyn­ków gospodarczych. Spalający się gaz, który wydobywał się pod potężnym ciśnieniem, utworzył pióropusz ognia sięgający 30 m. Eksperci dokonujący analizy zniszczeń i zagrożenia, po za­mknięciu dopływu gazu na najbliższych zasuwach, podjęli decyzję o kontrolo­wanym wypalaniu gazu, który znajdował się jeszcze w gazociągu. Przez ponad 16 godzin gaz sukcesywnie się wypa­lał, zmniejszając swoje ciśnienie oraz wysokość płomieni. Ewakuowano po­nad 230 mieszkańców Jankowa Przygodzkiego, sprawdzono 47 domostw znajdujących się w strefie zagrożonej. W wyniku katastrofy zginęły 2 osoby (pracownicy budowy), 13 zostało ran­nych. Komisja powołana w celu ustale­nia przyczyn i okoliczności katastrofy, której przewodniczył Wielkopolski Wo­jewódzki Inspektor Nadzoru Budowla­nego, ustaliła, że wystąpiły dwie współ­zależne przyczyny. Pierwszą z nich było parcie niewłaściwie i zbyt wysoko zgromadzonych mas ziemnych na od­kryty podczas prowadzenia robót bu­dowlanych i niezabezpieczony gazociąg, w efekcie czego nastąpiło obsunięcie skarpy wraz z gazociągiem do wyko­nanego pod nowy gazociąg wykopu. Drugą przyczyną było rozszczelnienie – przerwanie gazociągu w miejscu wadliwie wykonanego spawu czołowego na gazociągu[9,10, 11].

Jedna z ostatnich tak tragicznych i nagłośnionych przez media katastrof budowlanych spowodowanych wybu­chem gazu wydarzyła się 23 paździer­nika 2014 r. w Katowicach. W wyni­ku tej katastrofy 3 osoby poniosły śmierć, a 5 osób zostało rannych.

Jak wynika z przytoczonych przykła­dów, najtragiczniejsze w skutkach zdarzenia spowodowane wybuchem gazu w historii Polski to zniszczenie Rotundy w Warszawie w 1979 r. oraz wieżowca w Gdańsku w 1995 r Po roku 1995 nie odnotowano aż tak tra­gicznych w skutkach katastrof spowo­dowanych wybuchem gazu. Przyczyniła się do tego być może większa świado­mość użytkowników obiektów budow­lanych, a również działania systemowe związane ze zmianami przepisów.

Rys. 3 Poszkodowani w katastrofach budowlanych spowodowanych wybuchem gazu

W następstwie katastrof w Łodzi z po­czątku lat 80. postanowiono umieścić odpowiednio oznaczone zawory odcina­jące dopływ gazu na zewnątrz każdego budynku oraz zredukować ciśnienie w gazociągach bezpośrednio zasilają­cych zamieszkane obiekty [3].

Po wydarzeniach w Gdańsku z 1995 r. GINB zainicjował zmiany w rozporzą­dzeniu w sprawie warunków technicz­nych, jakim powinny odpowiadać budyn­ki i ich usytuowanie, skutkujące obecnie obowiązującym zapisem „Instalacja ga­zowa w budynku o wysokości większej niż 35 m ponad poziomem terenu może być doprowadzona tylko do pomiesz­czeń technicznych, w których są za­instalowane urządzenia gazowe, usytuowanych w piwnicy lub na najniższej kondygnacji nadziemnej, a także na najwyższej kondygnacji budynku lub nad tąkondygnacją, pod warunkiem zastosowania urządzeństabilizujących ciśnienie gazu” oraz „Zastosowanie instalacji gazowej w budynkach o wysokości ponad 25 m wymaga uzyskania pozytywnej opinii wydanej przez właściwego komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej”[12]. Oznaczato, że po wprowadzeniu jużw 1996 r. zmian w warunkach technicznych dotyczącychinstalacji gazowych w budynkachwysokich lub wysokościowych,w budowanych od tego czasu takichbudynkach gazu w mieszkaniach sięniestosuje.

Po katastrofie z 2013 r. w Jankowie Przygodzkim GINB zwróciłsiędo podległych mu służb terenowych o przeprowadzenie działańkontrolnych dotyczących wykonywania przez właścicieli i zarządców sieci gazowych wysokiego ciśnienia obowiązków w zakresie ich właściwego utrzymania i użytkowania. Organy nadzoru budowlanego skontrolowały 750 odcinków sieci gazowych wysokiego ciśnienia oraz innych obiektów, takich jak stacje pomiarowe lub redukcyjno-pomiarowe, węzły rozdzielcze wysokiego ciśnienia.

Istotne jest równieżzwracanie uwagi przez organy nadzoru budowlanego na wypełnianie przez właścicieli i zarządców obiektów budowlanych obowiązków w zakresie zapewnienia przez nich stosownych kontroli okre­sowych, w tym również instalacji ga­zowych. Praktycznie każda kontrola użytkowanego obiektu budowlanego, którą przeprowadzają służby nadzo­ru budowlanego, obejmuje również sprawdzenie, czy takie przeglądy są dokonywane w terminie przez upo­ważnione do tego osoby i czy ewen­tualne zalecenia są realizowane.

Rys. 4 Porównanie liczby osób, które poniosły śmierć we wszystkich katastrofach budowla­nych, do liczby osób, które zginęły w katastrofach spowodowanych wybuchem gazu

Gaz ziemny i gaz płynny – właściwości, bezpieczeń­stwo użytkowania

Gaz ziemny to paliwo pochodzenia naturalnego. Pokłady gazu ziemnego występują w skorupie ziemskiej samo­dzielnie lub towarzyszą złożom ropy naftowej lub węgla kamiennego. Po wydobyciu i oczyszczeniu gaz trans­portowany jest na dalekie odległości gazociągami wysokociśnieniowymi. Z gazociągów wysokociśnieniowych, poprzez stacje redukujące ciśnienie, kierowany jest do gazociągów śred­niego i niskiego ciśnienia, skąd kiero­wany jest do sieci gazowych i instala­cji w poszczególnych budynkach.

Gaz ziemny stanowi mieszankę wę­glowodorów gazowych (etan, metan, propan), węglowodorów ciekłych oraz pewnych ilości dwutlenku węgla, azo­tu, wodoru, siarkowodoru, gazów szlachetnych (argon, hel). Głównym składnikiem gazu zimnego jest metan (C1) [1]. Zgodnie z normą PN-C-04750 Paliwa gazowe. Klasyfikacja, oznacze­nia i wymagania gaz ziemny dzieli się na cztery podgrupy: Lm, Ln, Ls, Lw (gazy ziemne zaazotowane) oraz gru­pę E (gaz ziemny wysokometanowy) [13]. W Polsce w sieciach dystrybu­cyjnych są rozprowadzane trzy rodza­je gazu: gaz wysokometanowy zawie­rający oprócz metanu do 7% azotu i gazy zaazotowane: Lw (ok. 14% azotu) oraz Ls (ok. 28% azotu) [14]. Gaz ziemny jest bezwonny, bezbarw­ny, lżejszy od powietrza o gęstości 0,747 m³/kg (gęstość względna do powietrza 0,54). Charakterystyczny zapach gazu ziemnego jest uzyskiwa­ny w procesie nawaniania substancją o nazwie Tetrahydrotiofen. Tylko wte­dy człowiek jest zdolny go wyczuć. Gaz ziemny przy zawartości w powie­trzu powyżej 25-30% może oddzia­ływać dusząco i odurzająco na czło­wieka z powodu niedoboru tlenu [14]. W stężeniu od 4,9 do 15,4% tworzy w wyniku reakcji z powietrzem mie­szankę wybuchową [15]. W typowej kuchni ze słabą wentylacją mieszani­na wybuchowa utworzy się po 5-6 go­dzinach od odkręcenia kurka kuchenki gazowej lub powstania nieszczelno­ści. Prędkość spalania metanu to ok. 0,041 m/s [16].

Gaz płynny, zwany gazem butlowym, jest przede wszystkim mieszaniną propanu z butanem. W specjalnych rozlewniach gazu i autoryzowanych przez służby gazownicze stacjach jest ładowany do butli, w których transportuje się go bezpośrednio do odbiorców. Z butli gazowych wyposa­żonych w reduktory zasila się instala­cje i urządzenia gazowe.

Rys. 5 Porównanie liczby osób, które zostały ranne we wszystkich katastrofach budowla­nych, do liczby rannych w katastrofach spowodowanych wybuchem gazu

W szczególności zgodnie z polską nor­mą – PN-C-96008 Przetwory nafto­we. Gazy węglowodorowe. Gazy skro­plone C3-C4 – są to pozostające pod ciśnieniem własnych par skroplone mieszaniny węglowodorów alifatycz­nych, których głównymi składnikami są: propan i propen (C3), butany, buteny oraz butadieny (C4); pozostałość stanowią: metan (C1), etan i eten (C2), pentany, penteny i wyższe wę­glowodory (C5). W zależności od za­wartości podstawowych węglowodo­rów i przeznaczenia rozróżnia się trzy rodzaje mieszanin gazów węglowodo­rowych: butan techniczny (zawartość C4 nie mniej niż 95%, C3 nie więcej niż 5%), propan-butan (zawartość C4 nie mniej niż 45%, C3 nie więcej niż 55%), propan techniczny (zawartość C4 nie więcej niż 10%, C3 nie mniej niż 90%) [17].

Cechą charakterystyczną gazów skro­plonych jest zdolność przechodzenia z fazy gazowej do fazy ciekłej pod ciś­nieniem nieprzekraczającym 25 ba­rów w temperaturze pokojowej. Jest otrzymywany w rafineriach z przeróbki ropy naftowej w procesie uwodornia­nia i syntezy ropy naftowej. Gaz płynny jest gazem bezbarwnym, bezzapachowym, nietoksycznym, łatwo palnym i wybuchowym. Ze względów bezpie­czeństwa jest zwykle nawaniany etanotiolem (merkaptan etylowy, zawiera­jący m.in. związki siarki), co umożliwia wykrycie go przez zapach w stężeniu do 1/5 dolnego poziomu zapłonu (ok. 0,4% gazu w powietrzu) [17]. W stę­żeniu od 1,9 do 9,5% (propan-butan) tworzy w wyniku reakcji z powietrzem mieszankę wybuchową. Prędkość spa­lania propanu to ok. 0,045 m/s, a bu­tanu 0,041 m/s [16]. Niezależnie od jego składu jest cięższy od powietrza, wskutek czego może przez długi czas zalegać w zagłębieniach terenu lub źle przewietrzanych pomieszczeniach. Gę­stość par względem powietrza wynosi 1,55 dla propanu i 2,08 dla butanu [18]. Gaz płynny można magazynować jako ciecz w temperaturze otoczenia pod jego własnym ciśnieniem pary lub w stanie ochłodzonym pod niższym ciśnieniem. Wzrostowi temperatury otoczenia towarzyszy wzrost ciśnie­nia gazu. Gaz płynny magazynowany w zbiorniku zamkniętym wytwarza w nim nadciśnienie. Wartość nadciś­nienia zależy od prężności par, składu chemicznego i temperatury miesza­niny, a nie zależy od ilości fazy ciekłej gazu w przestrzeni uwięzionej (przy

założeniu, że maksymalne napełnie­nie nie przekroczy 85% pojemności zbiornika). Wzrost objętości przy roz­prężeniu (odparowaniu naturalnym) w porównaniu ze stanem skroplonym wynosi ok. 260 razy. Najpoważniejszym problemem zwią­zanym z eksploatacją gazu ziemnego (metanu) oraz gazu płynnego (propan- butanu) są silne właściwości wybu­chowe mieszaniny tych gazów z po­wietrzem. Dolna granica wybuchowości dla metanu określona procentowo jako stosunek objętościowy gazu do powietrza wynosi – dla przypomnienia – niespełna 5%. Dla propan-butanu próg jest jeszcze niższy i wynosi nie­spełna 2%. A wtedy do zainicjowania wybuchu wystarczy mała iskra. Dla­tego tak istotna jest właściwa eks­ploatacja sieci i urządzeń gazowych oraz wiedza o właściwościach gazu, która pozwoli uniknąć nierozważnych lub niebezpiecznych zachowań, np. samodzielnych przeróbek lub napraw instalacji i urządzeń gazowych, niele­galnego podłączania się do sieci czy napełniania butli gazowych poza miej­scami do tego przeznaczonymi.

Rys. 6 Katastrofy, których przyczyną był wybuch gazu płynnego oraz wybuch gazu ziemnego

Katastrofy spowodowane wybuchem gazu w latach 1995-2014

Według statystyk prowadzonych od 1995 r w GUNB na 6368 wszystkich zarejestrowanych w ostatnim dwudzie­stoleciu katastrof budowlanych 332 spowodowanych było wybuchem gazu, co stanowi 5% ogółu [8] (rys. 1).

W wyniku wszystkich katastrof, jakie wydarzyły się w latach 1995-2014, poszkodowane zostały ogółem 1654 osoby, w tym: 405 poniosło śmierć, a 1249 zostało rannych (rys. 2).

Natomiast w wyniku katastrof budow­lanych spowodowanych wybuchem gazu zostało poszkodowanych co naj­mniej [2] 389 osób, w tym: 57 zginęło, a 330 zostało rannych (rys. 3).

Liczba osób, które poniosły śmierć w wyniku katastrof budowlanych spo­wodowanych wybuchem gazu, stano­wi 14% wszystkich zmarłych w wyni­ku katastrof budowlanych (rys. 4), a liczba rannych – aż 39% osób, które ucierpiały w katastrofach budowla­nych (rys. 5).

Jedynie 5% wszystkich katastrof sta­nowią katastrofy spowodowane wybu­chem gazu, ale dowodem na ich dużą siłę i tragiczne skutki jest wskazany niewspółmiernie wysoki odsetek ran­nych (39%) i zabitych (14%). A jeśliby doliczyć poszkodowanych w wyniku jednego z najtragiczniejszych wybu­chów gazu w Polsce, który wydarzył się w 1995 r. w Gdańsku Wrzeszczu, a jego skutkiem była śmierć 22 osób oraz zranienie 12 osób [3], to statys­tyka ta miałaby jeszcze bardziej tra­giczną wymowę.

Wśród wszystkich katastrof spowo­dowanych wybuchem gazu statys­tycznie większość stanowią te, któ­rych przyczyną był gaz płynny. Na 332 katastrofy „gazowe”, które miały miejsce w latach 1996-2014, aż 218 spowodowanych było wy­buchem gazu płynnego, co stanowi 66% ogółu, a 114 – gazu ziemnego, co stanowi 34%. Oczywiście w po­szczególnych latach proporcje te nieco się różnią, ale w zdecydowanej większości wskazują na wyraźną do­minację gazu płynnego jako przyczynę katastrofalnych zdarzeń (rys. 6).

Podsumowanie

Przedstawione statystyki, obejmu­jące okres minionego dwudziestole­cia, pokazują, że mimo iż udział ka­tastrof spowodowanych wybuchem gazu w ogólnej liczbie odnotowanych katastrof nieznacznie się zmniejszył, to jednak zagrożenie występuje i na­leży zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo użytkowania przede wszystkim instalacji i urządzeń gazo­wych, a także sieci. Ważną rolę od­grywa tu właściwa eksploatacja oraz nadzór nad nią, a szczególnie wyko­nywanie rzetelnych przeglądów przez osoby uprawnione.

Bilans 20 lat objętych badaniem to 332 odnotowane katastrofy budow­lane spowodowane wybuchem gazu oraz 389 poszkodowanych w ich wy­niku, w tym 57 osób, które poniosły śmierć, oraz 332 rannych. Wymo­wa tych danych z jednej strony jest zatrważająca, ponieważ jakakolwiek podana liczba ofiar będzie nie do przyjęcia, jednakże – z drugiej stro­ny – należy zauważyć, że katastrofy budowlane są zdarzeniami niezwy­kle rzadkimi, zarówno w skali ist­niejącego zasobu budowlanego, jak i nowo budowanych obiektów. Fakt, że są one wydarzeniami wyjątkowy­mi, nie oznacza jednak możliwości lekceważenia problemu, gdyż każ­de ze zdarzeń odpowiadające liczbie w statystyce jest tragiczne zarówno w aspekcie materialnym, jak i czy­sto ludzkim. Dotyczy bowiem strat najistotniejszych z punktu widzenia potrzeby bezpieczeństwa: utraty życia – najboleśniejszej ze strat, bo nie do odzyskania, utraty zdrowia – wiążącej się często z dotkliwym cierpieniem i obniżeniem komfortu życia, lub wreszcie strat najczęstszych – zniszczenia budynku, czyli utraty mienia, często będącego do­robkiem całego życia [19].

dr inż. Jacek Szer

Główny Urząd Nadzoru Budowlanego

Literatura

1.  http://pl.wikipedia.org/wiki/Wybuch_ga- zu_w_Gda0/oC50/o84skuJ1976

2.  http://pl.wikipedia.org/wiki/Wybuch_ga- zu_w_Rotundzie_PKO_w_Warszawie

3.  http://pl.wikipedia.org/wiki/Wy- buch_gazu_na_osiedlu_Retkinia- _w_0/oC5%81odzi

4.  http://www.dzienniklodzki.pl/artyku- l/75263,wystarczylo-kilka-sekund,idlt. html?cookie=1

5.  http://kwpsp.wroc.pl/index. php?optio- n=com_content&task=view&id=69&I- temid=46

6.  http://www.dziennikbaltycki.pl/ar- tykul/3619476,wybuch-gazu-w-w- iezowcu-w-gdansku-w-1995-roku-zo- bacz-archiwalne-zdjecia-i-wideo,id,t. html?cookie=1

7.  http://trojmiasto.gazeta.pl/trojmiasto /1|107450|8275250|17_04_1995__ Wybuch_gazu_w_wiezowcu_w_Gdan- sku_Wrzeszczu.html

8.   Opracowania własne GUNB: http://www.gunb.gov.pl/

9.  Ustalenia komisji ds. przyczyn i okolicz­ności katastrofy budowlanej gazociągu wysokiego ciśnienia DN500 Odolanów- Gustorzyn, jaka miała miejsce 14 listo­pada 2013 r w miejscowości Janków Przygodzki, w gminie Przygodzice, po­wołanej przez Wielkopolskiego Woje­wódzkiego Inspektora Nadzoru Budow­lanego, Poznań, 22 stycznia 2014 r.

10.  http://www.psp.wlkp.pl/?art=10619

11.  http://www.pap.pl/

12.  Rozporządzenie Ministra infrastruk­tury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.].

13.  PN-C-04750 Paliwa gazowe. Klasyfi­kacja, oznaczenia i wymagania.

14.  http://www.poznan.psgaz.pl

15.   Spalanie paliw gazowych,fluid.wme. pwr.wroc.pl

16.  J. Kotowicz, Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w ener­getyce, www.planrozwoju.pcz.pl

17.  PN-C-96008 Przetwory naftowe. Gazy węglowodorowe. Gazy skroplone C3-C4.

18.  Karta charakterystyki. Gaz płynny LPG.

19.  J. Szer, Analiza ryzyka w budownictwie i jego skutki,materiały XII Konferencji Naukowo-Technicznej „Warsztat Pracy Rzeczoznawcy Budowlanego”, Cedzyna k. Kielc 2011.