Niewątpliwe beton swą pozycję w budownictwie ma ugruntowaną już od ponad wieku. Obecnie coraz pewniej wkracza do grona ulubieńców nie tylko projektantów, ale także architektów i osób użytkujących wykonane z niego obiekty.
Dzięki swej uniwersalności, łatwości kształtowania i urodzie coraz częściej wykorzystywany jest w podwójnej roli – jako materiał konstrukcyjny i wykończeniowy. Jest obecny w obiektach prestiżowych, często o niezwykle oryginalnej i skomplikowanej konstrukcji i co najważniejsze w obiektach o wysokim poziomie estetyki.
Każdy architekt czy projektant chciałby mieć możliwość realizacji swej wizji w tworzywie doskonałym, które idealnie oddawałoby jego pomysł i z łatwością komponowało się z otoczeniem. Beton spełnia wszystkie z wymienionych kryteriów, a jedynym problemem jaki może pojawić się w momencie wykorzystania betonu do powyższych celów jest sprecyzowanie jakie faktycznie cechy i wymagania powinna spełniać konstrukcja lub elementy z niego wykonane.
Powszechnie można spotkać się z terminem „beton architektoniczny” co stanowi swego rodzaju słowo „wytrych” przy rozmowach o betonie, który prócz funkcji konstrukcyjnych musi spełniać podwyższone wymagania estetyczne stawiane przed nim przez architektów, projektantów i klientów. W związku z faktem, iż nie istnieje norma lub inne wytyczne jednoznacznie określające wymagania jakie powinien spełnić ów „beton architektoniczny” bardzo istotne jest jeszcze przed przystąpieniem do wykonywania konstrukcji, już na etapie projektu, określenie dokładnych wymagań stawianych przed powierzchnią betonową. Sprecyzowanie w projekcie wytycznych odnośnie: gładkości powierzchni, ilości porów, kolorystyki betonu, faktury betonu oraz dopuszczalnych odchyłek w gabarytach i na łączeniu form zagwarantują satysfakcjonujący wszystkie strony efekt finalny. Zazwyczaj osoba posługująca się określeniem „beton architektoniczny” oczekuje uzyskania powierzchni o bardzo wysokiej jakości, pozbawionej wszelkich porów, nierówności oraz o jednolitej barwie. Uzyskanie tak wysokiej jakości powierzchni betonu strukturalnego na budowie jest przedsięwzięciem trudnym, wymagającym ścisłego przestrzegania reżimów technologicznych i stanowi wyzwanie zarówno dla projektantów, jak i technologów betonu oraz wykonawców. Znacznie łatwiejsze i bardzo często stosowane jest wykonywanie elementów o wysokiej jakości tzw. architektonicznych w zakładach prefabrykacji, które z racji swoich możliwości technologicznych gwarantują wykonanie produktu całkowicie spełniającego założenia projektowe. Stosowany w zakładach prefabrykacji wysoki reżim technologiczny, stale kontrolowane procesy produkcji oraz kontrola jakości stanowią odpowiednie środowisko dla urzeczywistniania projektów tworzonych z myślą o ludziach i dla ludzi.
Rozwój technologii betonu i stale prowadzone w zakładach prefabrykacji działania mające na celu wdrażanie nowych technologii, pozwalają przy zastosowaniu chemicznych dodatków i domieszek uzyskać beton szczelny i mrozoodporny co nie jest bez znaczenia w kształtowaniu powierzchni lub detali elewacyjnych stale narażonych na niekorzystne czynniki atmosferyczne. Dodatkowo dzięki stosowaniu domieszek upłynniających i pyłów krzemionkowych można uzyskać betony o wysokich wytrzymałościach co pozwala na wykonywanie zarówno elementów wielkogabarytowych jaki i drobnych, filigranowych detali poddawanych stałym działaniom obciążeń użytkowych. Kolejną istotną cechą betonu, która jest wykorzystywana szczególnie przy wykonywaniu elementów drobnogabarytowych jest możliwość uzyskania mieszanek samozagęszczalnych. Ich właściwości polegają na silnym upłynnieniu mieszanki co powoduje prawie całkowite jej odpowietrzenie, zdolność do łatwego wypełniania wszystkich przestrzeni wewnątrz form oraz szczelne otulenie zbrojenia bez konieczności stosowania zagęszczania mechanicznego [5]. Betony samozagęszczalne pozwalają na uzyskanie powierzchni elementów betonowych niemalże wolnych od jakichkolwiek „raków” czy pęcherzyków powietrza.
Prefabrykaty betonowe to jednak nie tylko efekt jednolitej gładkiej powierzchni. Technologia prefabrykacji daje również szerokie możliwości uzyskiwania różnorodnych faktur dzięki poddaniu powierzchni elementów obróbce. Stosując trzy podstawowe metody uzyskania powierzchni elewacyjnej można uzyskać przeróżne efekty dekoracyjne. Równie ciekawe efekty wizualne daje łączenie różnych sposobów obróbki powierzchni na jednym elemencie. Pierwsza metoda polegająca na usunięciu, najczęściej spłukaniu wierzchniej warstwy betonu i odsłonięciu kruszywa specjalnego pozwala na uzyskiwanie tzw. powierzchni płukanych (fot. 1). W takim przypadku efekt dekoracyjny uzyskiwany jest dzięki wyeksponowaniu kolorystyki, kształtu i formy kruszywa. Kruszywem najczęściej stosowanym przy produkcji elementów płukanych są: łupek jurajski, bazalt oraz granit. Kolejną metodą fakturowania powierzchni jest mechaniczna obróbka powierzchni poprzez szlifowanie, skuwanie, groszkowanie lub spiekanie powierzchni.
{mospagebreak}
Trzecią z metod jest układanie mieszanki betonowej w drewnianych lub gumowych matrycach o odpowiednich kształtach i fakturze. Stosowane obecnie matryce elastyczne umożliwiają uzyskanie praktycznie dowolnych faktur betonu. Od najwcześniej stosowanego odcisku deski drewnianej, poprzez odciski imitujące kamień naturalny (fot. 2) i inne materiały, do geometrycznych, ostrych a czasem futurystycznych w swym kształcie. Ogromna dowolność w kształtowaniu faktury, koloru i struktury elewacji pozwala na niemalże nieograniczoną możliwość aranżacji detali architektonicznych i całych obiektów. Obecnie wykorzystanie betonu w budownictwie może być ograniczone wyłącznie projektem lub wyobraźnią projektanta.
Standardem jest, że elementy budowlane eksponowane na zewnątrz obiektu, które mają spełniać wymogi konstrukcyjne i charakteryzować się wysokimi walorami estetycznymi wykonywane są metodą prefabrykacji, co stanowi gwarancję jakości, terminowości i wizualnego efektu końcowego. Beton sam w sobie staje się elementem, który podnosi walory estetyczne obiektu.
Elementy betonowe zastosowane jako okładzina przyczółków mostowych (fot. 3) stanowią doskonałe połączenie funkcjonalności z interesującym i przykuwającym wzrok rozwiązaniem architektonicznym, stanowiącym ciekawą alternatywę dla zboczy porośniętych dziko rosnącą trawą lub jednorodnych, monotonnych przyczółków monolitycznych stanowiących wspomnienie minionych lat.
Z prefabrykatów wybudowana została m.in. Hala Mistrzów we Włocławku (fot. 4), której charakterystycznym elementem są wyeksponowane na zewnątrz budynku słupy. Zastosowanie elementów prefabrykowanych o powierzchni wykonanej z betonu o podwyższonej jakości, z „betonu architektonicznego” pozwoliło na uzyskanie niezwykle interesującej bryły przypominającej klatkę piersiową, w której słupy stanowią niejako żebra osłaniające serce obiektu czyli boisko sportowe oraz tętniącą w nim krew – sportowców.
Stadion w Lubinie (fot. 5) jest przykładem kolejnego obiektu sportowego, który powstaje przy wykorzystaniu technologii prefabrykacji. Jednolity niemal biały kolor prefabrykatów przywodzi na myśl biały marmur kamiennych starożytnych amfiteatrów. Przykład lubińskiego stadionu piłkarskiego najlepiej obrazuje uniwersalne i praktyczne cechy prefabrykatów, których zastosowanie umożliwiło szybkie tempo prac, zapewniło funkcjonalność obiektu oraz podwyższyło jego walory estetyczne.
Prefabrykaty w budownictwie i architekturze już są i bez wątpienia będą coraz częściej i chętniej wykorzystywane, zwłaszcza w obiektach wielkopowierzchniowych oraz w projektach nietypowych, wymagających indywidualnego podejścia i specjalnego projektu. Prefabrykacja gwarantuje, że produkt, który opuszcza fabrykę spełnia wymagania normowe i projektowe. Tylko taki produkt zapewnia funkcjonalność, trwałość i bezpieczeństwo całej budowli, podnosząc jednocześnie jej walory estetyczne.
Uzyskanie tego rodzaju efektów w technologii prefabrykacji jest możliwe nie tylko dzięki utrzymywaniu wysokich reżimów technologicznych, wykorzystywaniu materiałów i komponentów wysokiej jakości, ale również dzięki wysokim standardom pracy, doświadczeniu pracowników i stosowaniu Systemu Zarządzania Jakością wg norm ISO. Nie bez znaczenia pozostają również specyficzny warsztat pracy i „know-how”, wypracowane przez kilkadziesiąt lat pracy i doświadczenia zakładu prefabrykacji Pekabex BET.
Wszystkie zdjęcia zamieszczone w artykule pochodzą z archiwum obiektów realizowanych przez firmę Pekabex BET sp. z o.o.
