Zalecenia zarówno wytycznych [2], jak i przywołane zalecenia normy [5], jako że nie mają w Polsce statusu warunków obligatoryjnych, nie muszą być spełnione, stanowią jednak zasady ogólnej sztuki budowlanej, których przestrzeganie może mieć zasadniczy wpływ na późniejszą trwałość i skuteczność wykonanych prac hydroizolacyjnych.
Do wykonywania samodzielnych, pionowych oraz poziomych izolacji przeciwwodnych stosuje się najczęściej polimerowo-bitumiczne papy termozgrzewalne oraz samoprzylepne membrany bitumiczne. Jako że minimalne wymagania dla pap klejonych lepikami są dużo niższe niż dla pap polimerowo-bitumicznych (trudniejsze jest także wykonawstwo tego typu powłok), powinny być one stosowane jedynie jako izolacja przeciwwilgociowa.
Ponieważ izolacja musi tworzyć ciągły, szczelny układ chroniący obiekt przed wilgocią/wodą, jej układ musi zostać poprawnie zaprojektowany. Typowe układy dla obiektów posadowionych na ławach fundamentowych pokazano na rys. 1, natomiast dla obiektów posadowionych na płycie dennej pokazano na rys. 2. Warto zwrócić uwagę, że przy obciążeniu wodą jest to w zasadzie jedyny, racjonalny do zastosowania (a niekiedy wręcz jedyny możliwy) wariant. Układy te są niezależne od rodzaju obiektu, czy będzie to budynek użyteczności publicznej, przemysłowy czy mieszkaniowy, punktem wyjścia będzie zawsze rozwiązanie konstrukcyjne części zagłębionej w gruncie oraz warunki gruntowo-wodne. Dla bardziej skomplikowanych obiektów – np. przy znacznie różniących się poziomach posadowienia, konieczności wykonania dylatacji konstrukcyjnych lub przy posadowieniu na palach – niezbędna jest indywidualna analiza możliwości i sposobu wykonania powłok wodochronnych.
Fot. Wielokrotnie popełniany błąd – zbyt małe wysunięcie izolacji poziomej poza lico ściany. Jest to często bezpośrednia przyczyna przecieków, do tego trudna technicznie i kosztowna do naprawy (fot. autora)
Rys. 1. Układ hydroizolacji przeciwwilgociowych budynku podpiwniczonego posadowionego na ławach (rys. Atlas)
Rys. 2. Układ hydroizolacji przeciwwodnych budynku podpiwniczonego posadowionego na płycie fundamentowej (rys. Atlas)
Poziomą hydroizolację fundamentów z pap/membran najczęściej układa się na konstrukcyjnym betonie podkładowym pod płytą denną, na betonie podłogi na gruncie lub na ławach fundamentowych (nie wolno układać powłoki wodochronnej na chudym betonie). Podstawowym obciążeniem tego elementu są obciążenia mechaniczne, dlatego zastosowany materiał musi być odporny przede wszystkim na te obciążenia. Osnowa takiej papy musi być wytrzymała mechanicznie (np. poliestrowa). Należy jednak zwrócić uwagę na kilka podstawowych rzeczy.
Warunek szczelnego połączenia ze sobą izolacji pionowych z poziomymi wymusza stosowanie zarówno odpowiednich zakładów, jak i materiałów. Papa/membrana samoprzylepna ułożona na ławach musi być wysunięta min. o 10 cm poza lico ściany. Niedopuszczalne jest układanie pasa izolacji o szerokości porównywalnej z szerokością ściany (fot.). Ponadto wysunięty pas należy odpowiednio zabezpieczyć przed uszkodzeniem. Hydroizolacja pionowa wykonywana jest dużo później, a stan izolacji ławy fundamentowej jest czynnikiem decydującym o możliwości późniejszego szczelnego zespolenia warstw. Najczęściej występującymi problemami są tu uszkodzenia mechaniczne, zanieczyszczenia kurzem, brudem lub resztki zaprawy. Aby temu zapobiec, niezbędne jest zabezpieczenie wystającej warstwy np. folią z tworzywa sztucznego oraz deskami lub styropianem (jeżeli doszło już do zanieczyszczenia warstwy hydroizolacji, konieczne jest ręczne usunięcie zanieczyszczeń, zmiecenie pyłu czy usunięcie kawałków zaprawy).
Rys. 3a. Izolacja przeciwwilgociowa fundamentów budynku niepodpiwniczonego – izolacja pozioma na ławach i izolacja pionowa ścian fundamentowych z polimerowo-bitumicznej papy termozgrzewalnej (rys. Icopal)
Rys. 3b Izolacja przeciwwodna fundamentów budynku podpiwniczonego posadowionego na płycie – izolacja pozioma i pionowa z polimerowo-btumicznej papy termozgrzewalnej [6]
Wybór materiału na izolację poziomą determinuje rodzaj materiału na izolację pionową – izolacja pionowa jest nakładana na wystający poza lico ściany pas izolacji poziomej. Musi być wykonana z takich materiałów, aby dało się je połączyć – w praktyce powinny to być materiały bitumiczne.
Jeżeli izolacja pionowa wykonana jest także z papy, to sposób połączenia musi wyglądać tak jak na rys. 3. Bezwzględnie trzeba zwrócić uwagę na fasetę (wyoblenie w narożniku, wykonanie klina w narożniku z cementowej zaprawy, najlepiej szybkowiążącej lub PCC, promień wyoblenia 4-6 cm) oraz kolejność układania warstw papy w samym narożniku.
Rys. 4. Połączenie izolacji poziomej z papy i pionowej z roztworu/emulsji asfaltowej: 1 – ława fundamentowa, 2 – ściana fundamentowa, 3 – tynk na ścianie fundamentowej, 4 – izolacja pozioma z papy, 5 – izolacja pionowa z roztworu/emulsji asfaltowej, 6 – faseta (Rmaks = 2 cm) z masy KMB (zamiast wykonania fasety można wkleić taśmę uszczelniającą), 7 – gruntownik systemowy z posypką z piasku kwarcowego o uziarnieniu np. 0,2-0,7 mm, 8 – pas uszczelniający styk izolacji pionowej z poziomą wykonany z masy KMB (minimalny zakład po 10 cm na papę i roztwór/emulsję asfaltową)
Rys. 5. Połączenie izolacji poziomej z papy i pionowej z masy KMB: 1 – ława fundamentowa, 2 – ściana fundamentowa, 3 – izolacja pozioma z papy, 4 – izolacja pionowa z masy KmB, 5 – faseta (Rmaks = 2 cm) z masy KMB (zamiast wykonania fasety można wkleić taśmę uszczelniającą), 6 – gruntownik systemowy z posypką z piasku kwarcowego o uziarnieniu np. 0,2-0,7 mm
Większy problem się pojawia, gdy izolacja pionowa wykonana jest z roztworu asfaltowego lub emulsji. Wymagane jest tu wykonanie specjalnej nakładki z masy polimerowo-bitumicznej (KMB). Podstawową czynnością jest odpowiednie przygotowanie powierzchni papy. Jej wierzch można zagruntować głęboko penetrującym gruntownikiem i ewentualnie posypać piaskiem kwarcowym o uziarnieniu np. 0,2-0,7 mm. Po wyschnięciu gruntownika nadmiar piasku trzeba usunąć i jeszcze raz bardzo starannie oczyścić powierzchnię. Takie systemowe gruntowniki ma w swej ofercie zdecydowana większość producentów bitumicznych mas KMB. Gruntownik powoduje zmiękczenie powierzchni papy, co pozwala na dokładne i szczelne jej zespolenie z masą bitumiczną. Powierzchnia papy musi być oczywiście czysta. Dokładnie w miejscu styku ściana-ława należy wykonać fasetę (wyoblenie) z masy KMB (o promieniu nie większym niż 2 cm), a po jej wyschnięciu nanieść pas masy KMB w sposób pokazany na rys. 4. Do wykonania fasety doskonale się nadaje specjalna wyoblona kielnia. W analogiczny sposób należy łączyć izolację poziomą z membrany samoprzylepnej i izolację pionową z roztworu asfaltowego. Gdy izolację pionową stanowi masa KMB, detal połączenia pokazano na rys. 5 (technologia jest niemal analogiczna do podanej na rys. 4). Zasadnicze znaczenie dla skuteczności izolacji ma także szczelność połączenia izolacji na ławach z izolacją podłogi na gruncie. Sposób uszczelnienia pokazano na rys. 6. Także w tym przypadku konieczne jest zarówno zachowanie kolejności układania warstw papy, jak i jej ułożenie w sposób umożliwiający przeniesienie odkształceń na skutek nierównomiernego osiadania. Szczegóły kilku innych detali przy stosowaniu bitumicznych materiałów rolowych pokazano na rys. 7 i 8. Przejścia rurowe należy uszczelniać wyłącznie za pomocą kołnierzy zaciskowych.
Rys. 6. Izolacja przeciwwilgociowa fundamentów budynku podpiwniczonego – izolacja pozioma na ławach i izolacja pozioma podłogi na gruncie z polimerowo-bitumicznej papy termozgrzewalnej (rys. Icopal)
Rys. 7. Izolacja przeciwwilgociowa fundamentów budynku podpiwniczonego posadowionego na płycie, izolacja pozioma i pionowa z samoprzylepnej membrany bitumicznej (rys. Ceresit)
Rys. 8. Uszczelnienie dylatacji z zastosowaniem bitumicznych membran samoprzylepnych przy obciążeniu wilgocią i niezalegającą wodą opadową: 1 – wypełnienie dylatacji (np. paski styropianu), 2 – pianka poliuretanowa, 3 – sznur dylatacyjny, 4 – roztwór bitumiczny do gruntowania, 5 – samoprzylepna membrana bitumiczna, 6 – płyty ochronne/termoizolacyjne (rys. Ceresit)
Strefę cokołową powinno się izolować materiałami elastycznymi oraz cechującymi się zdolnościami do przepuszczania pary wodnej. Najlepiej do tego celu nadają się elastyczne szlamy (mikrozaprawy) uszczelniające. Muszą one jednak być połączone z izolacją pionową. Membrany samoprzylepne mogą być także nakładane na szlam uszczelniający, jeżeli do gruntowania podłoża nie stosuje się preparatów na bazie rozpuszczalników. Grubość warstwy szlamu na krawędzi musi być w takiej sytuacji sprowadzona do zera. Wariant ten nie może być stosowany w przypadku pap termozgrzewalnych. Po pierwsze, szlamy nie są odporne na działanie wysokiej temperatury i otwartego ognia, nie można więc stosować pap termozgrzewalnych naklejanych na szlam. W takiej sytuacji należy najpierw wykonać pionową izolację ścian fundamentów z papy termozgrzewalnej, dbając aby uzyskać równą, poziomą krawędź. Podłoże powyżej nie może być zanieczyszczone bitumem. Następnie, zaczynając od strefy przy papie, wykonuje się izolację cokołu. Po związaniu szlamu konieczne jest jeszcze uszczelnienie styku papa-szlam. Wykonuje się to za pomocą bezrozpuszczalnikowych mas bitumicznych KMB, nakładanych pasem o szerokości przynajmniej 20 cm na miejsce styku. Należy w takiej sytuacji zastosować specjalny systemowy gruntownik zmiękczający powierzchnię papy, pozwalający na jej szczelne połączenie z masą bitumiczną (powyższe zalecenia dotyczą izolacji wykonanej na części konstrukcyjnej ściany. Niezależnie od ich trzeba wykonać izolację strefy cokołowej na termoizolacji). Teoretycznie problem rozwiązują masy hybrydowe, jednak ich producent musi wprost mówić o możliwości nakładania swojego materiału na podłoże bitumiczne (nie jest to jednak regułą). Dlatego sposób połączenia izolacji pionowej z papy z izolacją cokołową z masy hybrydowej lub izolacji poziomej z papy z izolacją pionową z masy hybrydowej niekoniecznie może polegać na nałożeniu masy hybrydowej na papę, ale może być analogiczny np. do połączenia papy ze szlamem. Wiążące są zalecenia producenta.
mgr inż. Maciej Rokiel
Literatura
1. Praca zbiorowa pod red. J. Karysia, Ochrona przed wilgocią i korozją biologiczną w budownictwie, Grupa Medium, 2014.
2. Komentarz do normy PN-EN 14967 Elastyczne wyroby wodochronne – Wyroby asfaltowe do poziomej izolacji przeciwwilgociowej – Definicje i właściwości wraz z zaleceniami ITB dla wyrobów objętych normą, ITB, 2010.
3. PN-EN 13969:2006/A1:2007 Elastyczne wyroby wodochronne – Wyroby asfaltowe do izolacji przeciwwilgociowej łącznie z wyrobami asfaltowymi do izolacji przeciwwodnej części podziemnych – Definicje i właściwości.
4. PN-EN 14967:2007 Elastyczne wyroby wodochronne – Wyroby asfaltowe do poziomej izolacji przeciwwilgociowej – Definicje i właściwości.
5. DIN 18195 Bauwerksabdichtung
– Teil 1: Grundsatze, Definitionen, Zuordnung der Abdichtungsarten, Ausgabe 2011-12.
– Teil 2: Stoffe, Ausgabe 2009-04.
– Teil 3: Anforderungen an den Untergrund und Verarbeitung der Stoffe, Ausgabe 2011-12.
– Teil 4: Abdichtungen gegen Bodenfeuchte (Kapillarwasser, Haftwasser) und nichtstauendes Sickerwasser an Bodenplatten und Wanden, Bemessung und Ausfuhrung, Ausgabe 2011-12.
– Teil 5: Abdichtungen gegen nichtdruckendes Wasser auf Deckenflachen und in Nassraumen, Bemessung und Ausfuhrung, Ausgabe 2011-12.
– Teil 6: Abdichtungen gegen von auBen druckendes Wasser und aufstauendes Sickerwasser, Bemessung und Ausfuhrung, Ausgabe 2011-12.
– Teil 7: Abdichtungen gegen von innen druckendes Wasser, Bemessung und Ausfuhrung, Ausgabe 2009-07.
– Teil 8: Abdichtungen uber Bewegungs- fugen, Ausgabe 2011-12.
– Teil 9: Durchdringungen, Ubergange, An- und Abschlusse, Ausgabe 2010-05.
– Teil 10: Schutzschichten und SchutzmaBnahmen, Ausgabe 2011-12.
6. Technische Regeln fur die Planung und Ausfuhrung von Abdichtungen mit Polymerbitumen- und Bitumenbahnen, Industrieverband Bitumen-Dach- und Dichtungsbahnen e.V., 2017.
7. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Część C: Zabezpieczenia i izolacje, zeszyt 5 – Izolacje przeciwwilgociowe i wodochronne części podziemnych budynków, ITB, 2016.
8. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Poradnik projektanta, kierownika budowy i inspektora nadzoru, praca zbiorowa, Verlag Dashofer, Warszawa 2018.
9. DIN 18533-2:2015-12 Abdichtung von erdberuhrten Bauteilen – Teil 2: Abdichtung mit bahnenfórmigen Abdichtungsstoffen.
10. M. Rokiel, Hydroizolacje podziemnych części budynków i budowli. Projektowanie i warunki techniczne wykonania i odbioru robót, wyd. III, Grupa Medium, 2017.
11. M. Rokiel, Poradnik – Hydroizolacje w budownictwie. Projektowanie. Wykonawstwo, wyd. III, rozszerzone, Grupa Medium, 2019.
12. Materiały firm: Atlas, Izohan, Icopal, Ceresit.
