Odpowiada Rafał Golat – radca prawny.
Projekt dotyczy modernizacji trzech pięter w biurowcu. Częściowej modernizacji w sensie dodania nowych obwodów podlegają tablice elektryczne. Projekt zostaje przekazany właścicielowi budynku z klauzulą (na każdym rysunku], że prawa autorskie do projektu należą do mojej firmy. Właściciel budynku nie chce przejąć projektu z taką adnotacją i motywuje to:
„Zmianie podlega projekt pierwotny, do którego pierwotny projektant też ma prawa autorskie. Jeśli mamy sobie rościć prawa autorskie do oddawanego projektu, to tylko do tej części, którą wykonywaliśmy. Dochodzi więc do takiej sytuacji, że do jednego schematu tablicy elektrycznej mogą być prawa autorskie dla kilku firm, bo każda firma coś modyfikowała przy tej tablicy. Zdaniem właściciela budynku po zmodernizowaniu tablicy prawa autorskie przechodzą z projektanta na właściciela budynku, ponieważ to on ma obowiązek gromadzić dokumentację ze zmianami”.
Fot. © goir – Fotolia.com
W celu rozstrzygnięcia wątpliwości należy wziąć pod uwagę następujące wyjściowe okoliczności.
Po pierwsze istotna jest ocena przedmiotowego projektu instalacji elektrycznej jako opracowania innego projektu w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 666 ze zm.), zwanej dalej ustawą.
Po drugie należałoby ocenić, czy umowa, w wyniku której zrealizowany został przedmiotowy projekt, zawierała postanowienia, dotyczące praw autorskich do niego.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy opracowaniem cudzego utworu jest m.in. jego adaptacja lub przeróbka, będąca przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Ustęp 2 tego artykułu stanowi z kolei w zdaniu pierwszym, że rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły.
W tym kontekście istotne jest zatem, czy autor projektu pierwotnego, który został poddany przeróbce (modyfikacji), czego efektem było powstanie nowego projektu, udzielił stosownego zezwolenia na korzystanie z opracowań swojego projektu albo też przeniósł na właściciela obiektu wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, o którym mowa w art. 46 ustawy.
Odrębną kwestią są relacje umowne między właścicielem obiektu a autorem opracowania (nowego projektu). Przede wszystkim zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 61 ustawy, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy.
Z powyższego przepisu wynika, że jeżeli umowa, na podstawie której projekt został zamówiony, nie przewiduje żadnych postanowień, dotyczących praw autorskich do projektu, zamawiający może powołać się na powyższe domniemanie, podnosząc, że projektant w sposób dorozumiany wyraził zgodę na to, aby jego projekt został zastosowany do jednej budowy.
W rozpatrywanym kontekście istotny jest także aspekt formalny. Jeżeli chodzi o umowę o przeniesienie majątkowych praw autorskich, to musi ona zostać zawarta na piśmie (zgodnie z art. 53 ustawy) pod rygorem nieważności. W praktyce wymaga to złożenia przez strony podpisu pod oświadczeniem, z reguły zawartym w umowie, na podstawie której projekt został zamówiony, o przeniesieniu majątkowych praw autorskich do projektu.
Inaczej pod tym względem przedstawia się kwestia licencji na korzystanie z projektu. Licencje niewyłączne nie wymagają dla swej ważności zachowania formy pisemnej. Licencja może zostać wobec tego skutecznie udzielona również w innej formie, np. dokumentowej. Zgodnie z art. 772 k.c. do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie, np. w ramach korespondencji mejlowej między stronami.
Nie bez znaczenia jest też cel, w jakim umowa jest zawierana. Jeśli autor projektu wykonuje go na potrzeby określonej realizacji (inwestycji), można domniemywać, że w sposób dorozumiany godzi się na zastosowanie tego projektu w tym celu. Na tym założeniu oparte jest powołane powyżej domniemanie nabycia prawa, określone w art. 61 ustawy. Przedmiotową sytuację można poglądowo zestawić z przykładem z innej dziedziny, dotyczącym publikacji prasowych. Jeśli autor pisze artykuł na zamówienie określonej redakcji prasowej, w celu jego opublikowania w konkretnym czasopiśmie, a następnie dostarcza zamówiony tekst do redakcji, wyraża w ten sposób swą wolę (zgodę) na opublikowanie przekazanego artykułu, nawet jeśli w umowie z wydawcą licencja na publikację nie została wyraźnie wyartykułowana.
Podsumowaniem podanych uwag są następujące wnioski:
– wyłączne prawa autorskie do projektu pozostają przy projektancie, jeśli praw tych wyraźnie nie przeniósł na piśmie na właściciela obiektu (zamawiającego);
– jeśli właścicielowi budynku nie została udzielona licencja na wykorzystanie projektu na potrzeby realizacyjne (modernizacji), udzielenie licencji w tym zakresie można wywodzić z celu, w jakim projekt został zamówiony, oraz domniemania wynikającego z art. 61 ustawy;
– odrębnym zagadnieniem są prawa przysługujące autorowi pierwotnego projektu, poddanemu modyfikacji, biorąc pod uwagę to, komu te prawa przysługują, w szczególności jeżeli chodzi o autorskie prawa zależne, czyli wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego (na korzystanie z opracowań pierwotnego projektu, w tym przedmiotowego projektu, na potrzeby określonej modernizacji). Jeśli prawa te zostały wcześniej nabyte, właściciel obiektu nie musi występować dodatkowo o zgodę autora pierwotnego projektu na skorzystanie z jego opracowania (projektu modernizacji).
W związku z powyższym zastrzeżenie, że prawa majątkowe do projektu należą do projektanta, który projekt ten wykonał, stanowi odzwierciedlenie stanu formalnego, jeśli projektant praw tych nie przeniósł na inny podmiot (właściciela obiektu), co nie oznacza, że zamawiający projekt nie może go wykorzystać na potrzeby określonej modernizacji, jeśli uzyskał licencję (zezwolenie) na wykorzystanie zamówionego projektu w tym zakresie – albo wyraźną, albo dorozumianą, wynikającą z celu umowy i zgodnego zamiaru stron.
