Dziel ciepło z głową

14.10.2015

Dobór współczynnika korekcyjnego położenia lokalu w kon­tekście rozliczeń ciepła w budownictwie wielorodzinnym.

Artykuł 9 ust. 3 dyrektywy Par­lamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z 2012 r. nakła­da obowiązek montażu w budynkach wielomieszkaniowych – do 31 grudnia 2016 r. – liczników zużycia indywi­dualnego do pomiaru zużycia energii cieplnej. Warunkami realizacji tego obowiązku jest stwierdzenie możliwo­ści technicznych montażu oraz opła­calności.

W rządowym projekcie [1] zmian do ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o efek­tywności energetycznej (art. 31 pkt 9) postuluje się wprowadzenie zmian do ustawy – Prawo energetyczne przez nałożenie obowiązku na wła­ścicieli lub zarządców budynków lub lokali wyposażenia budynków w cie­płomierze, w sytuacji gdy miejsce zainstalowania układu pomiarowo-ro- zliczeniowego służącego do rozliczeń kosztów zakupu ciepła jest wspólne dla dwóch lub więcej budynków wielolokalowych albo dwóch lub więcej grup lokali lub lokali. Ponadto, zgodnie z projektem, właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego ma dokony­wać wyboru takiej metody rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użyt­kowe, aby uwzględniała ona ilość cie­pła dostarczanego do lokalu z pionów grzewczych lub przenikania pomiędzy lokalami, oszacowanego szczególnie na podstawie rejestracji temperatu­ry powietrza w lokalu, jeżeli jest to technicznie możliwe i ekonomicznie uzasadnione.

Obecnie, jak pokazuje praktyka, mniej­szy rachunek za zużycie ciepła przez lokatora nie jest wyłącznie wynikiem oszczędności samego zainteresowa­nego. W pewnych przypadkach połowa opłaty za dostarczenie energii może zależeć od trafnego doboru właściwe­go współczynnika do rozliczeń całko­witych kosztów zużycia ciepła przez zarządcę budynku.

Zgodnie obowiązującym obecnie art. 45a ust. 9 ustawy – Prawo energe­tyczne właściciel lub zarządca lokalu ma obowiązek nie tylko dokonania wy­boru metody rozliczania kosztów za­kupu ciepła, ale również do uwzględ­nienia w niej obranego przez siebie współczynnika wyrównawczego, który zależy m.in. od położenia lokalu w bry­le budynku. Potwierdza to orzecznic­two sądowe (np. wyrok sądu apelacyj­nego z 7 listopada 2014 r., sygn. akt I ACa 1059/14, portal orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie). Głównym celem tej regulacji jest to, aby każdy z lokatorów płacił za faktyczne zuży­cie energii. Ponadto wybrana metoda rozliczania ogólnych kosztów zużycia ciepła powinna również stymulować energooszczędne zachowania miesz­kańców. W warunkach polskiego bu­downictwa blokowego nie jest to pro­sta sprawa. Rzetelny podział opłaty stanowiącej koszt całkowity zakupu ciepła powinien znaleźć odzwiercie­dlenie – jak podkreślił sąd w wymienio­nym wyroku – w wewnętrznym regu­laminie administratora (np. załącznik do uchwały wspólnoty czy spółdzielni mieszkaniowej). Jego twórcy obok znajomości sztuki prawniczej powin­ni posiadać co najmniej podstawową wiedzę o fizyce budowli. Jej brak może rodzić niedorzeczne sytuacje, w któ­rych jedna osoba jest zmuszona do ponoszenia kosztu ogrzewania niemal całego budynku.

Zgodnie z art. 45a ust. 8 pkt 1 lit. a)-b) Prawa energetycznego zużycie ciepła w lokalach jest rozliczane meto­dą podzielników kosztów, zwanych po­tocznie podzielnikami ciepła, oraz przy użyciu indywidualnych liczników ciepła, zwanych ciepłomierzami, które powinny mieć przypisany współczynnik korekcyj­ny, niwelujący różnice niekorzystnego położenia lokalu w bryle bloku.

 

Tab. 1 Numeracja mieszkań

7

8

15

16

23

24

31

32

39

40

5

6

13

14

21

22

29

30

37

38

3

4

11

12

19

20

27

28

35

36

1

2

9

10

17

18

25

26

33

34

 

Tab. 2 Zestawienie zapotrzebowania na ciepło lokali w budynku wielorodzinnym [W]

5580

3260

4650

4110

5580

3160

4650

3260

4650

4110

4240

2350

3300

3220

4240

2350

3300

2350

3300

3220

4040

2280

3200

3150

4140

2280

3200

2280

3200

3150

5180

3840

5060

4090

6580

3840

5490

3840

4660

4090

 

Tab. 3 Zestawienie współczynnika Q [W/m2]; Qmin = 44,004 W/m2

76,733

|63,684

63,944

80,289

76,733

|61,731

63,944

63,684

|63,944

|80,289

58,306

45,907

45,380

62,903

58,306

45,907

45,38

45,907

45,380

62,903

55,556

|44,540

44,004

61,535

|56,931

44,54

44,004

44,540

|44,004

|61,535

71,232

75,015

69,582

79,898

90,484

75,015

75,495

75,015

64,081

79,898

 

Tab. 4 Zestawienie współczynnika położenia lokalu w bryle budynku

0,57

0,69

0,69

0,55

0,57

0,71

0,69

0,69

0,69

0,55

0,75

0,96

0,97

0,7

0,75

0,96

0,97

0,96

0,97

0,7

0,79

0,99

1

0,72

0,77

0,99

1

0,99

1

0,72

0,62

0,59

0,63

0,55

0,49

0,59

0,58

0,59

0,69

0,55

 

Tab. 5 Zestawienie współczynnika położenia lokali w bryle budynku, ustalenie wg zaleceń COBRTI „Instal” dla budynków wybudowanych po 1 stycznia 1983 r.

0,8

0,9

0,9

0,8

0,8

0,9

0,9

0,9

0,9

0,8

0,9

1,0

1,0

0,9

0,9

1,0

1,0

1,0

1,0

0,9

0,9

1,0

1,0

0,9

0,9

1,0

1,0

1,0

1,0

0,9

0,8

0,9

0,9

0,8

0,8

0,9

0,9

0,9

0,9

0,8

 

 

 

 

 

 

 

 

Jak to wygląda w praktyce…

Do analizy przyjąłem jeden z biało­stockich bloków z lat 90., wzniesiony z wielkiej płyty: budynek trzypiętro­wy, pięcioklatkowy, z podpiwniczonym parterem, ze szczeliną dylatacyjną między drugą a trzecią klatką. Ma on 40 mieszkań o łącznej powierzch­ni 2478,20 m2. Zapotrzebowanie na ciepło całego budynku to 185 040 W, w tym mieszkania – 152 470 W, kuch­nie – 31 260 W, łazienki – 16 610 W, i pokoje – 104 600 W. W artykule skupię się na analizie je­dynie dwóch wybranych lokali o nume­rach: 17 i 27 (tab. 1) o tym samym metrażu – 72,72 m2. Lokal nr 17 ma największe zapotrzebowanie na ciepło w przeliczeniu na metr kwadratowy i wynosi ono 90,484 W/m2. Najmniej ciepła potrzebują mieszkania nr 11, 27 i 35 – 44,004 W/m2. Średnie za­potrzebowanie na ciepło w budynku wynosi 61,524 W/m2.

Aby wykazać, jak współczynnik położe­nia lokalu w bryle bloku może wpływać na rozłożenie kosztów opłat za c.o., po­służę się specjalistycznymi wyliczenia­mi współczynnika, opartymi na meto­dzie wyznaczenia go z zapotrzebowania na ciepło poszczególnych lokali oraz za pomocą tablic współczynników, zaleca­nych i opracowanych przez Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Techniki Instalacyjnej „Instal”.

Pierwsza metoda polega na wyliczeniu zapotrzebowania na ciepło przypada­jące na powierzchnie poszczególnych lokali. Oblicza się je na podstawie po­wierzchni lokali i dokumentacji tech­nicznej budynku (tab. 2). Następnie wyznaczamy lokal o najmniejszym za­potrzebowaniu na ciepło w stosunku do powierzchni lokalu i porównujemy z zapotrzebowaniami innych lokali (tab. 3). W wyniku otrzymujemy wy­liczony współczynnik korekcyjny nie­korzystnego położenia lokalu w bryle bloku (tab. 4).

Posługując się drugą metodą doboru współczynnika położenia lokalu, zaleca­ną kiedyś przez COBRTI „Instal” dla bu­dynków wybudowanych wg norm ochro­ny cieplnej budynków obowiązujących od początku 1983 r, ustaliłem następują­ce współczynniki korekcyjne (tab. 5). Jak wspomniałem – wprowadzenie ko­rekt wartości poszczególnych współ­czynników położenia lokalu w bryle budynku zależy od uznania zarządza­jącego budynkiem (wewnętrzny regu­lamin rozliczeń kosztów ciepła).

Do porównania wykazanego zużycia musimy przyjąć następujące założenia:

1)   czas trwania sezonu grzewczego 212 dni,

2)   najniższe zużycie dzienne wynosi 10 jednostek,

3)   współczynnik oceny K wyznaczony na podstawie normy PN-EN 834 KC = 1; KT = 1.

 

Tab. 6 Obliczenia jednostek zużycia lokalu nr 17; współczynnik położenia lokalu w bryle budynku 0,49 – zapotrzebowanie na ciepło

Pomieszczenie

Zapotrzebowanie na ciepło projektowe [W]

Jednostki

odczytane

Współczynnik oceny K

Współczynnik położenia lokalu

w bryle budynku

Obliczeniowe jednostki zużycia

Kuchnia

1080

2120

0,4644

0,49

482,4187

Łazienka

650

2120

0,2795

0,49

290,3446

Pokój 1

1940

2120

0,8342

0,49

866,5670

Pokój 2

1120

2120

0,4816

0,49

500,2861

Pokój 3

1170

2120

0,5031

0,49

522,6203

Pokój 4

620

2120

0,2666

0,49

276,9441

Suma

6580

12720

 

 

2939,1810

 

Tab. 7 Obliczenia jednostek zużycia lokalu nr 17; współczynnik położenia lokalu w bryle budynku 0,8 – COBRTI „Instal”

Pomieszczenie

Zapotrzebowanie na ciepło projektowe [W]

Jednostki

odczytane

Współczynnik oceny K

Współczynnik położenia lokalu w bryle budynku

Obliczeniowe jednostki zużycia

Kuchnia

1080

2120

0,4644

0,8

787,6224

Łazienka

650

2120

0,2795

0,8

474,0320

Pokój 1

1940

2120

0,8342

0,8

1414,8030

Pokój 2

1120

2120

0,4816

0,8

816,7936

Pokój 3

1170

2120

0,5031

0,8

853,2576

Pokój 4

620

2120

0,2666

0,8

452,1536

Suma

6580

12720

 

 

4798,6620

 

Tab. 8 Obliczenia jednostek zużycia lokalu nr 27; współczynnik położenia lokalu w bryle budynku 1,00 – zapotrzebowanie na ciepło; COBRTI „Instal”

Pomieszczenie

Zapotrzebowanie na ciepło projektowe [W]

Jednostki

odczytane

Współczynnik oceny K

Współczynnik położenia lokalu

w bryle budynku

Obliczeniowe jednostki zużycia

Kuchnia

680

2120

0,2924

1

619,8880

Łazienka

290

2120

0,1247

1

264,3640

Pokój 1

1010

2120

0,4343

1

920,7160

Pokój 2

470

2120

0,2021

1

428,4520

Pokój 3

370

2120

0,1591

1

337,2920

Pokój 4

380

2120

0,1634

1

346,4080

Suma

3200

12720

 

 

2917,1200

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W tab. 6 mamy wyliczenia, ile jednostek obliczeniowych zostanie wykazanych w lokalu nr 17 przy zastosowaniu współczynnika wyliczonego z zapotrze­bowania na ciepło lokali. Przy zapotrze­bowaniu na ciepło 6580 W z 12 720 jednostek odczytanych otrzymujemy 2939,1810 jednostek obliczeniowych. W tab. 7, w tym samym lokalu, przy korzystaniu tabel COBRTI „Instal” z 12 720 jednostek obliczeniowych otrzymujemy 4798,6620 jednostek obliczeniowych.

W lokalu nr 27, „najcieplejszym” w całym budynku, współczynnik położenia lokalu w bryle budynku bez względu na metodę jego wyliczenia wynosi 1. W tab. 8 widzimy, że w lokalu z zapotrzebowaniem na ciepło 3200 W z 12 720 jednostek odczytanych otrzymujemy 2 917,1200 jednostek obliczeniowych.

W przedstawionej analizie zawartej w tab. 9 różnice w opłatach między lokalami, przy uwzględnieniu różnych współczynników, wynoszą ok. 0,75%. Różnice wyliczone wg zaleceń COBRTI „Instal” wynoszą zaś 39,21%. Przy tej samej powierzchni lokali i iden­tycznym używaniu ogrzewania można zapłacić za zużyte ciepło 2858,78 zł lub 4702,69 zł. Można przepłacić 1843,91 zł tylko dlatego, że zarząd­ca nieruchomości przyjął niewłaści­wy sposób określania współczynni­ka. W tab. 9 przedstawiłem również wpływ kosztów jednostki rozliczenio­wej na wysokość ponoszonych kosz­tów za c.o.

Czym więcej jednostek wykazanych przez podzielniki kosztów we wszyst­kich lokalach, tym mniejsze koszty tzw. jednostki obliczeniowej. Brak wykazanego zużycia na podzielnikach przekłada się na zwiększenie propor­cji między kosztami ogrzewania pono­szonymi przez poszczególne lokale.

Żaden współczynnik korekcyjny nie zadziała, gdy część lokali nie wykaże zużycia. W rozliczeniach indywidual­nych mnożenie współczynników przez „zero” wykazanego zużycia przekłada się na ponoszenie kosztów za pobór ciepła w tych lokalach przez pozosta­łych mieszkańców budynku mających wykazane wskazania.

Przedstawione porównania pozwalają stwierdzić, która z zastosowanych metod pozwala spełnić wymóg wspo­mnianego wcześniej art. 45a ust. 9 Prawa energetycznego w celu zredu­kowania różnic w kosztach opłat za c.o. wynikających z położenia lokalu w bryle budynku.

W przypadku rozliczania ciepła me­todą pomiarową z wykorzystaniem ciepłomierza współczynnik korekcyjny położenia lokalu w bryle budynku jest z reguły równy 1. Spowodowane jest to tym, że większość zarządców nie ma ochoty wydawać pieniędzy na wyli­czanie – niepotrzebnego ich zdaniem – współczynnika. Administratorzy zgod­nie z ustawą (art. 45a ust. 9 Prawo energetyczne) przydzielają każdemu mieszkaniu identyczny współczynnik równy 1, uważając to jednocześnie za spełnienie wymogu ustawowego w zakresie zastosowania współczyn­nika wyrównawczego. Właścicielom mieszkań tłumaczą, że przecież przy rozliczaniu z wykorzystaniem licznika ciepła każdy i tak musi płacić za siebie, zaprzeczając jednocześnie przeni­kaniu ciepła przez przegrody. Zacznij­my od wyliczenia zapotrzebowania na ciepło do ogrzania mieszkania. Zapo­trzebowanie na energię końcową Eco (tj. zużywaną przez pomieszczenia) ustalam wg wzorów.

gdzie: Qco – obliczeniowe zapotrze­bowanie na moc cieplną, (MW), Atobl – różnica obliczeniowych temperatur powietrza wewnętrznego i zewnętrz­nego (oC); Sd – liczba stopniodni sezo­nu grzewczego.

gdzie: L(m) – liczba dni ogrzewania w m-tym miesiącu, ti – średnia, ob­liczeniowa temperatura powietrza w pomieszczeniach (wg warunków technicznych), teśr – średnia tem­peratura powietrza zewnętrznego w m-tym miesiącu.

 

Tab. 9 Porównanie zużycia ciepła wyliczonego z użyciem różnych metod doboru

Nr lokalu

Współczynnik

korekcyjny

Opłata zmien­na za lokal [zł] przy cenie jednostki 0,322898 zł

Opłata zmien­na za lokal [zł] przy cenie jed­nostki 0,98 zł

Współczynnik

korekcyjny

COBRTI

„Instal”

Opłata zmien­na za lokal [zł] przy cenie jednostki 0,322898 zł

Opłata zmien­na za lokal [zł] przy cenie jed­nostki 0,98 zł

17

0,49

949,06

2880,40

0,8

1549,49

4702,69

27

1,0

941,93

2858,78

1,0

941,93

2858,78

Różnica min.-maks. lokali [zł]

 

07,13

21,62

 

607,56

1834,91

Różnica min.-maks. lokali [%]

 

0,75

0,75

 

39,2103

39,2097

 
 

Tab. 10 Porównanie zużycia ciepła wyliczonego bez i z użyciem współczynnika korekcyjnego

Nr lokalu

Współczynnik równy 1

Zużycie wyliczone z zapotrzebo­wania [GJ]

Opłata zmien­na za lokal [zł]

Współczynnik zapotrzebowa­nia na ciepło

Zużycie wyli­czone z zapo­trzebowania [GJ]

Opłata zmien­na za lokal [zł]

17

1

51,08

2554,00

0,49

51,08

1251,46

27

1

24,84

1242,00

1

24,84

1242,00

Różnica min.-maks. lokali [zł]

 

 

1312,00

 

 

9,46

Różnica min.-maks. lokali [%]

 

 

51,37

 

 

0,76

 
 

W tab. 10 różnica w ponoszeniu kosztów przez poszczególne lokale w przypadku zastosowania współ­czynnika korekcyjnego wynosi 0,76%. Gdy nie stosuje się współczynnika korygującego, różnica w ponoszonych opłatach za ciepło dochodzi do 51,37%. W przypadku stosowania do rozliczeń c.o. liczników ciepła można dołożyć do rozliczenia 1312 zł tylko z powodu różnicy w sposobie wyliczeń współczynnika.

Stan obiektów polskiego budownictwa wielorodzinnego często nie jest naj­lepszy. Nieizolowane piony grzewcze, słaba izolacyjność termiczna ścian zewnętrznych, nieszczelna stolarka okienna, termozawory umożliwiające odcięcie dopływu czynnika grzewcze­go, brak oddzielnych liczników ciepła. Należy zatem dążyć do tego, aby koszty opłat eksploatacyjnych pono­szonych przez mieszkańców tych bu­dynków były zbliżone do wartości fak­tycznie zużywanych mediów. Zamiast narzekać na słabe regulacje prawne, trzeba zacząć realizować wytyczne już istniejące. Jak widać na opisanym przykładzie, różnice między lokalami wynikające z ich położenia w budynku można zredukować przez zastosowa­nie odpowiednich wyliczeń. Pozostaje nadzieja, że podnoszenie świadomo­ści zarządców sprawi, że będą wy­bierać najlepsze metody rozliczania mediów w zarządzanych przez siebie budynkach, co przełoży się również na ponoszenie realnych kosztów ogrze­wania lokali przez ich mieszkańców.

W trakcie swojej pracy nad problemo­wymi rozliczeniami ciepła stwierdzi­łem, że tylko 1% analizowanych przy­padków był związany z wadliwą pracą urządzenia. Pozostałe to brak przeło­żenia otrzymanych wyników na realne możliwości poboru ciepła w lokalach.

Osoby zainteresowane szerzej tematem zapraszam do odwiedzenia stron: www. podzielniki.info lub www. ekonomicznydom. eu bądź kontaktu ze mną.

 

Mariusz Pietraszko

audytor i doradca energetyczny biegły sądowy m.in. z zakresu pomiarów zużycia ciepła na potrzeby c.o. i c.w.u.

 

Artykuł ukazał się pierwotnie w nr. 3/2015 „Biuletynu Informacyjnego” Podlaskiej OIIB i Podlaskiej OIAR.


[1] Projekt ustawy dostępny jest na stronie Ministerstwa Gospodarki http://bip.mg.gov.pl

www.facebook.com

www.piib.org.pl

www.kreatorbudownictwaroku.pl

www.izbudujemy.pl

Kanał na YouTube

Profil linked.in