SITPMB jest organizacją o charakterze naukowo-technicznym, działającą na rzecz użyteczności społecznej i publicznej. W 2021 r. stowarzyszenie obchodziło 75-lecie i z tej okazji prezentujemy jego krótki rys historyczny.
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Materiałów Budowlanych stanowi dobrowolne, samorządne zrzeszenie inżynierów oraz techników, jak również innych osób fizycznych i prawnych działających w dziedzinie budownictwa, wytwarzania, stosowania oraz rozpowszechniania materiałów i wyrobów budowlanych. Jako datę jego powstania przyjmuje się 2–4 września 1946 r., kiedy to z inspiracji Centralnych Zarządów Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz Przemysłu Drzewnego zwołano w Bydgoszczy walny zjazd inżynierów i techników tych przemysłów, a w wyniku podjętych uchwał powołano do życia Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Materiałów Budowlanych i Mineralnego (SITPMBiM) – protoplastę dzisiejszego SITPMB.
Fot. 1. Sala obrad Walnego Zjazdu Delegatów SITPMB w 1968 r. w Warszawie
Zgodnie z ówczesnymi wymaganiami Naczelnej Organizacji Technicznej (NOT), ze względu na mniejszą niż 3 tys. liczbę członków SITPMBiM weszło w skład działającego od 1927 r. Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, w którym na prawach komitetu, jako tzw. chemia budowlana, działało w latach 1949–1968. 15 lutego 1968 r. stowarzyszenie ponownie zaistniało samodzielnie (fot. 1). W związku z tym 15 lutego 2008 r. w Muzeum Kolekcji im. Jana Pawła II w Warszawie obchodziło jubileusz 40-lecia samodzielnego działania już z nowym logo, ustanowionym w 1968 r. – które wyszło spod ręki arcymistrza prof. Wiktora Zina – choć tak naprawdę powinno wtedy obchodzić swoje prawie 62. urodziny. Kolejny jubileusz, ale już 65-lecia, obchodzono z uwzględnieniem historycznego roku założenia w warszawskim Centrum Nauki Kopernik. 17 listopada 2016 r. na Zamku Królewskim w Warszawie odbyła się uroczysta gala z okazji jubileuszu 70-lecia SITPMB i miesięcznika „Materiały Budowlane” pod honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Podczas tej uroczystości zasłużeni dla przemysłu materiałów budowlanych, gospodarki narodowej oraz polskiej myśli technicznej uhonorowani zostali odznaczeniami państwowymi i stowarzyszeniowymi, w tym po raz pierwszy najwyższą nową Złotą Odznaką Honorową SITPMB z Brylantem. Ponadto wszyscy uczestnicy gali otrzymali „Monografię SITPMB 1946–2016” Andrzeja E. Paszkiewicza. Autor zaprezentował w niej również historię stowarzyszeniowych wydawnictw prasowych i książkowych.
W SITPMB realizowane było hasło Staszica: „być narodowi użytecznym”. Członkowie aktywnie uczestniczyli w życiu kraju, tuż po wojnie w jego odbudowie, a później rozbudowie. Stowarzyszenie otrzymało Odznakę Honorową „Za zasługi dla Warszawy” za udział w odbudowie stolicy ze zniszczeń wojennych, w tym szczególnie Kolumny Zygmunta III Wazy. Członkami na przestrzeni lat byli także wybitni naukowcy, uznani działacze gospodarczy, ministrowie oraz kadra inżynieryjno-techniczna przedsiębiorstw.
Działalność SITPMB prowadzona była w kołach zakładowych powstających w różnych przedsiębiorstwach. Koordynowały je oddziały stowarzyszenia, a znając zagadnienia, które nurtowały członków i zakłady, były one inicjatorami przedsięwzięć statutowych, wychodzących naprzeciw potrzebom. Obszar działalności oddziałów związany był z administracyjnym podziałem kraju, toteż wraz z jego zmianami następowały także zmiany w obszarze ich działania. Istniało ponadto 13 sekcji branżowych, skupiających członków niezależnie od podziału terytorialnego. SITPMB brało udział w pracach i obradach Kongresów Techników Polskich, prowadzono działalność szkoleniową (Ośrodek Doskonalenia Kadr Technicznych w Krakowie oraz oddziały w kilku innych miastach). Zespół Ośrodków Rzeczoznawstwa (ZOR), powołany w 1968 r., prowadził działalność gospodarczą poprzez ośrodek w Warszawie i terenowe ośrodki w innych miastach. Organizowano sympozja i konferencje na tematy istotne dla przemysłu materiałów budowlanych oraz budownictwa.
Fot. 2. Uczestnicy XVII Walnego Zjazdu Delegatów SITPMB w 2018 r. w Cementowni Kujawy – Lafarge w Bielawach
Przed 1989 r. liczba członków indywidualnych przekraczała 11 tys., zbiorowych wynosiła ponad 200, a liczba kół zakładowych przekraczała 300. W kolejnych latach nastąpił spadek liczby członków do ok. 780 w 2004 r. i od tej pory wartość ta utrzymuje się na poziomie 550–750 osób. Przyczyny powyższego są złożone. Główną były zmiany w systemie gospodarczym w kraju i w konsekwencji likwidacja szeregu przedsiębiorstw oraz zakładów, zmiany własnościowe oraz tworzenie nowych jednostek gospodarczych, takich jak izby zawodowe inżynierów czy zrzeszenia producentów. Te organizacje bardzo często w swoich programach miały te same działania, co zapisane w programach działalności stowarzyszeń naukowo-technicznych zgrupowanych w NOT. W związku z tym z SITPMB odeszło wielu działaczy, natomiast nie udało się stworzyć na tyle atrakcyjnych form działalności, aby przyciągnąć nowych członków.
Obecna struktura organizacyjna SITPMB w zasadzie pokrywa się z aktualnym podziałem administracyjnym kraju. Istnieje 15 oddziałów terenowych w 14 województwach, z wyjątkiem warmińsko-mazurskiego i lubuskiego, ale w mazowieckim działają dwa: O. Mazowiecki i O. Terenowy przy Zarządzie Głównym SITPMB w Warszawie. W strukturze stowarzyszenia są trzy sekcje branżowe: przemysłu szklarskiego, blacharsko-dekarska i „Metalplast”. Cele statutowe członków realizują jednostki organizacyjne: wymienione sekcje, rada naczelna, komisje, zespoły, kapituły. Ponadto kontynuuje działalność gospodarczą Zespół Ośrodków Rzeczoznawstwa. Na podstawie zarządzenia z 28.10.1970 r. Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych ZOR uznano za jednostkę uprawnioną do wydawania ocen i opinii dotyczących budownictwa oraz przemysłu materiałów budowlanych.
Do końca 2019 r. SITPMB kierował (nieprzerwanie przez 13 lat) prezes mgr inż. Jerzy Gumiński. Zawirowanie w działalności stowarzyszenia nastąpiło w latach 2018–2019 na skutek zmian w składzie osobowym ZG, oddziałów i ZOR. Niewątpliwie negatywny wpływ miała śmierć prezesa Jerzego Gumińskiego i kilku aktywnych działaczy. Zdecydowanie utrudnił pracę wybuch epidemii COVID-19 w 2020 r., ale przy dużym wysiłku członków jest ona kontynuowana, chociaż w ograniczonym zakresie.
Znaczącymi wydarzeniami w całej działalności SITPMB były walne zjazdy delegatów, zwykle połączone z konferencjami naukowo-technicznymi, m.in. dotyczącymi ochrony środowiska naturalnego, racjonalnej gospodarki surowcami, wyrobów energooszczędnych, energochłonności procesów technologicznych. W 75-letniej działalności miały miejsce: 17 walnych zjazdów zwyczajnych oraz 2 nadzwyczajne (2015 i 2016 r.). Ostatni zjazd odbył się 25–27 maja 2018 r. w Cementowni Kujawy – Lafarge w Bielawach, jeszcze z udziałem mgr. inż. Jerzego Gumińskiego (fot. 2).
Od 2020 r. skład Zarządu Głównego SITPMB przedstawia się następująco: prezes – dr inż. arch. Adam Baryłka, sekretarz generalny – mgr inż. Wiesław Leszek Baranowicz, wiceprezesi – mgr inż. Elżbieta Janiszewska-Kuropatwa, mgr inż. Elżbieta Kowalczyk, dr inż. Barbara Słomka-Słupik, prof. ICiMB dr inż. Genowefa Zapotoczna-Sytek.
Niektóre z obszarów aktywności SITPMB to: opiniowanie projektów aktów prawnych i decyzji dotyczących budownictwa oraz przemysłu materiałów budowlanych; nadawanie tytułu rzeczoznawcy SITPMB uprawniającego m.in. do podjęcia prac w ramach ZOR na terenie całego kraju; działalność rzeczoznawcza poprzez ZOR, skupiający ekspertów z różnych dziedzin budownictwa; prowadzenie działalności wydawniczej – SITPMB jest właścicielem miesięcznika „Materiały Budowlane” (od 1.12.2021 r. na liście czasopism naukowych MEN z liczbą 100 punktów za publikację) oraz współwłaścicielem kwartalnika „Szkło i Ceramika”.
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Materiałów Budowlanych w całym okresie swojego funkcjonowania starało się integrować środowisko inżynierskie, rozwijać i umacniać współpracę z zakładami produkcji materiałów budowlanych, szkła i ceramiki, zapleczem naukowo-badawczym budownictwa, uczelniami wyższymi oraz organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz branży. Kierunek dotychczasowej działalności stowarzyszenia powinien być kontynuowany z zachowaniem motta: nie ma nowoczesnej gospodarki narodowej bez nowoczesnego zrównoważonego budownictwa i nie ma nowoczesnego budownictwa bez nowoczesnego przemysłu materiałów budowlanych.
Genowefa Zapotoczna-Sytek
Zdjęcia: archiwum SITPMB
Czytaj także:
Jubileusz SITPMB i „Materiałów Budowlanych”
Krótka historia samorządu zawodowego inżynierów budownictwa
Historia uprawnień budowlanych
