Folie w płynie

Uszczelnienie zespolone (podpłytkowe) to standardowa izolacja wodochronna pomieszczeń lub konstrukcji narażonych na obciążenie wilgocią/wodą lub agresywnymi mediami. Trudno sobie wyobrazić konstrukcję balkonu czy tarasu, basenu, pomieszczeń sanitarnych (prysznice) lub niektórych użytkowych (np. kuchnie w zakładach zbiorowego żywienia, posadzki w warsztatach samochodowych) bez odpowiedniego zabezpieczenia przeciwwilgociowego. Taką właśnie funkcję pełni uszczelnienie zespolone z wyjątkiem specjalnych rozwiązań, takich jak np. drenażowe odprowadzenie wody z połaci tarasu.

Do wykonania uszczelnienia zespolonego stosuje się najczęściej materiały bezspoinowe:

– Elastyczne szlamy (mikrozaprawy) uszczelniające.Są to jedno- lub dwuskładnikowe wodoszczelne i wodoodporne powłoki zdolne do przenoszenia rys podłoża o szerokości rozwarcia nie mniejszej niż 0,5 mm. Podstawowym składnikiem elastycznej zaprawy uszczelniającej jest cement i polimery. Szczelność zapewnia odpowiednio dobrany stos okruchowy zaprawy oraz dodatki hydrofobizujące, polimery wpływają na elastyczność (zdolność mostkowania rys) oraz przyczepność do podłoża.

– Dyspersyjne polimerowe masy uszczelniające (folie w płynie)są bezrozpuszczalnikowymi masami składającymi się z wodnej dyspersji tworzyw sztucznych. Dają gwarancję pełnego zabezpieczenia przeciwwilgociowego i powierzchniowego uszczelnienia już przy grubościach warstwy od 0,5 do 0,8 mm. Charakteryzują się dobrą przyczepnością do różnego rodzaju podłoży oraz znaczną elastycznością. Wiążą przez odparowanie wody (wyschnięcie).

– Elastyczne chemoodporne reaktywne powłoki uszczelniającesą dwuskładnikowymi, bezrozpuszczalnikowymi żywicami, składającymi się z komponentów żywic syntetycznych (zazwyczaj na bazie poliuretanów), z dodatkiem wypełniaczy, pigmentów i modyfikatorów. Zapewniają zabezpieczenie podłoża i szczelność przy obciążeniu wilgocią i wodą w obecności agresywnych mediów. Charakteryzują się elastycznością i bardzo dobrą przyczepnością do podłoża.

fot. 1. Kabina natryskowa z okładziną z kamieni naturalnych – klasyczny przykład pomieszczenia, które wymaga uszczelnienia zespolonego (fot. autor)

Nie można mówić o materiale hydroizolacyjnym, lecz o systemie, który w swej najprostszej postaci składa się z powłoki wodochronnej, kształtek i taśm uszczelniających, zaprawy klejącej i spoinującej, a także z elastycznej masy do wypełnienia dylatacji (rys. 1). Stąd przywołana wcześniej nazwa – uszczelnienie zespolone (zwane także podpłytkowym), gdyż warstwa ochronna (okładzina ceramiczna lub z kamieni naturalnych – fot. 1) zabezpiecza hydroizolację przed uszkodzeniem.Dobór odpowiednich materiałów nawet w tak (pozornie) błahej sprawie musi być poprzedzony analizą obciążeń oddziaływających na uszczelnianą powierzchnię. Następnym krokiem jest przyjęcie odpowiedniego rozwiązania technologiczno-materiałowego oraz odpowiedniego układu warstw (rodzaj materiałów, grubości warstw itp.).

rys. 1 Uszczelnienie styku posadzka – ściana [2]

Folie w płynie to, obok szlamów, najczęściej stosowany materiał hydroizolacyjny pod okładziny.Wymagania stawiane foliom znaleźć można w normie PN-EN 14891:2012 Wyroby nieprzepuszczające wody stosowane w postaci ciekłej pod płytki ceramiczne mocowane klejami – Wymagania, metody badań, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie [1]. Norma ta definiuje wyrób (produkt) do wykonania uszczelnienia zespolonego jako jedno- lub wieloskładnikowy wodoodporny materiał stosowany jako jednorodna warstwa pod płytkami ceramicznymi, z opcjonalnym wzmocnieniem siatką lub tkaniną.

Wymagania stawiane materiałom do uszczelnień zespolonych podano w tab. 1.

tab. 1. Wymagania stawiane materiałom do uszczelnień zespolonych [1]

Minimalna normowa przyczepność polimerowych mas dyspersyjnych (0,5 MPa) jest wystarczająca. Proszę pamiętać, że folie w płynie stosuje się do uszczelnień pomieszczeń mokrych w budynkach. W praktyce nie są one stosowane do uszczelnień balkonów i tarasów.Nie ze względu na swoje właściwości (dobre jakościowo polimerowe masy dyspersyjne osiągają bez problemu przyczepność powyżej 1 MPa), lecz m.in. ze względów technologicznych. Wymagają one suchego podłoża,co stanowi duże utrudnienie, szlamy są pod tym względem dużo bardziej tolerancyjne. Także ze względu na skład chemiczny i sposób wiązania szlamy są dużo bardziej odporne na stałe obciążenie wodą (zanurzenie w wodzie) i czynniki atmosferyczne oraz agresywne media.

Wymagania podstawowe muszą być zawsze spełnione, wymagania dodatkowe dotyczą tylko takich warunków użytkowania, gdzie wymagany jest podwyższony poziom wymagań podstawowych, stanowią one jednocześnie dodatkową informację o właściwościach wyrobów.

Norma [1] nic nie mówi o możliwych zastosowaniach hydroizolacyjnych powłok podpłytkowych. Aby zdefiniować zastosowanie folii w płynie, warto skorzystać z niemieckich wytycznych [2] (jest to aktualizacja wydania z 2005 r.). Punktem wyjścia jest zdefiniowanie nie tyle pomieszczenia mokrego, ile stopnia obciążenia wodą jego poszczególnych części. Jest to o tyle istotne, że nie zawsze hydroizolacja musi być wykonywana całopowierzchniowo (na ścianach i posadzce), w wielu sytuacjach wystarczy wykonanie powłoki wodochronnej w części pomieszczenia.Od stopnia obciążenia wilgocią/wodą zależy również dobór materiałów hydroizolacyjnych. Podkreślić należy, że wytyczne te odnoszą się do przepisów Prawa budowlanego obowiązującego w Niemczech, co nie oznacza, że nie można z nich korzystać u nas, wręcz przeciwnie, stanowią one jedno z aktualniejszych źródeł merytorycznej wiedzy w tym zakresie. Wytyczne te dopuszczają stosowanie folii w płynie w miejscach podanych w tab. 2.

tab. 2  Stosowanie folii w płynie

W tym miejscu konieczny jest komentarz. Przez powierzchnie obciążone wodą w sposób bezpośredni należy rozumieć podłogi i ściany, które są w sposób zaplanowany i regularny narażone na oddziaływanie wody użytkowej lub stosowanej do zmywania/czyszczenia powierzchni.Będą to zarówno ściany i podłogi w pomieszczeniach z natryskami, ściany nad wanną z zainstalowaną baterią prysznicową, jak również pomieszczenia natrysków np. w basenach. Woda może być odprowadzana zarówno przez wpusty podłogowe, jak i przez wannę lub brodzik bezpośrednio do kanalizacji. Powierzchnie przyległe do wanien i brodzików (nieposiadające skutecznej ochrony przed wodą rozbryzgową) należy zaliczyć również do powierzchni narażonych na bezpośrednie obciążenie wodą (nawet jeżeli w podłodze nie ma odpływów). Tak samo należy klasyfikować posadzki z wpustami (odpływami), nawet gdy ich spłukiwanie odbywa się sporadycznie czy nieregularnie.

Pozostałe powierzchnie ścian i podłóg pomieszczeń mokrych należy klasyfikować jako obciążone wodą w sposób pośredni.

Wytyczne [2] nie zezwalają na stosowanie polimerowych mas dyspersyjnych (folii w płynie) do uszczelnień posadzek pomieszczeń/obiektów klasy A. Zdaniem autora, poza jednym wyjątkiem, wymóg ten jest zbyt restrykcyjny.W praktyce do uszczelnień np. posadzek i ścian pomieszczeń natrysków z powodzeniem stosuje się folie w płynie. Natomiast należy zgodzić się z zakazem stosowania tego typu materiałów do hydroizolacji plaż basenowych.

Takie zdefiniowanie klas obciążenia wodą oraz powierzchni narażonych na jej  oddziaływanie jednoznacznie określa powierzchnie, które bezwzględnie wymagają wykonania powłoki wodochronnej (przykłady pokazano na rys. 2).

rys. 2 a)–e) – łazienka domowa, średnie obciążenie wodą bezciśnieniową; f) – pomieszczenie z natryskami

Uszczelnienie powinno być wykonane także pod wanną lub brodzikiem – elastyczne połączenie między krawędzią wanny/brodzika a ścianą (np. z masy silikonowej) nie może być, w myśl ww. wytycznych, uznawane za uszczelnienie. Minimalna grubość powłoki hydroizolacyjnej z folii w płynie to 0,5 mm.

Drugą istotną rzeczą, którą także precyzuje wspomniana instrukcja, są materiały, które mogą stanowić podłoże pod powłokę hydroizolacyjną. Szczegóły podaje tab. 3a i 3b. 

tab3a Podłoża pod uszczelnienie zespolone ścian z folii w płynie

tab. 3b. Podłoża pod uszczelnienie zespolone posadzek z folii w płynie

Jeżeli chodzi o wymagania stawiane podłożu [2], to są one zdefiniowane w sposób typowy, musi ono być odpowiednio równe, stabilne, nośne, niezarysowane czyste oraz wolne od substancji mogących pogorszyć przyczepność (mleczko cementowe, wykwity, plamy, pozostałości po środkach antyadhezyjnych itp.).

Naprawę podłoża należy wykonać z materiałów kompatybilnych oraz w sposób zapewniający zespolenie warstw reprofilacyjnych. Przez słowo kompatybilny należy w tym miejscu rozumieć nie tylko parametry wytrzymałościowe (głównie wytrzymałość na ściskanie). To może być odpowiedni współczynnik oporu dyfuzyjnego czy też współczynnik rozszerzalności termicznej. Kolejnym wymogiem jest zapewnienie stabilności podłoża. Chodzi o odkształcalność podłoża, warunek ten dosłownie brzmi: „Po nałożeniu izolacji wodochronnej dopuszczalne są jedynie ograniczone odkształcenia podłoża. Przy podłożach, dla których nie ustało zjawisko skurczu lub należy się liczyć z pełzaniem, hydroizolacja i okładzina powinna być wykonana jak najpóźniej”.Znamienny jest odstęp technologiczny pomiędzy wykonaniem konstrukcji a ułożeniem uszczelnienia zespolonego, dla podłoży z betonu i murów z elementów drobnowymiarowych wymagany jest ok. 6-miesięczny odstęp [3]. Maksymalna szerokość rozwarcia rys włoskowatych (powierzchniowych) została ograniczona do 0,2 mm.

W przypadku prac wykonywanych wewnątrz pomieszczeń tynki, płyty gipsowe i gipsowo-włóknowe muszą być suche, także jastrychy cementowe powinny być suche (należy przez to rozumieć tzw. stan powietrznosuchy). Oznacza to, że:

– wilgotność jastrychów cementowych nie może być wyższa niż 2% (zdaniem autora za bezpieczną wartość można uznać 4%);

– wilgotność jastrychów anhydrytowych w systemach ogrzewania podłogowego nie może być wyższa niż 0,3%;

– wilgotność jastrychów anhydrytowych bez ogrzewania podłogowego nie może być wyższa niż 0,5%.

Reasumując, norma [1] podchodzi do zagadnienia związanego z właściwościami materiałów do uszczelnień podpłytowych bardzo wybiórczo.Nawet w przypadku pomieszczeń jak natryski lub łazienki takie podejście nie powinno być dopuszczalne, a co dopiero w przypadku basenów czy pomieszczeń przemysłowych. Tam wymaganych właściwości nie można określać tylko przez przyczepność. Należałoby przynajmniej zdefiniować obszar zastosowań materiału i minimalną grubość nałożonej warstwy.

Znacznie rzadziej (przynajmniej w Polsce) do wykonania uszczelnienia zespolonego stosuje się materiały rolowe:

– Specjalne maty kompensacyjno-uszczelniające,zatapiane w zaprawie klejącej. Forma jej powierzchni (jaskółczy ogon) zapewnia dobre, mechaniczne zakotwienie w zaprawie klejowej. (Rozwiązanie to musi być rozwiązaniem systemowym i obejmować wszystkie niezbędne materiały i akcesoria, począwszy od materiałów uszczelniających, poprzez listwy dylatacyjne, a skończywszy na kształtkach do uszczelnień dylatacji i wpustów).

– Specjalne folie uszczelniające(nie mylić z tzw. foliami w płynie, nakładanymi na podłoże pędzlem, pacą lub wałkiem) dostępne są w pasach o szerokości zazwyczaj 1–2 m i składają się z właściwego materiału uszczelniającego, zespolonego z włókniną techniczną. Są wtapiane w zaprawę klejącą nanoszoną na podłoże.

mgr inż. Maciej Rokiel

Polskie Stowarzyszenie Mykologów Budownictwa, Wrocław

Literatura

1. PN-EN 14891:2012, PN-EN 14891:2012/AC:2012 Wyroby nieprzepuszczające wody stosowane w postaci ciekłej pod płytki ceramiczne mocowane klejami – Wymagania, metody badań, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie.

2. Verbundabdichtungen. Hinweise für die Ausführung von flüssig zu verarbeitenden Verbundabdichtungen mit Bekleidungen und Belägen aus Fliesen und Platten für den Innen- und Außenbereich, ZDB Merkblatt I 2010.

3. DIN 1053-1:1996-11 Mauerwerk – Teil 1: Berechnung und Ausführung.

4. Außenbeläge. Belagkonstruktionen mit Fliesen und Platten außerhalb von Gebäuden, ZDB VII 2005.

5. Belaege auf Zementestrich. Fliesen und Platten aus Keramik, Naturwerkstein und Betonwerkstein auf beheizten und unbeheizten Zementgebundenen Fussbodenkonstruktionen, ZDB VI 2007.

6. Belaege auf Calziumsulfatestrich. Keramische Fliesen und Platten, Naturwerkstein und Betonwerkstein auf calziumsulfatgebundenen Estrichen, ZDB X 2005.

7. Schwimmbadbau. Hinweise für Planung und Ausführung keramischer Beläge im Schwimmbadbau, ZDB VI 2008.

8. Merkblatt 1: Fließestriche auf Calciumsulfatbasis in Feuchtraumen. IGE/WTM, VI 2000.