Odpowiada Sławomir Kozłowski – radca prawny.
W nawiązaniu do artykułu w „IB” nr 1/2013 „Podjęcie obowiązków przez kierownika budowy” proszę o odpowiedź na kilka pytań:
– Kiedy, z formalnoprawnego punktu widzenia, kierownik budowy kończy pełnienie swojej funkcji? Według jakich procedur może od tej funkcji odstąpić w trakcie trwania budowy?
W świetle obowiązujących przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623, z późn. zm., zwanej w dalszym ciągu Prawem budowlanym) można wskazać, poza przypadkami losowymi (np. śmierć kierownika budowy), dwie sytuacje, kiedy kierownik budowy kończy pełnienie swojej funkcji. Pierwsza – związana z zakończeniem budowy (prac budowlanych), druga – związana z zakończeniem pełnienia funkcji w trakcie prowadzenia budowy.
W pierwszej sytuacji osoba pełniąca obowiązki kierownika budowy, po zakończeniu prowadzenia robót budowlanych, jest zobowiązana do dokonania odpowiednich wpisów do dziennika budowy i złożenia stosownych oświadczeń,określonych w art. 57 ust. 1 pkt 2 i 3 Prawa budowlanego (o zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budowę oraz przepisami, o doprowadzeniu do należytego stanu i porządku terenu budowy, a także – w razie korzystania – drogi, ulicy, sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu, oraz o właściwym zagospodarowaniu terenów przyległych, jeżeli eksploatacja wybudowanego obiektu jest uzależniona od ich odpowiedniego zagospodarowania). W zasadzie z chwilą ich złożenia kierownik budowy kończy pełnienie swojej funkcji w zakresie związanym z nadzorowaniem prac budowlanych. Należy jednak zauważyć, że w świetle art. 59a ust. 2 oraz rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie wzoru protokołu obowiązkowej kontroli (Dz.U. z 2003 r. Nr 132, poz. 1231) jest jeszcze uczestnikiem obowiązkowej kontroli obiektu przeprowadzanej przez organy nadzoru budowlanego przed przystąpieniem do jego użytkowania. W trakcie tej kontroli składa oświadczenia związane z prowadzeniem zakończonych robót budowlanych, stanu placu budowy czy wykrytych podczas kontroli nieprawidłowości. A to oznacza, że w sensie formalnoprawnym pełnienie funkcji kierownika budowy kończy się dopiero po dokonaniu czynności odbioru budowy przez organy nadzoru budowlanego.
Druga sytuacja może wystąpić albo na skutek złożenia przez kierownika budowy rezygnacji z pełnienia swojej funkcji, albo na skutek zwolnienia kierownika budowy z jego funkcji przez inwestora.Oba przypadki są przez Prawo budowlane dozwolone. W każdym z nich, zgodnie z art. 44 ust. 1, inwestor jest zobowiązany do niezwłocznego poinformowania właściwych organów nadzoru budowlanego o zmianie kierownika budowy, a do swojego zawiadomienia powinien dołączyć oświadczenie osoby, która podjęła obowiązki kierownika budowy, wraz z dokumentami poświadczającymi posiadane przez nią uprawnienia budowlane. W zawiadomieniu powinien podać termin tej zmiany.
Należy podkreślić, że zmiana kierownika budowy może mieć miejsce w każdym czasie i na każdym etapie budowy. Prawo budowlane nie wprowadza w tym zakresie jakichkolwiek ograniczeń. Niemniej, mając na uwadze treść przepisów Prawa budowlanego regulujących kwestie odbioru obiektów budowlanych do użytkowania, należy stwierdzić, że zmiana kierownika budowy może odbyć się najpóźniej przed zakończeniem wszystkich prac budowlanych i dokonaniem w dzienniku budowy wpisów potwierdzających zakończenie prac budowlanych. Z całą pewnością nie jest możliwy odbiór obiektu do użytkowania, jeżeli nie został powołany nowy kierownik budowy.
Każda zmiana kierownika budowy, z jakiegokolwiek powodu, musi zostać odnotowana w dzienniku budowy.Ponadto zgodnie z § 6 ust. 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montażu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia (Dz.U. Nr 108, poz. 953) konieczne jest odnotowanie stanu zaawansowania i zabezpieczenia przekazywanej budowy. Wpis musi zostać opatrzony datą jego sporządzenia oraz podpisami dotychczasowego kierownika budowy i osoby przejmującej jego obowiązki. Oznacza to, że momentem, w którym dotychczasowy kierownik budowy kończy swoją funkcję, w sensie formalnoprawnym, jest w tym przypadku dokonanie tego wpisu, związanego z protokolarnym przekazaniem terenu budowy nowemu kierownikowi budowy.
Jeżeli kierownik budowy nie ma możliwości przekazania placu budowy swojemu następcy (chociażby z powodu braku zatrudnienia jego następcy) z formalnego punktu widzenia w dalszym ciągu pozostaje on kierownikiem budowy. Nie może przy tym zwolnić się z odpowiedzialności wynikającej z przepisów Prawa budowlanego, co najwyżej może taką odpowiedzialność ograniczyć, w dość niewielkim stopniu, poprzez wpisanie do dziennika budowy informacji o rezygnacji z funkcji, uprzednie poinformowanie inwestora o konieczności zaangażowania nowego kierownika budowy oraz poinformowanie organów nadzoru budowlanego o rezygnacji z wykonywania funkcji kierownika danej budowy.
– Kiedy kierownik budowy kończy pełnienie swojej funkcji, gdy był zatrudniony przez wykonawcę na umowę zlecenia na 1 etap budowy – zakończony, a termin następnego etapu robót z powodu kłopotów finansowych inwestora jest nieznany? Pozwolenie na budowę jest udzielane na cały zakres robót i w tym zakresie zostało stworzone oświadczenie kierownika budowy i przyjęty plac budowy. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków i jest objęty procedurami Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków.
Wygaśnięcie umowy zlecenia, w związku z zakończeniem wykonywania 1 etapu prac budowlanych, nie skutkuje automatycznie zwolnieniem z pełnienia obowiązków kierownika budowy, jeśli proces budowlany trwa nadal, a kierownik budowy złożył uprzednio oświadczenie o podjęciu obowiązków co do całego zakresu prac budowlanych. Dla zakończenia sprawowania funkcji kierownika budowy konieczne jest podjęcie czynności opisanych powyżej (w pkt 1). Nadto inwestor, w sytuacji gdy roboty budowlane objęte są zezwoleniem konserwatorskim, powinien wystąpić do wojewódzkiego konserwatora zabytków z wnioskiem o zmianę tego zezwolenia w zakresie wskazania osoby kierującej robotami budowlanymi.
– Kiedy kierownik budowy kończy pełnienie swojej funkcji, jeśli podjął obowiązki u prywatnego inwestora przy budowie budynku mieszkalnego w 1987 r., a od 1989 r. do dnia dzisiejszego budowa na etapie stanu surowego zamkniętego nie jest kontynuowana?
Stosownie do art. 37 ust. 1 Prawa budowlanego decyzja o pozwoleniu na budowę wygasa, jeżeli budowa nie została rozpoczęta przed upływem trzech lat od dnia, w którym decyzja ta stała się ostateczna, lub budowa została przerwana na czas dłuższy niż trzy lata.Wygaśnięcie pozwolenia na budowę stwierdza w drodze decyzji organ, który to pozwolenie wydał (art. 162 § 3 k.p.a.), ale jest to czynność deklaratoryjna, potwierdzająca jedynie zaistnienie stanu prawnego wynikającego z przepisów prawa. W tym przypadku utraty przez inwestora pozwolenia na budowę.
W opisanej w pytaniu sytuacji budowa została przerwana na okres dłuższy niż trzy lata, dlatego by kontynuować prace budowlane, niezbędne jest uzyskanie nowego pozwolenia na budowę. Kierownik budowy pełniący funkcję od 1987 r. powinien zadbać o to, aby w dzienniku budowy został dokonany wpis, opisujący istniejący stan budowy, w tym fakt wygaśnięcia decyzji o pozwoleniu na budowę.Dla zakończenia sprawowania funkcji kierownika budowy konieczne jest jednak złożenie inwestorowi oświadczenia o rezygnacji z pełnienia funkcji, dokonanie wpisu do dziennika budowy o tej rezygnacji oraz poinformowanie organów nadzoru budowlanego o rezygnacji z wykonywania funkcji kierownika danej budowy ze względu na wygaśnięcie pozwolenia na budowę i tym samym zakończenie prac budowlanych.
– Czy ma znaczenie dla obowiązków i odpowiedzialności kierownika budowy fakt zatrudnienia go przez inwestora lub wykonawcę?
Obowiązki kierownika budowy i związana z pełnieniem tych obowiązków odpowiedzialność wynika przede wszystkim z przepisów Prawa budowlanego. Dlatego sposób zatrudnienia kierownika budowy nie wpływa na zakres jego obowiązków, nie zmienia także granic jego odpowiedzialności z tytułu pełnienia tej funkcji.Należy także podkreślić, że nie jest możliwe poprzez zapisy umowne ograniczenie odpowiedzialności kierownika budowy wynikającej z przepisów Prawa budowlanego.
– Co określa zakres obowiązków i odpowiedzialności kierownika budowy poza przepisami Prawa budowlanego?
Osoby wykonujące samodzielnie funkcje techniczne w budownictwie są odpowiedzialne za ich realizowanie zgodnie z przepisami i zasadami wiedzy technicznej. Odpowiadają także za właściwą organizację, bezpieczeństwo i jakość robót budowlanych.
Poza ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane oraz przepisami wykonawczymi do tej ustawy, takimi jak przywołane powyżej rozporządzenie w sprawie dziennika budowy, montażu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia, zakres obowiązków i odpowiedzialność kierownika budowy określają następujące akty prawne:
– rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. z 2003 r. Nr 47, poz. 401),
– ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.),
– ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2008 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.).
Kierownik budowy ponosi odpowiedzialność prawną:
– za jakość robót oraz ich zgodność z dokumentacją projektową (art. 5 Prawa budowlanego),
– zawodową (rozdział 10 Prawa budowlanego),
– karną (rozdział 9 Prawa budowlanego),
– dyscyplinarną – wynikającą z Prawa pracy, w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę,
– cywilną – w przypadku wykonywania obowiązków na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowy zlecenia).
