Ekspertyza, opinia czy ocena techniczna?

Najczęściej stosowane w diagnostyce budowlanej są cztery rodzaje opracowań technicznych: ocena techniczna, opinia techniczna, orzeczenie techniczne i ekspertyza techniczna.

W rzeczywistości tryby oceniania budowli różnią się od siebie w podstawowych aspektach.

O szczegółowości oceny stanu obiektu budowlanego decyduje konkretna sytuacja, dlatego że każda sytuacja jest indywidualna i ekspert podejmujący się realizacji zlecenia podczas swych pierwszych czynności, jakie musi wykonać – wizji lokalnej i zapoznania się z posiadaną dokumentacją budowlaną – decyduje o zakresie szczegółowości opracowania. Wielokrotnie w różnego rodzaju czasopismach branżowych i na konferencjach technicznych próbowano sprecyzować nazewnictwo oraz zakres dla poszczególnych opracowań. Do dnia dzisiejszego nie znajduje ten swoisty problem odzwierciedlenia w Prawie budowlanym, jak również w aktach wykonawczych (rozporządzeniach).

Rzeczoznawca budowlany pełni funkcję między innymi polegającą na wykonywaniu ekspertyz (opinii) w ściśle określonym zakresie tematycznym, zapewniającym ich niekwestionowaną miarodajność. Wprowadzenie tej funkcji wynikało z potrzeb, jakie generował proces budowlany, obejmujący zarówno przygotowanie oraz realizację inwestycji, jak i utrzymanie w należytym stanie obiektów o coraz wyższym skomplikowaniu technicznym i technologicznym. Konieczne stało się wydawanie ekspertyz lub opinii w zakresie oceny stanu technicznego inwestycji bądź wykonywanych robót w celu przyjęcia właściwych rozwiązań projektowych oraz podejmowania obiektywnie uzasadnionych decyzji gospodarczych lub administracyjnych.

© Pitiphat – stock.adobe.com

Z kart historii

Prekursorem rzeczoznawstwa budowlanego jest Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa, który zaczął prowadzić tę działalność od 1961 r., a dzień 10 maja 1962 r. uważany jest w stowarzyszeniu za datę powstania Zespołu Rzeczoznawców Budowlanych PZITB. Dalsze przekształcenia doprowadziły w roku 1970 do uporządkowania spraw specjalności rzeczoznawców przyznanych poszczególnym stowarzyszeniom, kiedy opublikowano zarządzenie Przewodniczącego b. Komitetu Nauki i Techniki w tej sprawie oraz zarządzenie Ministra Budownictwa i PMB z 1970 r. (nowelizacja w 1971 i 1974 r.) wprowadzające szczegółowy wykaz specjalności przyznanych Zespołowi Rzeczoznawców PZITB.

Dopiero w 1974 r. ustawa – Prawo budowlane wprowadziła stanowisko rzeczoznawcy budowlanego jako osoby pełniącej samodzielną funkcję techniczną.

Stan obecny w PIIB

Kolejne lata przynosiły szereg zmian ustawy i rozporządzeń wykonawczych w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, aż do usunięcia funkcji rzeczoznawcy budowlanego jako samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie na skutek ustawy deregulacyjnej, tj. z dniem 10 sierpnia 2014 r., kiedy to rzeczoznawstwo budowlane przestało być samodzielną funkcją techniczną w budownictwie.

Powyższe nastąpiło w wyniku dokonania usunięcia pkt. 7 z art. 12 ust. 1 Prawa budowlanego, który odnosił się do rzeczoznawstwa budowlanego. Ponadto regulacja dotycząca zasad nadawania tytułu rzeczoznawcy budowlanego została przeniesiona z art. 15 Prawa budowlanego do art. 8b i 8c ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa. Kompetencje w sprawie wydawania decyzji w sprawie nadawania tytułu rzeczoznawcy budowlanego należą obecnie do Krajowej Komisji Kwalifikacyjnej samorządu zawodowego PIIB. Ponadto została wprowadzona ważność tytułu rzeczoznawstwa budowlanego i jest obecnie przyznawana maksymalnie na 10 lat.

Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa od dłuższego czasu procedował nad nowelizacją Statusu Rzeczoznawcy i Specjalisty Budowlanego PZITB, który 18 grudnia 2018 r. zatwierdził na Zarządzie Głównym. Niniejszy status wprowadził nowość w zakresie obowiązkowego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, określając szczegółowy zakres i punktację doskonalenia zawodowego, oraz po raz pierwszy w historii usankcjonował problem definicji i zakresu opracowań technicznych, który przedstawia się następująco:

• Ocena techniczna to opracowanie dotyczące określonych zdarzeń, zjawisk lub procesów bez podawania przyczyn, ale z oceną zagrożeń i stanu elementów, konstrukcji lub całego obiektu, wykonywane w oparciu o te same zasady co sporządzanie projektów budowlanych. Oznacza to, że oceny techniczne powinny być opracowywane przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia budowlane lub specjalistyczne.
• Opinia techniczna to opracowanie dotyczące określonych rozwiązań projektowych, zdarzeń lub zjawisk z procesu projektowania, realizacji lub użytkowania. Może ona zawierać również osąd rozwiązań materiałowych, a także nakładów finansowych. Określa, analizuje i interpretuje stan projektowy, a w niektórych elementach odnosi się do stanu rzeczywistego obiektu budowlanego. Opracowanie to ma umożliwić sformułowanie wniosków stanowiących odpowiedź na postawione przez zamawiającego pytanie w kontekście dalszych zamierzeń w odniesieniu do opiniowanego obiektu. Do jej wykonania wykorzystuje się wiedzę powszechnie dostępną, lecz z pogłębioną analizą techniczno-ekonomiczną. Oznacza to, że opinie techniczne powinny być również opracowywane przez osoby posiadające uprawnienia budowlane lub specjalistyczne.
• Orzeczenie techniczne to opracowanie zawierające ocenę rozwiązań technicznych i ekonomicznych, zjawisk i zdarzeń zachodzących w procesie projektowania, realizacji oraz użytkowania obiektu budowlanego. Może ono również obejmować ocenę poszczególnych elementów konstrukcyjnych elementów ogólnobudowlanych, rozwiązań technologicznych i materiałowych, a także ocenę nakładów finansowych. W przypadku wystąpienia niekorzystnych zdarzeń lub zjawisk określa ono przyczyny ich powstania oraz formułuje ocenę końcową. Orzeczenia techniczne powinny być także opracowywane przez osoby posiadające uprawnienia budowlane lub specjalistyczne. Orzeczenie techniczne to termin zarezerwowany dla ocen, w których rozstrzygane są sprawy sporne, oraz ocen o charakterze sprawdzenia lub weryfikacji.
• Ekspertyza techniczna to opracowanie zawierające dokumentację i ocenę zjawisk, zdarzeń i procesów zachodzących w czasie realizacji lub użytkowania obiektu budowlanego, którego zadaniem jest określenie aktualnego stanu technicznego obiektu budowlanego lub jego części, po zaistnieniu okoliczności wywołujących powstanie przemieszczeń, zarysowań, pęknięć, nadmiernych ugięć, itp. Na ogół obejmuje ona inwentaryzację uszkodzeń elementów konstrukcyjnych i ogólnobudowlanych, badania podłoża gruntowego, badania kontrolne podstawowych materiałów konstrukcyjnych, badania mechaniczno-strukturalne wbudowanych materiałów. Zawiera także sprawdzającą analizę statyczną elementów i ustroju konstrukcyjnego, ocenę rozwiązań technologicznych w poszczególnych fazach realizacji obiektu, określa oraz podaje główne przyczyny uszkodzeń, proponuje zalecenia i wariantowe sposoby napraw oraz wzmocnień uszkodzonych elementów budynku i formułuje wnioski końcowe.

Istotnym rozgraniczeniem pomiędzy oceną i opinią techniczną a ekspertyzą techniczną jest to, że wykonywanie tych pierwszych opiera się na spodziewanym (projektowym) stanie elementów i konstrukcji, zaś tych drugich – na rzeczywistym stanie materiałowo-konstrukcyjnym analizowanego obiektu. Do wykonywania ekspertyz budowlanych wymagane jest specjalistyczne przygotowanie zawodowe oraz odpowiednia wiedza teoretyczna, w szczególności dotycząca zachowania się materiałów, elementów i konstrukcji w czasie oraz w stanach krytycznych.

Mamy nadzieję, iż stanowisko stowarzyszenia PZiTB w zakresie definicji czynności technicznych zostanie przeanalizowane i poparte przez PIIB oraz docelowo zacznie obowiązywać w polskim prawie.

prof. dr hab. inż. Leonard Runkiewicz

przewodniczący Komitetu Rzeczoznawstwa Budowlanego i Specjalizacji Zawodowej PZiTB

Mariusz Okuń

mgr inż. budownictwa lądowego, rzeczoznawca budowlany,

sekretarz Komitetu Rzeczoznawstwa Budowlanego i Specjalizacji Zawodowej PZiTB

Bibliografia

1. Materiały Konferencji N-T „Problemy Rzeczoznawstwa Budowlanego”, Wyd. ITB i Politechnika Świętokrzyska, Warszawa -Kielce 1995-2014.
2. Materiały Konferencji N-T „Awarie Budowlane”, Wyd. Politechnika Szczecińska i Zachodnio-Pomorski Uniwersytet Techniczny, Szczecin 2000-2013.
3. L. Runkiewicz, Rzeczoznawstwo budowlane w specjalnościach niewymagających uprawnień budowlanych, Materiał Konferencji N-T Cedzyna 2016.
4. Status Rzeczoznawcy i Specjalisty Budowlanego PZITB z dnia 18 grudnia 2018 r.