Nie postulujmy, aby zmienić przepisy dotyczące tego, czy zmiana w projekcie budowlanym może być nieistotnym lub istotnym odstąpieniem od zatwierdzonego projektu budowlanego, ale spróbujmy przedstawić propozycje ich poprawy.
W nawiązaniu do ciekawego tekstu p. Jarosława Kroplewskiego, jaki ukazał się w listopadowym „IB”, pragnę przedstawić swoje spojrzenie na przepisy definiujące procedury zmian w dokumentacji projektowej.
Artykuł 20 ustawy – Prawo budowlane stanowi, że do obowiązków projektanta należy m.in. wyjaśnianie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań oraz sprawowanie nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub właściwego organu w zakresie stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem oraz uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego. Powyższe wydaje się zasadne, bo kto inny, jak nie autor projektu, czyli projektant, powinien tego dokonywać. W końcu projekt to jego dzieło. W konsekwencji oprócz Prawa budowlanego mamy w tym przypadku do czynienia z Prawem autorskim. Pewnych praw autorskich, choćby ustalonych w pisemnej umowie, projektant nie jest w stanie zbyć. Autorem projektu pozostanie zawsze. Może oczywiście przenieść na inny podmiot lub osobę np. prawa majątkowe lub zezwolić im na korzystanie z opracowanego projektu oraz rozporządzanie tymi opracowaniami – tj. udziela tzw. praw zależnych, ale czy zwalnia go to z nadzoru autorskiego?
Prawo budowlane nie definiuje co prawda bezpośrednio, kim jest projektant, ale we wspomnianym art. 20 ust. 1 ustala, że do obowiązków projektanta należy także opracowanie projektu budowlanego. W konsekwencji – co jest warte podkreślenia – to on jest autorem projektu budowlanego. Jeżeli w każdym innym przepisie Prawa budowlanego wspomniany jest projektant, to wiemy, że jest to autor projektu budowlanego. Nie jakikolwiek inny projektant, ale ten konkretny, który opracował projekt budowlany. Jeżeli ktoś myśli inaczej, to pozostaje w dużym błędzie, a jego interpretacja może prowadzić do absurdu. Zwróćmy na przykład uwagę na art. 21 Prawa budowlanego opisujący prawa projektanta. Ma on m.in. prawo wstępu na teren budowy i dokonywania zapisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji. Czy takie prawo może mieć dowolny (inny) projektant (który np. właśnie przechodzi obok budowy)? Absurd – prawda?
Oczywiście bez zgody autora nie są możliwe zmiany w jego dziele. I to właśnie określa art. 20 Prawa budowlanego. Pozostaje przy tym kluczowe pytanie – czy nadzór autorski może pełnić inna osoba (inny projektant), ale to już temat na oddzielny artykuł. Należy tylko wspomnieć, że ostatnio kilkakrotnie ogłaszane były przetargi na pełnienie nadzoru autorskiego. Pytanie – na jakiej podstawie?
Zmiana zatwierdzona przez projektanta w projekcie budowlanym może być nieistotnym lub istotnym odstąpieniem od zatwierdzonego projektu budowlanego. Tej klasyfikacji dokonuje nie urzędnik, kierownik budowy, inwestor ani inspektor nadzoru inwestorskiego, ale znowu projektant na podstawie art. 36a ust. 5 Prawa budowlanego. Oczywiście może się zastanawiać, dlaczego właśnie on, ale wydaje się, że ze wszystkich uczestników procesu budowlanego jest to najwłaściwsza osoba – jest on przecież autorem projektu i sam zatwierdził jego zmianę. Należy przy okazji wskazać, że tych klasyfikacji dokonuje się najczęściej na etapie realizacji inwestycji – podczas budowy. Zgodnie ze wspomnianym art. 20 Prawa budowlanego kierownik budowy lub inspektor nadzoru inwestorskiego składa wniosek zawierający rozwiązania inne niż przedstawione w projekcie. Projektant zatwierdza lub odrzuca ten wniosek oraz w konsekwencji ocenia, czy zawnioskowana zmiana jest istotna w myśl art. 36a ust. 5 Prawa budowlanego. Wszystko to najczęściej odbywa się w ciągu kilku, czasami kilkunastu dni, niemających wpływu na harmonogram realizacji inwestycji. Można sobie wyobrazić, że w przypadku „wciągnięcia” w powyższą procedurę właściwych organów administracji architektoniczno-budowlanej powyższe czynności wydłużyłyby się znacząco. A wiadomo, na budowie czas to pieniądz.
Projektant ocenia nieistotność zmiany,bazując na kryteriach przedstawionych w Prawie budowlanym. Zmiana będzie nieistotna, jeżeli nie dotyczy:
– zakresu objętego projektem zagospodarowania działki lub terenu;
– charakterystycznych parametrów obiektu budowlanego: kubatury, powierzchni zabudowy, wysokości, długości, szerokości i liczby kondygnacji;
– zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania z tego obiektu przez osoby niepełnosprawne;
– zmiany zamierzonego sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części;
– ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu
oraz nie wymaga uzyskania opinii, uzgodnień, pozwoleń i innych dokumentów, wymaganych przepisami szczególnymi.
Zdecydowanie można się zgodzić, że przedstawione ustawowymi przepisami kryteria budzą wątpliwości, są bowiem zbyt ogólne i mogą prowadzić do różnych interpretacji, ale nie jest to w żadnym wypadku powód, aby likwidować te przepisy.Należy dążyć do ich poprawy, tj. uszczegółowienia, co jest istotne, a co nie – nawet kosztem dodania kilku czy kilkunastu linijek do ustawy (będzie to naprawdę bez znaczenia dla całego Prawa budowlanego) lub ich przedstawienia w akcie wykonawczym ustawy – właściwym rozporządzeniu. Opisane przepisy na razie pozwalają ominąć – często uciążliwą – ścieżkę biurokracji i są naprawdę praktyczne, często wykorzystywane w procesie inwestycyjnym (na budowie). Przepisy nie mogą zamykać możliwości stosowania innych rozwiązań niż przedstawiono w projekcie, wynikających np. z zastosowania przez wykonawcę unikalnej technologii.
Samo założenie dotyczące tych przepisów jest więc logiczne, a to nie jest częste niestety w naszym prawie. Nie postulujmy więc, aby zmienić te przepisy, ale spróbujmy przedstawić propozycje ich poprawy.
Andrzej Gumuła
AG Doradztwo i Projektowanie
