Od elewacji, dachu i ukształtowania bryły budynku zależy, jak postrzegany jest dom przez jego właścicieli, sąsiadów i przechodniów.
Elewacje są ważnym elementem każdego domu, mimo że nie zależy od nich bezpieczeństwo mieszkańców. Ponadto – jeśli tylko wykonane są poprawnie i z dobrych materiałów – raczej nie wpływają na koszty eksploatacji domu.
Decydujące znaczenie mają względy estetyczne, ponieważ to właśnie od elewacji, od dachu i ukształtowania bryły budynku zależy, jak postrzegany jest dom nie tylko przez jego właścicieli, ale również – a może przede wszystkim – przez sąsiadów i przechodniów.
Oczywiście elewacje mają też funkcję praktyczną – ich zadaniem jest ochrona ścian domu przed negatywnymi skutkami oddziaływania czynników atmosferycznych. Jednak to właśnie znaczenie elewacji dla wyglądu domu jest najważniejsze, choć Polska raczej nie należy do krajów, które szczególnie cenią sobie ład przestrzenny. I dotyczy to nie tylko władz różnych szczebli, ale i – niestety – większości zwykłych obywateli.
Elewacje domów jednorodzinnych dopasowane do architektury i otoczenia
Mówi się, że elewacje domów jednorodzinnych są ich wizytówką. Dlatego ważne jest, żeby były pod względem materiału i kolorystyki spójne z architekturą budynku i otaczającym go krajobrazem (fot. 1 i 2). Należy przy tym pamiętać, że elementami elewacji jest również stolarka okienna i drzwiowa, a także – co istotne – brama garażowa, która ze względu na dużą powierzchnię jest bardzo często dominującym elementem widocznej z ulicy elewacji frontowej.
Fot. 1. Polski dworek powinien mieć elewacje wpisujące się w ten typ architektury Fot. 2. Podobnie jest z elewacjami domów o prostej, modernistycznej architekturze
Za pomocą odpowiednio dobranej elewacji można też zmienić dom murowany w drewniany (fot. 3 i 4), aby swoim wyglądem lepiej się wpisywał w otoczenie, w którym stoi, i w tradycje miejscowej architektury.
Fot. 3. Zbudowany w górskiej okolicy dom ma ściany wymurowane z bloczków betonu komórkowego oraz żelbetowe, monolityczne stropy Fot. 4. Po wykonaniu elewacji dom murowany zmienia się w drewniany, dużo lepiej pasujący do krajobrazu i miejscowej architektury
Zobacz:
Elewacje perforowane w renowacji obiektów – wybrane zagadnienia
Zielone fasady w architekturze
Elewacje ścian dwuwarstwowych
W Polsce większość domów jednorodzinnych ma konstrukcję murowaną. Ich ściany są najczęściej dwuwarstwowe, w których warstwa nośna, wymurowana z bloczków lub pustaków, jest ocieplona od zewnątrz styropianem (rzadziej – ze względu na koszty – wełną mineralną).
Ważne, żeby prace te rozpoczynać możliwie jak najpóźniej, tak by w jak największym stopniu przez nieocieplone ściany została usunięta z domu wilgoć technologiczna, znajdująca się w murach oraz żelbetowych stropach i schodach, a także w wylewkach podłogowych i tynkach. Zalecenie to dotyczy również domów, w których ściany wykonane są z pustaków ceramicznych (fot. 5), chociaż w przeciwieństwie do bloczków z betonu komórkowego i wapienno-piaskowych – przywożone są one na budowę w stanie suchym.
Fot. 5. Nawet gdy dom ma ściany z „suchych” pustaków ceramicznych, z ich ocieplaniem lepiej się nie spieszyć Fot. 6. Elewacja ścian ocieplonych metodą ETICS powinna być zawsze wykonywana z materiałów jednego producenta
Elewacje budynków ocieplanych metodą lekką mokrą (ETICS) są trwałe i estetyczne (fot. 6), pod pewnym wszakże warunkiem – muszą być zrobione z materiałów systemowych, pochodzących od jednego producenta, oraz wykonane przez doświadczoną ekipę, niekoniecznie najtańszą. Dobrze też zdawać sobie sprawę, że elewacje w jasnych barwach mają dłuższą żywotność niż ciemne, gdyż są zdecydowanie mniej intensywnie nagrzewane przez słońce.
Fot. 7. Elewacje ścian ocieplonych styropianem bardzo uszlachetniają drewniane detale. Fot. 8. Detale z naturalnych desek montuje się na metalowym ruszcie i ociepla wełną mineralną
Elewacje domów ze ścianami dwuwarstwowymi można urozmaicić detalami z drewna (fot. 7 i 8) – trzeba jedynie się liczyć z tym, że nie są one tanie i wymagają okresowej konserwacji. Podobny do nich efekt da się uzyskać szybciej i znacznie mniejszym kosztem, przyklejając – do ułożonej na ociepleniu warstwy zbrojącej – elastyczne okładziny z tworzyw sztucznych, bardzo dobrze imitujące deski drewniane (fot. 9 i 10).
Fot. 9. Zamiast naturalnego drewna do wykonania detali elewacyjnych można użyć drewnopodobnych, elastycznych okładzin plastikowych. Fot. 10. Drewnopodobne okładziny z tworzyw sztucznych przykleja się bezpośrednio do warstwy zbrojącej, ułożonej na ociepleniu ścian
Elewacje ścian jednowarstwowych
Elewacje ścian jednowarstwowych, zwłaszcza tych wymurowanych z bloczków betonu komórkowego, wykonywano kiedyś przede wszystkim z pocienionego tynku cementowo-wapiennego, który – dla lepszego efektu – po malowaniu powlekano warstwą egalizacyjną, wyrównującą ewentualne jego przebarwienia.
Obecnie coraz częściej ściany jednowarstwowe wykańcza się tynkiem cienkowarstwowym, układanym – tak jak w ścianach dwuwarstwowych – na warstwie podkładu zbrojonego siatką z tworzyw sztucznych (fot. 11 i 12).
Fot. 11. Elewacje ścian jednowarstwowych najlepiej wykonać z tynku cienkowarstwowego, układanego na podkładzie zbrojonym plastikową siatką Fot. 12. W elewacjach ścian jednowarstwowych wykończonych tynkiem cienkowarstwowym bez problemów da się wykonać na przykład boniowanie
Takie elewacje domów jednorodzinnych są znacznie bardziej odporne na zarysowania od tych, które wykończone są tradycyjnym tynkiem. Ma to istotne znaczenie, dlatego że współczesne ściany jednowarstwowe muruje się ze stosunkowo dużych bloczków lub pustaków – bez wypełniania spoin pionowych. Z tego powodu są one dużo bardziej podatne na uszkodzenia, wywołane na przykład przez nierównomierne osiadanie gruntu pod fundamentami, niż dawne ściany z cegły pełnej.
Trwałe elewacje domów jednorodzinnych
Dla trwałości elewacji znaczenie ma nie tylko jakość zastosowanych materiałów, ale również umiejętności i solidność wykonujących je ekip. Ważne też jest przestrzeganie zasad sztuki budowlanej oraz dbałość o poprawne wykonanie detali.
To pierwsze dotyczy na przykład dylatacji konstrukcyjnych. Jeśli w miejscu styku parterowego garażu i piętrowego domu elewacja zostanie ułożona w sposób ciągły, to stosunkowo szybko się pojawi w tym miejscu pęknięcie (fot. 13 i 14).
Fot. 13. W miejscu styku dwóch oddylatowanych od siebie budynków ich elewacje też powinny być od siebie oddzielone. Fot. 14. Ciągła warstwa tynku, ułożona na dwóch przylegających do siebie budynkach, z pewnością prędzej czy później pęknie
W dość krótkim czasie uszkodzeniu ulegnie także elewacja domu, w którym niewłaściwie wykonany lub niekonserwowany będzie system odprowadzenia wody z dachu (fot. 15 i 16). Woda ze źle wykonanych obróbek blacharskich lub nieszczelnych rynien, zalewająca po każdym większym deszczu elewację, zniszczy ją bardzo szybko. Zwłaszcza że zimą wydatnie pomoże jej w tym mróz, a w pozostałych porach roku – grzyby pleśniowe, mające w takich miejscach doskonałe warunki do rozwoju.
Fot. 15. Zatkane jesiennymi liśćmi cieknące rynny oraz złe obróbki blacharskie dachu dość szybko poradzą sobie nawet z najlepiej wykonaną elewacją domu. Fot. 16. Za niszczenie elewacji może też odpowiadać zatkana rura spustowa – pomagają jej w tym wysunięte cokoły źle sprawdzające się w polskich warunkach klimatycznych
Artykuł ukazał się w nr. 1 (32)/2020 czasopisma „Warunki Techniczne”.
 |
dr inż. Wiesław Rudolf konstruktor z uprawnieniami do projektowania ekspert budowlany, red. naczelny portalu budowlanego receptynadom.pl |
