Monumentalne budowle Inków są wykonane z doskonale obrobionych, skalnych bloków, których ciężar szacowany jest na dziesiątki ton. Do budowy nie używano zaprawy. Jak wyglądała inkaska technologia budowlana?
Od 1438 r., gdy władzę w państwie Inków objął Inka Pachacuti, rozpoczyna się okres imperialnej potęgi oraz rozwoju kultury Inków. Rozbudował Cusco, tworząc z miasta stolicę imperium. W 1524 r. do Peru wkroczyli Hiszpanie pod wodzą Francisca Pizarro. Władca imperium Inków Atahualpa został przez niego pojmany i stracony w Cajamarce, co oficjalnie zakończyło panowanie inkaskie w 1533 r.
Państwo Inków założone w XII w. zostało rozbudowane w rozległe imperium w ciągu niespełna 200 lat przed przybyciem hiszpańskich konkwistadorów. W okresie swojego największego rozkwitu obejmowało tereny obecnego Peru, Ekwadoru, Boliwii, Chile, Kolumbii i Argentyny.
Stolica imperium Inków Cusco zawiera wiele pięknych przykładów ich architektury. Wspaniałe pozostałości inkaskich zabudowań zachowały się również w okolicy Cuszco oraz w oddalonym 112 km królewskim osiedlu Machu Picchu. Monumentalne budowle Inków są wzniesione z kamieni bez użycia zaprawy. Ogromne ściany budzą respekt swoją potęgą. Są ułożone z doskonale obrobionych, skalnych bloków, których ciężar szacowany jest na dziesiątki ton. Wszystkie elementy były dokładnie do siebie dopasowane.
Fot. 1. Dwunastokątny kamień w murze Inków na ulicy w Cusco
W architekturze Inków ściany budynków były lekko nachylone. Inkaski mur zawsze nieco leży, opierając się o skałę pod spodem. Zmierzony kąt odchylenia od pionu inkaskiego muru wyniósł 5o-10o. Nachylenie ścian połączone z dokładnością dopasowania do siebie poszczególnych bloków muru zapewniało stabilność budowli w rejonie znanym z częstych trzęsień ziemi. Podczas trzęsienia ziemi budynki Inków nie ulegały odkształceniu.
Fot. 2 Monumentalny mur w Cusco, w części górnej widoczny mur dobudowany przez Inków
Najczęściej spotykanym architektonicznym kształtem jest prostokątny budynek bez ścian wewnętrznych. Otwory drzwiowe i okienne mają kształt trapezu. Zadaszenie budynku stanowiła drewniana belkowana, dwuspadowa konstrukcja pokryta strzechą. Inkowie nie znali sklepienia łukowego, a dachy kryte były słomą.
Polecamy też:
Kamień naturalny w budownictwie
W inkaskim budownictwie zagrodowym większość budynków mieszkalnych wykonano z nieobrobionego kamienia na zaprawie glinianej. Mury wykonywano z kamieni polnych lub częściowo obrobionych bloków kamiennych. Materiał wykorzystywany w budynkach zależał od regionu, na wybrzeżu używali cegły suszonej adobe, podczas gdy w Andach używali lokalnych kamieni.
Fot. 4. Ulica w Cusco
Budownictwo Inków jest znane z precyzyjnie przyciętego kamienia – krawędzie sąsiadujących bloków są ściśle dopasowane. Inkowie do obróbki bloków budowlanych używali narzędzi z kamienia oraz brązu. Bloki kamienne zwykle rozdzielali wzdłuż naturalnych linii pęknięć. Spekuluje się, że kamienie zostały doszlifowane za pomocą tarcia, aby stworzyć idealnie wypukłe czy wklęsłe powierzchnie. Chociaż nie wiadomo dokładnie, jak przenoszono potężne bloki skalne, przypuszcza się, że zmuszali mężczyzn z podbitych plemion do przepychania kamieni.
Słynny mur Inków w Cusco (ulica Hatun Rumiyoc) wykonano nie z granitu (jak czasem podają przewodniki), ale z diorytu zielonego (diorita verde). Z granitu został wybudowany kompleks Machu Picchu. W Cusco i najbliższej okolicy mury Inków zostały wykonane z diorytu lub andezytu.
Fot. 3. Mur w Cusco
Ciekawość wzbudzają diorytowe bloki kamienne o dwunastu bokach osadzone w murze dawnego pałacu Inki Pachacuti, obecnie ulica Hatun Rumiyoc w Cusco. Krawędzie bloków tworzące ścianę zostały tak obrobione i dokładnie dopasowane, że między sąsiadujące bloki nie można wsunąć ostrza noża. Bloki kamienne wyglądają tak, jakby je wykonano, wykorzystując najnowocześniejszą technologię i precyzyjne maszyny, a nie ręczną pracę inkaskich murarzy. Przybierają one różne kształty, przy czym ich krawędzie nie są proste.
W zachowanych ścianach wyraźnie widać zaokrąglone krawędzie, idealnie pasujące do wyglądu sąsiednich bloków. Można sądzić, że jakość i dokładność wykonania tego muru oraz technologia potrzebna do zbudowania tych konstrukcji przewyższały tą, którą Inkowie dysponowali.
Prowadzone badania wykazały, że Inkowie nie mieli żadnego związku z budową wspomnianych monumentalnych kompleksów. Widać to dokładnie w strefie zachowanych budowli, gdzie można dostrzec warstwy kamiennego muru ułożonego w różnych okresach historycznych. Dolna warstwa muru zbudowana została z monumentalnych, idealnie spasowanych i obrobionych bloków skalnych. Nad nią znajduje się warstwa muru z kamieni polnych połączonych glinianą zaprawą. Ten mur zbudowany został przez Inków i stanowi chaotycznie ułożone, niedopasowane do siebie kamienie zespojone gliną. Obraz ten zupełnie nie pasuje do całości zachowanego kompleksu.
Zobacz też: Domy budowane z soli
Stwierdzono, że Inkowie przybyli w to miejsce znacznie później i zastali tam już istniejące monumentalne budowle. Dokonania wcześniejszych mieszkańców zostały wykorzystane przez zdobywców inkaskich, którzy – wbrew powszechnemu poglądowi – nie byli twórcami wszystkich osiągnięć kulturowych, jakie im przypisywano. Nie ujmując ich wkładowi w rozwój kultury, wyraźnie widać, że budowlane możliwości Inków były tu ograniczone w porównaniu z pierwszymi budowniczymi kompleksu. Jakość obróbki wcześniejszych zastanych monumentalnych bloków kamiennych znacznie się różni od prymitywnej obróbki inkaskiej, co wyraźnie rzuca się w oczy.
Gigantyczne, precyzyjnie obrobione, bloki skalne w monumentalnych budowlach Cusco uzasadniają tezę, że mamy do czynienia nie tylko z inną kulturą, żyjącą wcześniej przed Inkami, ale nawet z nieznaną starożytną cywilizacją wysoko zaawansowaną pod względem rozwoju i technologii. W związku z niezwykłą jakością obróbki oraz sposobami transportu wielkich bloków skalnych powstały alternatywne teorie, które m.in. mówią o zastosowaniu technologii przez jakieś zaginione cywilizacje albo nawet (jak sugeruje szwajcarski pisarz Erich von Daniken) przez istoty pozaziemskie. Tajemnica otaczająca budowle Inków jest tym głębsza, że brak jakichkolwiek dokumentów wskazujących sposób budowania. Do tej pory nie podjęto szerszych badań technicznych nad budowlami przypisywanymi Inkom.
Wystarczyłoby podnieść dostępny monolit i zbadać, jak wygląda on od wewnątrz. Nie uczyniono jednak tego. Pewni siebie archeolodzy widocznie boją się podjąć taki trud, gdyż bezpieczniej jest snuć dziwne hipotezy, niż stawić czoło logice.
Rozmowa, którą przeprowadziłem z miejskim kamieniarzem, konserwującym dawne obmurowania w Cusco, dostarczyła ciekawych informacji. Zapytany, czy potrafiłby wykonać taki monolit, stwierdził, że w warsztacie za pomocą elektrycznych maszyn może potrafiłby coś podobnego wyszlifować, lecz nie o takiej dokładności. Dodał jednak, że nie potrafiłby monolitu przetransportować do muru, podnieść i osadzić w murze.
dr hab. inż. Stefan Gierlotka – Śląska OIIB
Zdjęcia autora
Czytaj też: Budownictwo ekologiczne z ziemi
