Krajowe oceny techniczne w branży wentylacyjnej 2,5 roku od wdrożenia

Od 1 stycznia 2021 r. producenci przewodów wentylacyjnych, nawiewników, wywiewników, przepustnic i innych wyrobów służących do rozprowadzania oraz rozdziału powietrza zostali zobligowani do uzyskania dokumentów potwierdzających jakość i bezpieczeństwo korzystania z ich produktów – krajowych ocen technicznych.

Czym są krajowe oceny techniczne?

Krajowe oceny techniczne (KOT), zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie krajowych ocen technicznych [1], to wydawane przez upoważnione jednostki oceniające dokumenty potwierdzające zgodność wyrobów budowlanych z wymaganiami technicznymi oraz przepisami prawnymi obowiązującymi w Polsce. KOT jest niezbędnym dokumentem, na podstawie którego sporządza się krajową deklarację właściwości użytkowych, a następnie znakuje wyrób znakiem budowlanym B. Pozwala to legalnie wprowadzić wyrób budowlany na rynek i stosować go w budownictwie, co zostało zapisane w Obwieszczeniu Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 28 marca 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym [2].

Fot. © Grispb – stock.adobe.com

Znaczenie KOT dla różnych typów produktów

Istnieje powszechne przekonanie dotyczące tego, że jedna KOT dla elementów prostokątnych lub kołowych obejmuje wszystkie inne komponenty wentylacyjne. To jednak nieprawda. Każda grupa produktów wymaga oddzielnej oceny technicznej, co oznacza, że np. kanały prostokątne i kołowe, anemostaty, kratki, elementy dachowe i inne muszą być objęte odpowiednią krajową oceną techniczną.

Przykłady i znaczenie specyficznych KOT-ów

• Kanały i kształtki prostokątne muszą mieć KOT potwierdzającą m.in. szczelność, wytrzymałość na ciśnienie, odporność na odkształcenia oraz klasyfikacje ogniowe.
• Kanały i kształtki okrągłe wymagają oceny technicznej, która uwzględnia podobne jak dla elementów prostokątnych, ale specyficzne dla kształtu i konstrukcji parametry.
• Nawiewniki i wywiewniki (kratki, anemostaty mają także odrębne KOT-y) – krajowa ocena techniczna dla tych elementów musi uwzględniać ich wydajność przepływową i trwałość powłok ochronnych.
• Czerpnie i wyrzutnie dachowe oraz ścienne – w ich przypadku KOT ocenia klasę przenikania wody opadowej (tylko dla konstrukcji żaluzjowych), wydajność przepływową i trwałość powłok ochronnych.
• Kanały i kształtki prostokątne preizolowane – tu krajowa ocena techniczna uwzględnia takie same parametry jak dla przewodów klasycznych oraz dodatkowo parametry izolacji.
• Przepustnice – tu KOT ocenia m.in. wydajność przepływową i szczelność.
• Regulatory VAV– w tym wypadku ocena techniczna określa m.in. wydajność przepływową, szczelność oraz opisuje właściwości regulacyjne urządzeń.
• Przewody i kształtki oddymiające – tutaj KOT ocenia parametry bardzo ważne ze względu na bezpieczeństwo zdrowia i życia ludzkiego.

Konsekwencje prawne stosowania produktów bez KOT-ów

Inwestorzy, inspektorzy nadzoru budowlanego, firmy budowlane, hurtownie oraz firmy instalacyjne muszą być świadomi, że wbudowanie produktów bez odpowiednich KOT-ów może mieć poważne konsekwencje prawne i finansowe. W przypadku kontroli budowy wykrycie użycia produktów bez tych dokumentów może prowadzić do:

• nakazów rozbiórki – produkty bez KOT-ów mogą zostać uznane za nielegalne, co może skutkować koniecznością ich demontażu i wymiany;
• konsekwencji finansowych – nieterminowość wykonania danej inwestycji budowlanej może pociągnąć za sobą wysokie koszty z tytułu nieprzestrzegania przepisów budowlanych;
• utraty reputacji i możliwości prowadzenia kolejnych inwestycji – wszystkie osoby oraz podmioty zaangażowane w proces budowlany mogą stracić reputację, korzystając z materiałów budowlanych z szarej strefy.

>>> Ślad węglowy materiałów budowlanych i jego wpływ na emisyjność budynków

>>> Produkty budowlane

Wytyczne dla inwestorów i wykonawców

Aby zapobiec problemom wynikającym z użycia produktów, które nie są wyrobami budowlanymi, inwestorzy i wykonawcy powinni:

1. Weryfikować krajowe oceny techniczne pod kątem rodzaju elementu

Należy sprawdzać, czy każdy element instalacji ma aktualną i odpowiednią KOT. Trzeba pamiętać, że nie istnieją krajowe oceny techniczne uniwersalne, czyli np. KOT dla kanałów i kształtek prostokątnych nie uwzględnia przepustnic, elementów dachowych, ściennych itd. Dana ocena dokładnie wymienia typy i rodzaje objętych nią wyrobów budowlanych.

2. Weryfikować KOT-y pod kątem zastosowanego materiału

W związku z tym, że krajowe oceny techniczne wydawane są dla konkretnych materiałów, np. gatunku blachy, należy zweryfikować, czy dostarczone elementy danego gatunku są zawarte w dokumencie. Powszechnie wykorzystywane są przewody wentylacyjne z blachy ocynkowanej. Dokładny gatunek stosowanej blachy musi być zawarty w KOT. Podobnie, jeśli występują elementy z blach nierdzewnych, to każdy gatunek tego materiału także trzeba wymienić (np. 304 lub 316 L). Taka sama sytuacja ma miejsce w przypadku malowania elementów – możliwość malowania, w tym gatunek farby, musi być określona w KOT.

3. Kontrolować łańcuch dostaw

Należy się upewnić, że wszystkie produkty pochodzą od sprawdzonych dostawców i są prawidłowo oznakowane. Dotyczy to także upewnienia się, że wszystkie dostarczone elementy wentylacyjne pochodzą od podmiotu, którego dokumenty zostały przedłożone do weryfikacji.

4. Być odpowiedzialni

Stosowanie tylko legalnych produktów to odpowiedzialność techniczna oraz szacunek do firm, które zainwestowały często setki tysięcy złotych w badania, a „szara strefa” podważa postawę fair play.

5. Regularnie aktualizować wiedzę

Śledzić zmiany w przepisach i normach technicznych, korzystając z wiarygodnych źródeł informacji, takich jak Główny Urząd Nadzoru Budowlanego (GUNB) oraz Instytut Techniki Budowlanej (ITB), na którego stronie internetowej znajduje się baza danych z aktualnymi KOT-ami dla różnych produktów.

Podsumowanie

W celu zapewnienia jakości, bezpieczeństwa oraz zgodności z prawem każdy produkt wentylacyjny używany w budownictwie musi mieć odpowiednią krajową ocenę techniczną, krajową deklarację właściwości użytkowych oraz znak B. Ignorowanie tego obowiązku prowadzi do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych zarówno dla inwestorów, jak i pozostałych uczestników procesu budowlanego. Warto zatem zawsze upewnić się, że każdy element systemu wentylacyjnego ma właściwą KOT, aby uniknąć problemów i umożliwić sukces inwestycji budowlanej.

Łukasz Tucholski
specjalista ds. badań i rozwoju

Literatura

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie krajowych ocen technicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1968).

2. Obwieszczenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 28 marca 2023 w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz.U. z 2023 r. poz. 873).