Certyfikat potwierdzający bezpieczeństwo systemu rusztowań jest pożądanym atrybutem, pozwalającym na uwiarygodnienie przynależności do grona firm stosujących standardy bezpieczeństwa obowiązujące w Unii Europejskiej.
Z upływem czasu obserwuje się stały wzrost świadomości użytkowników produktów przemysłowych, dla których jakość i powtarzalność mają istotny wpływ na bezpieczeństwo. Coraz częściej ta grupa społeczna jest również zainteresowana obiektywnym potwierdzeniem bezpieczeństwa użytkowanych produktów. O ile w gałęziach przemysłu wytwarzających produkty bardzo złożone, jak np. przemysł motoryzacyjny, stoczniowy, kolejnictwo, czy też w branżach stosujących złożone procesy wytwórcze, jak np. rafinerie, zakłady chemiczne czy górnictwo i hutnictwo, kwestia potwierdzania bezpieczeństwa produktów finalnych oraz ich podzespołów lub też procesów wytwórczych nie podlega od wielu dziesiątek lat w większości krajów już żadnej dyskusji, o tyle w branży rusztowaniowej sprawa ta jest uregulowana w mniej lub bardziej wymagający sposób, w zależności od kraju. Według informacji zamieszczonych w kwartalniku „Rusztowania” [1] sytuacja w zakresie wymogu certyfikacji potwierdzającej zgodność z wymogami bezpieczeństwa w krajach europejskich wygląda następująco: w Niemczech, Szwecji, Francji i Irlandii certyfikacja jest warunkiem koniecznym dopuszczenia rusztowań do obrotu handlowego, natomiast w Polsce, Czechach i Rosji ma ona charakter dobrowolny. Ponadto z informacji udzielonych w roku 2016 przez „Vyskumny ustav zvaraćsky – Priemyselny inśtitut SR, z.z.p.o.” – instytucję powołaną do certyfikacji rusztowań na Słowacji, wynika, że dopuszczenie rusztowań na tamtejszy rynek jest również obowiązkowe, to samo dotyczy od niedawna Norwegii. Pomimo rozbieżności w trybie obejmującym działania certyfikacyjne w różnych krajach zawsze powtarzają się następujące etapy:
– badania mechaniczne elementów nośnych i węzłów systemu rusztowań w akredytowanym laboratorium badawczym;
– przeprowadzenie analizy statycznej dla konfiguracji rusztowań deklarowanych jako warianty typowe;
– opracowanie instrukcji montażu i użytkowania;
– ocena zmontowanej konstrukcji rusztowania przez uprawnioną jednostkę.
Rys. 1
W Polsce uprawnionym do certyfikacji systemów rusztowań jest Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego (IMBiGS) w Warszawie. Schemat procesu certyfikacji przedstawiono na rys. 1 [2]. Obecnie certyfikacja odbywa się na zgodność z „Kryteriami oceny wyrobów pod względem bezpieczeństwa” właściwymi dla danego systemu rusztowań, które są opracowane na bazie wielu norm europejskich, w tym w głównej mierze na normach serii EN 12810 i EN 12811. W ramach standardowej procedury wydawany jest certyfikat bezpieczeństwa, uprawniający do oznakowania wyrobów znakiem bezpieczeństwa „B”, oraz dodatkowo certyfikat potwierdzający zgodność z „Kryteriami oceny wyrobów pod względem bezpieczeństwa”. Możliwe jest uzyskanie wyłącznie certyfikatu „B” na podstawie tej samej procedury i tych samych kryteriów, jednak nie posiada on logotypu Polskiego Centrum Akredytacji i z tego względu może mieć mniejsze znaczenie poza naszym krajem.
W polskich realiach procedura certyfikacji systemu rusztowań (rys. 1) zajmuje minimum sześć miesięcy, a jej koszt, zależnie od zakresu certyfikacji (ilość elementów badanych i wariantów typowych), wynosi od kilkudziesięciu tysięcy złotych wzwyż.
Utrzymanie certyfikatu przez okres jego ważności zależy od pomyślnego przejścia audytów potwierdzających niezmienność warunków produkcji, a także dostarczenia sprawozdań z wykonanych corocznie badań wybranych elementów rusztowania, wykonanych przez akredytowane laboratorium. Przedstawiona na rys. 1 procedura wymaga poniesienia znacznych kosztów i sporego nakładu pracy, jednak dzięki udziałowi niezależnej jednostki stanowi dla użytkownika obiektywny dowód na spełnienie zdefiniowanych standardów bezpieczeństwa. Pomimo faktu, że posiadanie certyfikatów potwierdzających bezpieczeństwo nie zwalnia producenta z odpowiedzialności za dostarczany produkt, jest ono pożądanym atrybutem sprzedaży, pozwalającym na uwiarygodnienie przynależności do grona firm stosujących standardy bezpieczeństwa obowiązujące w Unii Europejskiej.
Fot. 1 Przykłady certyfikatów wydawanych przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie: a) certyfikat bezpieczeństwa „B” dla rusztowań modułowych SKYER, b) certyfikat potwierdzający zgodność wykonania rusztowań modułowych SKYER z „Kryteriami oceny wyrobów pod względem bezpieczeństwa”
Niestety, ze względu na to, że rusztowania nie są przypisane żadnej dyrektywie nowego podejścia, nie ma obligatoryjnych i jednolitych przepisów dotyczących zasad wprowadzania rusztowań na rynki unijne. W przypadku rusztowań nie mają więc zastosowania procedury unijnego systemu znakowania produktów CE. Taki stan rzeczy stanowi poważną barierę dla wprowadzenia rusztowań do obrotu w innych krajach, gdzie ze względu na znaczne koszty procesu certyfikacji jedynie najwięksi producenci, dysponujący niezbędnym potencjałem finansowym, mogą sobie pozwolić na przejście całego procesu weryfikacji.
Z punktu widzenia nabywcy i użytkownika rusztowań informacja o posiadaniu przez dostawcę rusztowań certyfikatu wydanego przez IMBiGS jest niezmiernie istotna, gdyż:
– stanowi potwierdzenie spełnienia wymagań § 108 rozporządzenia [3], stanowiącego o konieczności montażu rusztowań systemowych zgodnie z dokumentacją projektową z elementów poddanych przez producenta badaniom na zgodność z wymaganiami konstrukcyjnymi i materiałowymi, określonymi w kryteriach oceny wyrobów pod względem bezpieczeństwa;
– system taki musi posiadać, odpowiadającą w treści wymaganiom norm [4, 5], instrukcję montażu i użytkowania, opisującą przynajmniej jeden wariant typowy rusztowania, dla którego nie potrzeba dodatkowej dokumentacji wykonawczej;
– elementy składające się na system rusztowań muszą być wytwarzane z certyfikowanych materiałów i posiadać trwałe oznakowanie, pozwalające ustalić producenta i rok produkcji – co w przypadku ewentualnych wad rusztowania pozwala na jednoznaczne ustalenie odpowiedzialności;
– dzięki nadzorowi jednostki zewnętrznej (IMBiGS) nad realizacją procesu produkcji istnieje pewność, że stosowane technologie zapewniają dobrą i powtarzalną jakość wyrobów.
a)
b)
Fot. 2 Informacja o posiadanym certyfikacie bezpieczeństwa „B” umieszczana na elementach rusztowań modułowych SKYER: a) oznakowanie stojaka – rok produkcji 05; b) oznakowanie podestu – rok i oznaczenie producenta
Przedstawione argumenty – również wysoki próg finansowy i technologiczny do pozyskania certyfikatów potwierdzających bezpieczeństwo rusztowań, który eliminuje wytwórców chałupniczych – sprawiają, że szczególnie poważni kontrahenci i kontrahenci instytucjonalni gotowi są wymagać certyfikowanych rusztowań, nawet jeżeli wiąże się to z nieco wyższymi stawkami za dzierżawę lub cenami zakupu. Dodatkową korzyścią dla firm decydujących się na zakup certyfikowanych rusztowań jest możliwość porównania cen systemów o zbliżonych parametrach jakościowych. Dla kierowników budów certyfikat dostarcza informacji, że rusztowanie wykorzystywane u niego na placu budowy zostało sprawdzone przez niezależną jednostkę certyfikującą i spełnia wymagania obowiązujących rozporządzeń i aktualnych norm technicznych. Wreszcie dla inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy, kontrolujących warunki pracy na rusztowaniu posiadającym certyfikat bezpieczeństwa, sprawdzanie grubości ścianek rur elementów systemowych lub parametrów materiałowych systemowych pomostów i krawężników drewnianych staje się zbyteczne, a jedyne, co pozostaje do sprawdzenia, to zgodność zmontowanej konstrukcji z wariantem typowym opisanym w instrukcji montażu i użytkowania lub projektem rusztowania dla wariantów nietypowych.
Organizacje zajmujące się kwestiami bezpieczeństwa w obszarze rusztowań, do których należą: Polska Izba Gospodarcza Rusztowań, Państwowa Inspekcja Pracy oraz IMBiGS, podobnie jak odpowiedzialna część producentów rusztowań, od lat jednoznacznie wypowiadają się za obowiązkiem certyfikacji, stanowiącym warunek dopuszczenia rusztowań do obrotu. Niestety nie dokonano tego przed wstąpieniem do UE, licząc na uregulowanie kwestii w ramach jednolitej dyrektywy rusztowaniowej. Ujawniające się rozbieżne interesy narodowe i bardzo różne podejście do kwestii bezpieczeństwa w krajach członkowskich UE okazały się jednak tak znaczną przeszkodą, że nie pozwoliły na opracowanie wspomnianej dyrektywy. W związku z tym obecnie w Polsce każdy może produkować i sprzedawać rusztowania, ponosząc odpowiedzialność za ewentualne skutki wypadków, których przyczyną może być np. zła jakość oferowanych rozwiązań. Jednak należy postawić pytania: Czy rzeczywiście każdy mały przedsiębiorca jest w stanie ponieść odpowiedzialność wynikającą z ewentualnych odszkodowań? Kto może być pociągnięty do współodpowiedzialności, jeżeli odpowiedź na poprzednie pytanie brzmi: NIE? Te wątpliwości należy rozważać za każdym razem, dokonując wyboru systemu rusztowań przed jego nabyciem lub wydzierżawieniem. Decydując się na system rusztowań posiadający certyfikat bezpieczeństwa, kupujący lub dzierżawca wybiera rozwiązanie, którego bezpieczeństwo jest pod nadzorem notyfikowanej instytucji, jaką jest IMBiGS. Wybierając inny system, należy pamiętać, że w Polsce każdy może produkować i sprzedawać rusztowania, a czasem przedsiębiorcy, którzy biorą się za ich produkcję, nie mają elementarnej wiedzy na ten temat, nie mówiąc o wymogach normowych.
Marek Sławiński
Rubo Sp. z o.o.
Uwaga: Artykuł ukazał się w czasopiśmie „Rusztowania” nr 3/2016.
Literatura
1. D. Gnot, Certyfikacja i dopuszczenia rusztowań do obrotu w krajach europejskich, kwartalnik „Rusztowania” nr 1/2005.
2. Informacja dotycząca certyfikacji wyrobów i usług, Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, Warszawa 2015.
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. z 2003 r. Nr 47, poz. 401).
4. PN-EN 12810-1:2010 Rusztowania elewacyjne z elementów prefabrykowanych. Część 1: Specyfikacje techniczne wyrobów.
5. PN-EN 12811-1:2007 Tymczasowe konstrukcje stosowane na placu budowy – Część 1: Rusztowania – Warunki wykonania i ogólne zasady projektowania.
