Zagadnieniem, które nie zawsze jest wyraźnie regulowane w umowach przenoszących majątkowe prawa autorskie, w tym w umowach o twórcze prace projektowe, jest moment (data) przejścia tych praw z twórcy na zamawiającego (inwestora).
Nabycie przez zamawiającego majątkowych praw autorskich równoznaczne jest z ustaleniem, od kiedy uzyskuje on uprawnienie do korzystania z utworu (projektu) w zakresie nabytych praw bez konieczności występowania do twórcy o zgodę na takie korzystanie, polegające na przykład na utrwalaniu i zwielokrotnianiu utworu przy zastosowaniu określonych umownie nośników i technik.
Zagadnienie daty przenoszenia majątkowych praw autorskich przedstawione zostanie w dwojakim kontekście: 1) przypadku, w którym umowa daty tej w ogóle nie określa, oraz 2) stosowanych w umowach postanowień w tym zakresie.
Domniemanie ustawowe przy braku regulacji umownej
W sytuacji gdy zawierana jest umowa w celu wykonania twórczego projektu, czyli projektu, którego w dacie zawierania umowy jeszcze nie ma, umowa taka – zawierająca postanowienia dotyczące nabycia przez zamawiającego majątkowych praw autorskich – jest umową zobowiązującą do przeniesienia tych praw. Przeniesienie takie nie może bowiem nastąpić w dacie zawarcia umowy, gdyż majątkowe prawa autorskie pojawiają się w obrocie prawnym dopiero wraz z wykonaniem (ustaleniem) twórczego projektu. Dopóki zamówiony projekt nie powstanie, dopóty nie ma też praw do niego. Nie można więc skutecznie w dacie zawarcia umowy o prace projektowe nabyć praw autorskich do projektu, gdyż prawa te wówczas jeszcze nie istnieją. Można co najwyżej zobowiązać się do ich przeniesienia. Zobowiązanie takie, zawarte w umowie, może zostać podpisane przez zawierającego umowę twórcę.
Jeśli zatem do umowy o prace projektowe wprowadzone zostanie postanowienie np. w brzmieniu: „Projektant przenosi na zamawiającego majątkowe prawa autorskie do projektu w zakresie następujących pól eksploatacji…”, należałoby interpretować je jako zobowiązanie do przeniesienia tych praw. W jakiej jednak dacie majątkowe prawa autorskie do projektu przejdą na zamawiającego, jeśli data ta nie została umownie ustalona. Otóż w tym przypadku pomocne okazuje się domniemanie zawarte w art. 64 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.). Artykuł ten stanowi, że umowa zobowiązująca do przeniesienia autorskich praw majątkowych przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu, prawo do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji, chyba że postanowiono w niej inaczej. Po przyjęciu projektu zamawiający stanie się w związku z tym jego „właścicielem”, w zakresie nabytych umownie praw, co w praktyce oznacza, że przyjęcie utworu decydować będzie o możliwości korzystania przez zamawiającego z projektu na podstawie zawartej z projektantem umowy.
Fot. © gstockstudio – Fotolia.com
Umowna regulacja daty przeniesienia praw
Zgodnie z zasadą swobody umów strony umowy o prace projektowe mogą bardzo różnie ukształtować i określić moment (datę), w którym następuje przejście majątkowych praw autorskich z projektanta na zamawiającego. Biorąc jednak pod uwagę praktykę obrotu umownego oraz zasygnalizowane wyżej uwarunkowania, w pierwszej kolejności rozważenia wymagają cztery następujące warianty postanowień umownych w tym zakresie.
Po pierwsze ustalić można, że majątkowe prawa autorskie przechodzą na zamawiającego w dacie wykonania projektu, która jest najwcześniejszą możliwą datą nabycia praw do każdego utworu (por. uwagi wyżej). Takie uregulowanie omawianego zagadnienia może się jednak okazać problematyczne ze względu na trudności z ustaleniem, w jakim dniu projekt został rzeczywiście wykonany, skoro data stworzenia projektu nie musi pokrywać się z datą jego dostarczenia zamawiającemu.
Po drugie datą nabycia majątkowych praw autorskich do projektu może być data dostarczenia (przekazania) projektu zamawiającemu zgodnie z umową.
W obu przypadkach takie wczesne nabycie praw autorskich przez zamawiającego jest o tyle niecelowe, że korzystanie z projektu uzależnione jest od jego przyjęcia po uprzedniej ocenie jego wykonania zgodnie z umową. Dlatego też trzecim optymalnym dla zamawiającego wariantem daty przeniesienia majątkowych praw autorskich jest postanowienie o ich nabyciu w momencie przyjęcia projektu. Wariant ten jest zbieżny z przedstawionym wyżej domniemaniem z art. 64 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Z punktu widzenia projektanta najkorzystniejszy jest czwarty wariant ustaleń umownych w przedmiotowym zakresie, uzależniający nabycie przez zamawiającego autorskich praw majątkowych do projektu od uregulowania finansowych należności projektanta,czyli wprowadzenie do umowy postanowienia, że majątkowe prawa autorskie do projektu przechodzą na zamawiającego w dacie zapłaty projektantowi ustalonego umownie wynagrodzenia za wykonanie projektu i przeniesienie praw do niego.
Rafał Golat
radca prawny
