Zakład ubezpieczeń może odmówić wypłaty odszkodowania w związku z brakiem obowiązkowego przeglądu budynku. Ubezpieczyciel nie ma jednak dowolności.
Niektórzy właściciele i zarządcy budynków nadal zapominają o obowiązkach związanych z okresowymi przeglądami budynków, które nakłada na nich prawo budowlane. Podobna sytuacja dotyczy czyszczenia przewodów dymowych i spalinowych na zasadach, które wskazuje Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. (Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719). Przypadki lekceważenia przepisów dość często dotyczą braku przeglądów w domach jednorodzinnych, choć nie można wykluczać np. niedbalstwa zarządców bloków i kamienic. Takie niedbalstwo może być przyczyną późniejszych problemów z wypłatą odszkodowania ubezpieczeniowego. Eksperci portalu RynekPierwotny.pl analizują ciekawe wyroki sądowe odpowiadając na pytanie, kiedy zakład ubezpieczeń może uchylić się od odpowiedzialności w związku z brakiem przeglądu.
Fot. EwaAF/stock.adobe.com
To ubezpieczyciel decyduje o tym jak wygląda wyłączenie
Tytułem wstępu warto przypomnieć, że ubezpieczenia budynków w polskich warunkach są co do zasady nieobowiązkowe. Wyjątek stanowi wymagane przez prawo ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstw rolnych. Taka obowiązkowa polisa budynkowa posiada zakres ochrony określony „sztywno” przez przepisy (tzn. ustawę z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych – Dz. U. 2003 nr 124 poz. 1152).
Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych wymienia wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela w ramach zamkniętej listy. Ten katalog wyłączeń nie uwzględnia jednak sytuacji związanych z brakiem obowiązkowego przeglądu budynku lub czyszczenia przewodów kominowych. Ubezpieczyciel zamierzający uniknąć wypłaty odszkodowania może tylko argumentować, że nieprzestrzeganie przepisów prawa budowlanego przez rolnika lub jego domowników było przejawem rażąco niedbałego działania (zobacz: M. A. Plakwicz [w:] Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Komentarz, red. G. Dybała, K. Szpyt, Warszawa 2022, art. 73).
W kontekście analizowanego tematu, ciekawsze wydają się dobrowolne polisy dotyczące budynków. Osoby kupujące takie polisy powinny wiedzieć, że ogólne warunki ubezpieczenia (OWU) często przewidują wyłączenie ochrony dotyczące braku przeglądów budynku oraz czyszczenia i kontroli przewodów kominowych. Sama konstrukcja wyłączenia jest jednak różna.
>>> Czy konieczna jest ochrona odgromowa i przeciwprzepięciowa instalacji fotowoltaicznej?
>>> Bezpieczeństwo pożarowe – czy starszy budynek trzeba dostosować?
Związek przyczynowo-skutkowy bywa podstawą sporu
Przykładowa klauzula wyłączająca odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń może brzmieć następująco: „Zakład ubezpieczeń nie odpowiada za szkody wynikające z nieprzestrzegania przez Ubezpieczonego obowiązujących przepisów, w szczególności prawa budowlanego w tym niewykonania przeglądów technicznych przedmiotów ubezpieczenia, okresowych kontroli i czyszczenia przewodów kominowych lub niewykonania zaleceń po przeglądach, lub kontrolach, jeśli obowiązek ich wykonania należał do Ubezpieczonego i o ile miało to wpływ na powstanie lub rozmiar szkody”.
Obecnie nie ma wątpliwości, że uchylenie się od odpowiedzialności przez zakład ubezpieczeń wymaga wykazania przez niego wpływu, jaki brak okresowego przeglądu budynku, kontroli przewodów kominowych lub ich czyszczenia wywarł na powstanie albo rozmiar szkody (zobacz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2000 r. – sygn. akt: II CKN 1120/98). W kontekście kluczowego związku przyczynowo-skutkowego, warto zwrócić uwagę na następujące orzeczenia sądów:
- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 stycznia 2018 r. (sygn. akt: I ACa 721/17) – sąd w tej sprawie potwierdził, że brak przeglądów technicznych budynku był pośrednią przyczyną zniszczenia domu na skutek wybuchu gazu i jednym z zasadnych powodów odmowy wypłaty odszkodowania.
- Wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 2 października 2017 r. (sygn. akt: I C 425/14) – tutaj sąd odrzucił zarzut dotyczący rzekomego zaniechania przez właściciela domu terminowych kontroli i systematycznego oczyszczania przewodów spalinowych.
Można dodać, że w pierwszej z analizowanych spraw (I ACa 721/17) bezpośrednią przyczyną wybuchu było nieprawidłowe odłączenie kuchenki gazowej przez właściciela domu. Z kolei częstochowski sąd w sprawie o sygnaturze I C 425/14 zwrócił uwagę, że wcześniej oczyszczenia komina dokonał mistrz kominiarski i nie stwierdził żadnych zagrożeń (w tym obecności sadzy smolnej). Wykonane czyszczenie było ważnym argumentem na rzecz wypłaty odszkodowania (ponad 200 000 zł) dla właściciela domu mocno uszkodzonego przez pożar sadzy.
>>> Rozbiórki budynków to narastający problem?
>>> Do więzienia za samowolne wyburzenie ściany?
OWU może przewidywać warunkową wypłatę świadczenia
W ramach podsumowania, eksperci RynekPierwotny.pl podkreślają, że polityka ubezpieczycieli jest zróżnicowana. Obecnie na rynku polis mieszkaniowych znajdziemy nieliczne towarzystwa, które w ogólnych warunkach ubezpieczenia jednak deklarują brak wpływu zaniedbań związanych z okresowymi przeglądami i konserwacją budynku. Inny możliwy wariant polega na wprowadzeniu limitu odszkodowania (np. 150 000 zł) jeśli właściciel nowszego domu zaniedbał obowiązek przeprowadzenia okresowych kontroli i konserwacji budynku, a ta sytuacja miała wpływ na szkodę. Poszkodowany oczywiście może kwestionować stanowisko zakładu ubezpieczeń domagając się wypłaty pełnego świadczenia.
Andrzej Prajsnar, ekspert portalu RynekPierwotny.pl
