– Guten Tag liebe Zuhörer, guten Tag Herr Deka! Auf den Wunsch unserer Zuhörer möchten wir unsere heutige Sendung dem Thema der Schalung widmen. Wer die Bauwerke aus Beton aufziehen will, kommt um die Schalung nicht herum. Warum sie so wichtig ist und welche Aufgaben sie zu erfüllen hat, versucht uns unser geehrter Gast, Herr Christian Deka, zu erklären. Herr Deka, was ist eigentlich eine Schalung und warum ist sie unerlässlich?
– Guten Tag liebe Herrschaften, guten Tag Herr Redakteur! Eine Schalung ist eine befristete oder feste Gussform, in die der Frischbeton eingebracht wird, bis er völlig ausgehärtet ist. Auf diese Weise wird dem Beton die gewünschte geometrische Form gegeben. Die Schalungskonstruktion soll auch genug standsicher, dicht und formstabil sein, um der große Last des Frischbetons sowie der Belastung von Arbeitern und Maschinen standhalten. Von großer Bedeutung ist auch die Qualität der Schalung, die sich direkt auf das spätere Erscheinungsbild der Betonoberfläche niederschlägt. Alle Verunreinigungen in der Schalung sind später im fertigen Bauteil sichtbar und können im schlimmsten Fall die Eigenschaften des Betons beeinflussen. Die Verschalung soll sich auch durch Maßgenauigkeit kennzeichnen, um den Maßen des späteren Bauteils zu entsprechen.
– Aus welchen Materialien kann eine Schalung gefertigt werden?
– Die Anwendung finden in diesem Fall u.a. Holz, Stahl, Kunststoff oder Aluminium. Die Holzschalung ist sicherlich am preiswertesten. Da sie meistens nur einmal genutzt wird, eignet sie sich sehr gut besonders für individuelle Formen und kleinere Bauvorhaben. Sie setzt sich aus Holzbrettern zusammen, die mithilfe von Pflöcken im Boden fixiert und mit Querstreben stabilisiert werden. Eine aus Stahl gefertigte Schalung ist sehr robust und formstabil, aber teurer. Sie kennzeichnet sich durch hohe Wiederverwendbarkeit. Eine Kunststoffschalung ist leicht, wetterbeständig und leicht zu reinigen. Ähnlich wie Stahlschalung ist für sie hoher Preis und niedrige Saugfähigkeit charakteristisch.
– Was macht eigentlich eine Schalung aus?
– Unabhängig von den für die Schalungskonstruktion angewendeten Materialien, besteht sie immer aus denselben Elementen. Dazu gehören eine Schalungshaut, die direkte Kontaktfläche zum Frischbeton bildet und die Oberflächenbeschaffenheit des fertigen Betonteils bestimmt, und einer in der Regel außen liegenden Tragkonstruktion, die die Schalungshaut stabilisiert und bis zum vollständigen Aushärten des Betons auch tragende Funktion übernimmt. Typische Elemente der Tragkonstruktion sind Schalungsträger, Gurtungen und Schalungsanker.
– Herr Deka, was für Schalungsarten lassen sich unterscheiden?
– Je nach dem Einsatzort unterscheiden wir zwischen Schalungen für Ausgrabungen, Deckenund Wandschalungen. In Bezug auf Wiederverwendbarkeit lassen sich die Schalungen in Mehrwegschalungen und verlorene Schalungen einteilen. Wie der Name schon sagt werden die Mehrwegschalungen für mehrfache Verwendung konzipiert. Sie sind so konstruiert, dass sie mehrfach demontiert, gereinigt und für neue Betonierarbeiten wiederverwendet werden können. Die verlorene Schalung dagegen verbleibt nach dem Betonieren im Bauteil und wird nie wieder abgebaut. Dieses Schalungssystem hat auch Zusatznutzen z.B. in Form von Wärmedämmung. Im Hinblick auf die Anwendung sollten wir auch bewegliche Schalungssysteme erwähnen. Zu nennen sind hier Gleit- und Kletterschalungen. Eine Gleitschalung ist ein kontinuierliches aufsteigendes Schalungssystem, bei dem der Beton ohne Unterbrechung in die Form gegossen wird, während sich die Schalung oft mit hydraulischen Pressen langsam nach oben bewegt. Es wird u.a. beim Betonieren von schlanken und hohen Bauwerken wie z.B. Schornsteine, Tanks oder Brückenpylone angewendet. Die Kletterschalung ist ein Schalungssystem für den vertikalen Betonbau, das sich abschnittsweise nach oben bewegt, sobald der jeweils darunterliegende Betonabschnitt ausgehärtet ist.
– Herr Deka, ich bedanke mich bei Ihnen sehr herzlich fürs Gespräch und bei Ihnen, liebe Hörer, für Aufmerksamkeit. Auf Wiederhören!
– Auf Wiederhören!
Deskowania
– Dzień dobry, drodzy słuchacze, dzień dobry, panie Deka! Na życzenie naszych odbiorców chcielibyśmy poświęcić dzisiejszą audycję tematowi deskowania. Kto chce wznosić konstrukcje betonowe, nie uniknie zastosowania odpowiedniego szalunku. Dlaczego jest on tak ważny i jakie zadania ma do spełnienia – spróbuje nam wyjaśnić nasz szanowny gość, pan Christian Deka. Panie Deka, czym właściwie jest szalunek i dlaczego jest niezbędny?
– Dzień dobry, szanowni państwo, dzień dobry, panie redaktorze! Szalunek to tymczasowa lub stała forma odlewnicza, do której wylewana jest świeża mieszanka betonowa, aż do jej całkowitego zastygnięcia. W ten sposób uzyskuje on pożądany geometryczny kształt. Konstrukcja szalunku musi być wystarczająco stabilna, szczelna i odporna na odkształcenia, aby wytrzymać nie tylko duże obciążenia generowane przez sam beton, ale również te, które wytwarzane są przez ekipę budowlaną czy maszyny. Należy zwrócić również uwagę na jakość zastosowanego deskowania, gdyż przekłada się ona bezpośrednio na późniejszy wygląd powierzchni betonu. Wszelkie zanieczyszczenia znajdujące się w szalunku będą widoczne w gotowym elemencie i w najgorszym wypadku mogą wpłynąć również na właściwości samego betonu. Musimy zadbać również o to, by deskowanie w precyzyjny sposób odpowiadało wymiarom późniejszego elementu budowlanego.
– Z jakich materiałów może być wykonany szalunek?
– W tym przypadku zastosowanie znajdują m.in. drewno, stal, tworzywa sztuczne czy aluminium. Deskowanie drewniane jest z pewnością najtańsze. Ponieważ zazwyczaj jest stosowane tylko raz, bardzo dobrze nadaje się do form indywidualnych i mniejszych projektów budowlanych. Składa się ono zasadniczo z desek drewnianych, które są przymocowywane do podłoża za pomocą kołków i stabilizowane wspornikami poprzecznymi. Szalunek stalowy jest bardzo trwały i odporny na odkształcenia, ale droższy. Cechuje go za to możliwość wielokrotnego użycia. Deskowanie z tworzywa sztucznego jest lekkie, odporne na warunki atmosferyczne i łatwe do czyszczenia. Podobnie jak szalunek stalowy, charakteryzuje się wysoką ceną i niską chłonnością.
– Co właściwie składa się na deskowanie?
– Niezależnie od materiałów użytych do budowy szalunku, zwykle tworzą go te same elementy. Należy do nich poszycie szalunku, czyli warstwa, która ma bezpośredni kontakt ze świeżą mieszanką betonową i decyduje o fakturze powierzchni gotowego elementu betonowego, oraz zazwyczaj zewnętrzna konstrukcja nośna, która stabilizuje poszycie i do czasu całkowitego stwardnienia betonu pełni również funkcję nośną. Typowe elementy konstrukcji nośnej to także dźwigary i kotwy szalunkowe oraz rygle.
– Panie Deka, jakie rodzaje deskowania możemy wyróżnić?
– W zależności od miejsca zastosowania rozróżniamy szalunki stropowe, ścienne i do wykopów. Ze względu na możliwość ponownego użycia dzielimy je na szalunki uniwersalne i tracone. Jak sama nazwa wskazuje, szalunki uniwersalne są przeznaczone do wielokrotnego montażu, demontażu, czyszczenia i ponownego wykorzystania podczas kolejnych prac związanych z betonem. Natomiast szalunki tracone pozostają po zabetonowaniu w elemencie i nigdy nie są demontowane. Wartością dodaną użycia tego systemu deskowania może być stworzenie okazji dla dodatkowej izolacji termicznej. Ze względu na zastosowanie możemy wyróżnić przesuwny system szalunkowy. W tym kontekście warto wymienić szalunki ślizgowe i samowznoszące. Szalunek ślizgowy to system deskowania, w którym beton jest nieprzerwanie wlewany do formy, podczas gdy szalunek za pomocą siłowników hydraulicznych powoli i w sposób ciągły przesuwa się ku górze. Stosowany jest on m.in. podczas wznoszenia wąskich oraz wysokich obiektów, takich jak kominy, zbiorniki czy pylony mostów. Szalunek samowznoszący to specjalny system deskowania, który w przeciwieństwie do deskowania ślizgowego przesuwa się ku górze stopniowo, po tym jak znajdująca się poniżej warstwa betonu ulegnie związaniu.
– Panie Deka, bardzo dziękuję za rozmowę, a Państwu, drodzy słuchacze, za uwagę.
– Do usłyszenia!
– Do usłyszenia!
Słownictwo/Vokabeln
Schalung f – deskowanie, szalunek
aufziehen – wznosić
unerlässlich – niezbędny
befristet – tymczasowy
fest – stały
Gussform f – forma odlewnicza
Frischbeton m – świeża mieszanka betonowa
einbringen – umieścić, wlać
aushärten – stwardnieć
standsicher – stabilny
dicht – szczelny
formstabil – odporny na odkształcenia
standhalten – opierać się, wytrzymywać
Qualität f – jakość
Erscheinungsbild n – wygląd
Verunreinigung f – zanieczyszczenie
Kunststoff m – tworzywo sztuczne
Bauvorhaben n – projekt budowlany
Holzbrett n – deska drewniana
Pflock m – kołek
fixieren – mocować
Querstrebe f – wspornik poprzeczny
robust – trwały
Wiederverwendbarkeit f – wielokrotność użycia
wetterbeständig – odporny na działanie warunków atmosferycznych
saugfähig – chłonny
Schalungshaut f – poszycie szalunku
Oberflächenbeschaffenheit f – faktura powierzchni
Tragkonstruktion f – konstrukcja nośna
stabilisieren – stabilizować
Schalungsträger m – dźwigar szalunkowy
Gurtung f – rygiel
Schalungsanker m – kotwa szalunkowa
Schalung für Ausgrabungen f – deskowanie do wykopów
Decken-/Wandschalung f – szalunek stropowy/ścienny
Mehrwegschalung f – deskowanie uniwersalne
verlorene Schalung f – deskowanie tracone
abbauen – demontować
Zusatznutzen m – dodatkowa korzyść
bewegliches Schalungssystem n – przesuwny system szalunkowy
Gleit-/Kletterschalung f – szalunek ślizgowy/samowznoszący
kontinuierlich – w sposób ciągły
hydraulische Presse f – siłownik hydrauliczny
Tank m – zbiornik
Brückenpylon m – pylon mostowy
Użyteczne zwroty/Nützliche Ausdrücke
um etwas herumkommen – uniknąć czegoś
sich auf etwas niederschlagen – przekładać się na coś
im schlimmsten Fall – w najgorszym wypadku
Przygotowała Agnieszka Czech
