Wspomnienia na 10-lecie istnienia izby.
Mamy za sobą 10 lat istnienia Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa i 12 lat od uchwalenia ustawy z 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów.
W kolejnych wyborach zostali wyłonieni nowi przewodniczący Krajowej Rady izby i jej 16 oddziałów terenowych, a także składy osobowe jednostek organizacyjnych.
Sądzę, że właściwe jest podzielenie informacji o tworzeniu izby na dwa etapy:
– 6-letni okres poświęcony opracowaniu tekstu ustawy, przekonaniu władz i sejmu o racjonalności i konieczności powołania izb architektów oraz inżynierów budownictwa, a także przeprowadzeniu procedury legislacyjnej w parlamencie;
– powołanie i zorganizowanie Komitetu Organizacyjnego Krajowej Izby Inżynierów Budownictwa.
Równocześnie, zgodnie z ustawą, w 2002 r., doszło do odrębnego utworzenia organizacji samorządów zawodowych architektów oraz urbanistów. Zaistnienie izb jest z jednej strony wynikiem zmiany ustroju polityczno-gospodarczego z centralnie sterowanego i formalnie planowego na demokrację i wolny rynek, w którym pełną odpowiedzialność za działalność gospodarczą ponosi nie państwo a prywatne osoby i przedsiębiorstwa. Z drugiej zaś strony izby są kontynuacją wielowiekowej tradycji cechów, skupiających ludzi o podobnym zakresie działalności i odpowiedzialności za jej jakość.
Zadanie utworzenia izby było stawiane w kilku kolejnych uchwałach Krajowych Zjazdów Delegatów PZITB przed rokiem 1999. Były również propozycje prawnego przekazania uprawnień władczych nadawania licencji zawodowych istniejącym stowarzyszeniom. Prawnicy sejmowi uznali jednak takie rozwiązanie za niemożliwe, gdyż ustawa o stowarzyszeniach określa dobrowolność przynależności, natomiast projekt ustawy o samorządzie zakładał obowiązkową przynależność do niego inżynierów uprawiających zawód zwany „regulowanym”. Pojawił się także problem przynależności do izby samorządu zawodowego techników, którzy stanowią często podstawową kadrę na budowach, choć nie spełniają europejskich wymagań co do wykształcenia akademickiego. Kontynuując tradycję, technicy zostali włączeni do izby. Nie zrobili tego architekci, pozostawiając uprawnienia do projektowania jedynie osobom po studiach magisterskich, praktyce i egzaminie.
Znane również były różnice stanowisk SARP i PZITB dotyczące uprawnień do projektowania małych obiektów. W wyniku kompromisu władze wyraziły zgodę na opracowanie ustawy, wspólnie uzgodnionej przez przedstawicieli tych organizacji. Tekst ustawy, kilkakrotnie poprawiany, został więc opracowany dzięki współpracy SARP i PZITB, a w szczególności prezesa SARP Kazimierza Ferenca oraz przewodniczącego PZITB Stanisława Kusia. Projekt, mocno zmieniony przez prawników sejmowych, został przekazany do Sejmu decyzją premiera Jerzego Buzka jako wniosek rządowy Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Jerzego Kropiwnickiego. Po trzech kolejnych posiedzeniach podkomisji sejmowej, prowadzonej przez posła Andrzeja Chrzanowskiego, ustawa o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budowlanych oraz urbanistów została przyjęta. Z tego czasu (14 września 2000 r.) pochodzi ważny tekst porozumienia o współpracy i współdziałaniu pomiędzy SARP i PZITB, którego fragment pozwolę sobie przytoczyć:
Dyscypliny, w jakich działają nasze stowarzyszenia, mają wspólne pochodzenie. Twórca wybitnych dzieł w historii sztuki budowlanej nosił przez wiele stuleci tytuł architekta – budowniczego. Rozwój cywilizacji spowodował, że podzieliły się nasze specjalności i dzielą się nadal na coraz węższe i bardziej wyspecjalizowane. Dzieła materialne wymagają racjonalnej i bliskiej współpracy architekta, konstruktora i specjalistów z zakresu różnych instalacji […].
Dalej porozumienie określa obszerny zakres współdziałania i możliwość rozszerzania w przyszłości samorządu zawodowego na organizacje, które będą tworzone z udziałem porozumiewających się stron. Dokument podpisany został przez Ryszarda Jurkowskiego – prezesa SARP i Stanisława Kusia – przewodniczącego PZITB.
Pełna akceptacja samorządowej inicjatywy PZITB na rozszerzenie zakresu specjalności inżynierskich budownictwa wiąże się z przynależnością do Europejskiej Rady Inżynierów Budownictwa ECCE – European Council of Civil Engineers. Organizacja ta została powołana w 1985 r. jako jedna z wielu afiliowanych przez EEC – Europejską Radę Ekonomiczną. Podstawowym zadaniem ECCE jest podnoszenie standardu zawodowego inżynierów budownictwa, zarówno w zakresie technicznym, jak i etycznym. Współpraca międzynarodowa obejmuje obszary: kształcenie oraz praktyka zawodowa, wzajemne uznawanie uprawnień, ochrona środowiska, badania i rozwój, technologie informatyczne, problem etyki w przetargach publicznych. PZITB zostało przyjęte do ECCE w październiku 1999 r., po akceptacji 25-punktowego kwestionariusza i deklaracji międzynarodowej współpracy w wymienionych sześciu grupach roboczych. Podstawowa zasada, że w ECCE każdy kraj musi reprezentować jedna organizacja i odmowa przyjęcia zgłoszenia kolegów z SITK spowodowały, że tylko solidarne wystąpienie sześciu polskich stowarzyszeń spełnia europejskie warunki przynależności. Wynika to również z szerokiego znaczenia terminu „civil engineer”, który w USA obejmuje aż 24 specjalności, w izbie bawarskiej
– 14, brandenburskiej – 6. W języku polskim nie istnieje określenie „inżynieria cywilna” w odróżnieniu od „inżynierii wojskowej”. Uznawali ją za swoją specjalność na przykład Leonardo da Vinci i Felipe Bruneleschi, sławni architekci epoki renesansu. Aktywne uczestniczenie w pracach ECCE dało możliwość poznania wszystkich systemów uprawnień i licencji zawodowych w Europie oraz pogłębienia treści naszej ustawy o samorządach zawodowych.
W okresie poprzedzającym Krajowy Zjazd został przygotowany przez stowarzyszenia naukowo-techniczne i Komitet Organizacyjny tekst „Porozumienia w sprawie współdziałania stowarzyszeń naukowo-technicznych z Polską Izbą Inżynierów Budownictwa”, które podpisano 26 sierpnia 2002 r. Po 10 latach, 15 sierpnia 2012 r., ponownie takie porozumienie zostało podpisane.
Utworzenie we wrześniu 2002 r. nowego organizmu społecznego, skupiającego wówczas ponad 80 tysięcy osób na terenie całego kraju, było zadaniem, które można określić jako gigantyczne. Tym bardziej, że zmieniła się również organizacja rządu. Problematyka budownictwa znalazła się w Ministerstwie Infrastruktury, które również przejęło odpowiedzialność wobec rządu i parlamentu za doprowadzenie do pełnego zorganizowania okręgowej i krajowej struktury samorządu zawodowego.
Utworzona Polska Izba Inżynierów Budownictwa zetknęła się z koniecznością rozstrzygnięcia sprawy aspiracji do samodzielności byłych województw sprzed reformy administracyjnej. Okręgowe izby, zgodnie ze statutem, są usytuowane w administracyjnej siedzibie wojewody. Jednak protesty zgłoszone ze strony środowiska w Gorzowie Wielkopolskim (siedziba wojewody lubuskiego) i Zielonej Górze (siedziba marszałka województwa) spowodowały, że w każdym z tych miast powstała oddzielna izba okręgowa. Dopiero po dwóch latach rozstrzygnięto spór, tworząc ostatecznie Lubuską Okręgową Izbę Inżynierów Budownictwa w Gorzowie Wielkopolskim.
Przewidująco w Statucie Krajowej Rady izby zostało zapisane, że okręgowe izby mogą na obszarze swego działania utworzyć biura terenowe. Ta decyzja okazała się w pełni trafna i z pewnością służy usprawnieniu pracy samorządu zawodowego.
Jubileusz 10. lat istnienia jednego z większych samorządów zawodowych stwarza dobrą okazję do dyskusji na jego temat i refleksji, co i jak zmienić, aby Polska Izba Inżynierów Budownictwa jak najlepiej służyć mogła społeczeństwu, gospodarce, aby swym działaniem przyczyniała się do stałego wzrostu rangi zawodu inżyniera budownictwa – zawodu zaufania publicznego.
prof. dr hab. inż. Stanisław Kuś
Piśmiennictwo
1. St. Kuś, A. Nowakowski, Polskie Budownictwo w przededniu wejścia do Unii Europejskiej, „Informator PZITB” nr 1, „Inżynieria i Budownictwo” nr 1, 2/2000.
2. St. Kuś, O karierze zawodowej inżyniera budowlanego i jej uwarunkowaniach, „PZITB” nr 2–3, „Inżynieria i Budownictwo” nr 2, 3/2000.
3. Artykuły informacyjne „Zapiski przewodniczącego PZITB”, „Informator PZITB” zamieszczany w „Inżynierii i Budownictwie” w latach 2000–2002.
4. Archiwum Zarządu Głównego PZITB 1999–2002, dostępne w biurze ZG PZITB.
