O zagrożeniach dla współczesnego świata, roli inżynierów budownictwa w kontekście tych zjawisk oraz znaczeniu samorządu zawodowego mówi Włodzimierz Szymczak, prezydent Europejskiej Rady Inżynierów Budownictwa.
W marcu br. w Madrycie odbył się Światowy Szczyt Inżynierów Budownictwa, podczas którego wraz z prezydentami innych europejskich organizacji podpisałem dokument noszący nazwę Deklaracja Madrycka. W moim głębokim przekonaniu jest to jeden z najważniejszych dla środowiska inżynierów budownictwa dokumentów ostatnich lat. W pięciu krótkich i rzeczowych rozdziałach definiuje on podstawowe zadania, jakie stoją dziś przed mieszkańcami naszej planety, w kontekście zapewnienia im społecznego i ekonomicznego zrównoważonego rozwoju. Dzisiaj w sposób dalece nieprzemyślany i arogancki eksploatujemy nasze środowisko, przekonani, że jako homo sapiens poradzimy sobie ze wszystkim. A to jest oczywiście nieprawda. Musimy zmienić sposób postrzegania tego zjawiska, bo konsekwencje naszych obecnych działań – obawiam się – mogą być katastrofalne i bardzo trudno odwracalne lub w ogóle nieodwracalne.
Fot. archiwum W. Szymczaka
Na to właśnie zwraca uwagę Deklaracja Madrycka, która podkreśla, że przede wszystkim konieczne jest rozsądne gospodarowanie światowymi zasobami naturalnymi, a one przecież cały czas się kurczą. Następna kwestia – zmiany klimatyczne. Na ile jest to skutek działalności człowieka, na ile są one naturalne, samoistne – można dyskutować, ale fakt ich istnienia i nasilania się jest niezaprzeczalny. Trzeba zwrócić baczniejszą niż dotąd uwagę na proces rozrastania się miast, który postępuje już od kilku lat. Ocenia się, że w roku 2100 ok. 70% ludzi będzie mieszkać w miastach. To wielkie wyzwanie dla budowniczych tych miast, socjologów i ekonomistów. W tym kontekście ilość ludności na świecie – grubo ponad 7 mld – wymaga dobrze ukierunkowanego i skoordynowanego w czasie oraz przestrzeni wspólnego działania rządów, specjalistów i społeczeństwa jako całości, zapewniającego jak największej ilości ludzi większy poziom świadomości ekologicznej. I tu podkreśla się rolę inżynierów budownictwa będących przecież tak blisko ludzi. Powinni oni – zdaniem twórców Deklaracji Madryckiej – propagować swoją wiedzę w społeczeństwie, kierując się przy tym wartościami zgodnymi nie tylko z etyką zawodową, ale również szeroko pojętą etyką społeczną. Przy czym ważne jest, aby taka edukacja (uświadamianie) nie odbywała się w formie wygłaszania opinii, przedstawiania jedynie słusznych tez – chodzi o dialog, o pracę bezpośrednio z ludźmi na poziomie ich percepcji. Przy czym na pewno nie będzie to takie proste, będzie wymagało czasu i przede wszystkim odpowiedniego marketingu naszej profesji. Nie ma innej drogi, trzeba przekonać ludzi o tym, że my wiemy, jak przeciwstawiać się zjawiskom, które grożą naszej egzystencji.
„Deklaracja Madrycka” została podpisana z okazji Międzynarodowej Konferencji Inżynierów Budownictwa, której gospodarzem była Hiszpańska Izba Inżynierów wraz ze swoim bliźniaczym Stowarzyszeniem „Asociación de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos”. Deklaracja ta została podpisana przez gospodarzy konferencji oraz 4 organizacje międzynarodowe: WCCE, ECCE, CICPC-CECPC oraz FEANI. (fragm. Deklaracji Madryckiej)
W dalszej części Deklaracja Madrycka potwierdza zaangażowanie i poparcie środowiska inżynierów budownictwa dla tych rozsądnych polityków, którzy podejmują działania czy to w ONZ, czy też przy okazji różnych konferencji i sympozjów (np. Konferencja Paryska z grudnia 2015 r.) mających na celu ochronę klimatu. Amerykanie i Chińczycy, będący największymi „producentami” zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery, ratyfikowali ostatnio dokumenty tej konferencji, dając tym samym dowód świadomości wagi zagadnienia. We wrześniu 2015 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło tzw. Agendę 2030, w którym to dokumencie sformułowano 17 strategicznych celów zrównoważonego rozwoju, uznając potrzebę skutecznego reagowania na naglące zagrożenie zmian klimatu, w oparciu o najlepsze dostępne osiągnięcia nauki.
W całym tym procesie rola inżynierów budownictwa jest na tyle ważna, że 7 spośród powyższych 17 strategicznych celów w sposób bezpośredni odnosi się do naszej profesji. Deklaracja Madrycka wychodząc bowiem od ogólnych stwierdzeń i globalnej wizji przechodzi do szczegółowych definicji obszarów i działań, w których podkreśla pracę inżynierów budownictwa niezbędną dla skutecznej realizacji tych zamierzeń.
Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na jeden rozdział Deklaracji Madryckiej. Jest on poświęcony roli i znaczeniu organizacji inżynierskich działających w różnych krajach. Ich znaczenie jest nie do przecenienia, aktywne działanie powinno się zacząć już na etapie procesu kształcenia młodych inżynierów. Program kształcenia musi być adekwatny do zadań, które w przyszłości przed nimi staną. Chcę podkreślić: tu nie chodzi jedynie o wiedzę czysto techniczną, bo konieczność jej posiadania jest oczywista, chodzi o umiejętność budowania solidnych więzi partnerskich, o etykę zawodową i społeczną, o otwartość na inne obszary, o ustawiczne kształcenie, o umiejętność kontaktu z innymi ludźmi i to nie tylko w swoim ojczystym języku. Inżynier powinien być po części prawnikiem, trochę ekonomistą, a trochę socjologiem.
Niełatwe zatem zadanie przed nami, ale tu znacząco pomóc może, a właściwie powinna, odpowiednia organizacja, w przypadku Polski – Polska Izba Inżynierów Budownictwa. Kluczową i najbardziej palącą sprawą jest temat ustawicznego kształcenia. Od tego nie uciekniemy, w Polsce już zaczyna się poszukiwać optymalnych rozwiązań, w Europie czy USA ten proces już trwa od dawna.
Kolejna niezwykle istotna sprawa dla organizacji inżynierskich to kwestia etyki zawodowej. Bezwzględnie musimy dbać o to, aby nasi członkowie – inżynierowie budownictwa w każdej sytuacji zawodowej zachowali się etycznie. Musimy ich tego uczyć, zwracać uwagę na przykłady negatywne, musimy wreszcie odpowiednio egzekwować przestrzeganie tych standardów.
Następny obszar, ściśle związany z poprzednim, to przeciwdziałanie korupcji, tzw. zero tolerancji. Tu również wielkie znaczenie w przypadku Polski ma postawa i aktywność PIIB.
My, inżynierowie budownictwa, wyznaczamy sobie wspólną rolę, jaką jest pokonanie wyzwań stojących przed społeczeństwemdla zapewnienia pełnego rozwoju społeczno-ludzkiego w harmonii ze środowiskiem naturalnym; w związku z tym uznajemy, że:
– Inżynierowie budownictwa jako członkowie globalnej społeczności muszą opierać swoją praktykę na etycznych, ludzkich i społecznych wartościach naszych czasów.
– Inżynieria lądowa i wodna powinna służyć wiedzą fachową i praktyką w realizacji społecznych i technicznych potrzeb na danym terytorium.
– W związku z powyższym inżynieria lądowa i wodna jako dziedzina działalności zawodowej powinna mieć możliwość określania realnych celów uwzględniających dobro i potrzeby zainteresowanych stron poprzez skuteczne zarządzanie i wydajne wykorzystanie dostępnych narzędzi i zasobów.
– Więź istniejąca pomiędzy środowiskiem inżynierskim a społeczeństwem implikuje wspólne zaangażowanie, w ramach którego inżynierowie zobowiązują się do wiernej służby społeczeństwu, natomiast rolą społeczeństwa jest zapewnianie środków do realizacji takiego zobowiązania.
(fragm. Deklaracji Madryckiej)
Wreszcie sprawa złożona, ważna także w kontekście prestiżu zawodu inżyniera budownictwa, a mianowicie kształtowanie warunków uprawiania zawodu, które ukierunkowane być powinno na szeroko pojęte dobro społeczne. Deklaracja Madrycka podkreśla ponadto konieczność budowania interdyscyplinarnych zespołów dla identyfikacji i rozwiązywania poszczególnych problemów. Kwestie klimatyczne, środowiskowe, socjologiczne czy ekonomiczne są tak głęboko ze sobą powiązane, że „monospecjaliści” nawet najwyższej klasy nie dadzą sobie z nimi rady. Istnieje ewidentna potrzeba współdziałania kilku czy kilkunastu fachowców z różnych dziedzin, którzy, łącząc swoją wiedzę i doświadczenie, w jednym zespole będą w stanie wypracować optymalne, efektywne rozwiązanie.
Odrębny rozdział Deklaracja Madrycka poświęca odpowiedzialności inżynierów budownictwa wobec społeczeństwa za zbudowanie zrównoważonego świata i dobrostanu jego mieszkańców. To jest ogromne wyzwanie, co więcej odpowiedzialność ta jest niezbywalna. Nie będzie można powiedzieć: przestrzegałem, nikt mnie nie posłuchał, trudno. Bardzo bym sobie życzył, aby każdy z nas, inżynierów budownictwa, zdał sobie sprawę z tego, że to, co on robi dziś projektując, nadzorując, budując, wpisuje się w większą całość, że to ma znaczenie dla kształtowania naszego środowiska, dla budowania tego oczekiwanego przez wszystkich zrównoważonego świata.
Oprac. Barbara Mikulicz-Traczyk
Pełna wersja Deklaracji Madryckiej w języku polskim oraz angielskim dostępna na www.piib.org.pl.
