Kwalifikacje osób prowadzących kontrole okresowe
Ocenę stanu technicznego obiektów budowlanych w ramach okresowych kontroli, o których mowa w art. 62 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane [1], powinny przeprowadzać osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje zawodowe:
– uprawnienia budowlane upoważniające do sprawowania kontroli technicznej utrzymania obiektów budowlanych jako samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 5 ustawy [1], oraz wpis na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego, potwierdzony zaświadczeniem wydanym przez tę izbę, z określonym w nim terminem ważności (art. 12 ust. 7);
– świadectwo kwalifikacyjne zgodnie z § 5 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia [8], wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych;
– dyplom mistrza w rzemiośle kominiarskim, o którym mowa w ustawie [6] i rozporządzeniu [7].
Osoby te mogą przeprowadzać kontrolę w niżej przedstawionym zakresie.
1. Kontrolę polegającą na sprawdzeniu i ocenie stanu technicznego budynków, budowli i instalacji(o których mowa w art. 62 ust. 1 pkt 1 lit. a) oraz pkt 2, 3 i 4) mogą przeprowadzać osoby posiadające uprawnienia budowlane do projektowania i kierowania robotami budowlanymi (art. 13 ust. 4):
– w specjalności konstrukcyjno-budowlanej (art. 14 ust. 1 pkt 2),
– w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych(art. 14 ust. 1 pkt 4), w zależności od zakresu posiadanych uprawnień bez ograniczeń.
Osoby posiadające stosowne uprawnienia w ograniczonym zakresie mogą przeprowadzać kontrole stanu technicznego elementów i instalacji tylko w obiektach wchodzących w zakres tych uprawnień.
2. Kontrolę polegającą na sprawdzeniu i ocenie stanu technicznego instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska(o których mowa w art. 62 ust. 1 pkt 1 lit. b) mogą przeprowadzać osoby posiadające uprawnienia budowlane do projektowania i kierowania robotami budowlanymi (art. 13 ust. 4) bez ograniczeń, a także w ograniczonym zakresie tylko w obiektach wchodzących w zakres tych uprawnień:
– w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych (art. 14 ust. 1 pkt 4).
3. Kontrolę stanu technicznego przewodów kominowychw użytkowanych obiektach budowlanych (o których mowa w art. 62 ust. 1 pkt 1 lit. c) powinny przeprowadzać osoby, zgodnie z art. 62 ust. 6, które posiadają:
– kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim – w odniesieniu do przewodów dymowych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych,
– uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności: konstrukcyjno-budowlanej (art. 14 ust. 1 pkt 2) i specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych (art. 14 ust. 1 pkt 4) – w odniesieniu do przewodów dymowych, grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych oraz do kominów przemysłowych, kominów wolno stojących oraz kominów lub przewodów kominowych, w których ciąg kominowy jest wymuszony pracą urządzeń mechanicznych oraz dodatkowo w świetle art. 62 ust. 5 posiadają wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci sanitarnych, tzn. świadectwo kwalifikacyjne (wzór zał. nr 2), o którym mowa w § 5 ust. 1 pkt 2 [8].
Osoby posiadające stosowne uprawnienia w ograniczonym zakresie mogą przeprowadzać kontrole stanu technicznego przewodów kominowych i wentylacyjnych tylko w obiektach wchodzących w zakres tych uprawnień.
4. Kontrolę stanu technicznego instalacji gazowych, elektrycznych, piorunochronnych i urządzeń chłodniczych(o których mowa w art. 62 ust.1 pkt 1 lit. c) pkt 2 i pkt 6) mogą przeprowadzać zarówno osoby posiadające:
– uprawnienia budowlane do projektowania i kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń i w ograniczonym zakresie tylko w obiektach wchodzących w zakres tych uprawnień (art. 13 ust. 4) w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych (art. 14 ust. 1 pkt 4) oraz w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych (art. 14 ust. 1 pkt 5),
jak również osoby posiadające:
– kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych, tzn. świadectwa kwalifikacyjne (wzór zał. nr 2) wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych, o których mowa w § 5 ust. 1 pkt 2 oraz zał. nr 1 rozporządzenia [8] w odpowiedniej grupie:
Grupa 1 Urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające energię elektryczną.
Grupa 3 Urządzenia, instalacje i sieci gazowe wytwarzające, przetwarzające, przesyłające, magazynujące i zużywające paliwa gazowe.
Do przeprowadzania takich kontroli upoważnione są zarówno osoby posiadające uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej, jak i osoby posiadające kwalifikacje wynikające z przepisów o dozorze technicznym i energetyce; w tym przypadku bez znaczenia jest fakt posiadania lub nieposiadania przez nie uprawnień budowlanych.
5. Kontrolę okresową, polegającą na sprawdzeniu stanu technicznego kotłów (o której mowa
w art. 62 ust. 1 pkt 5 lit. a) i b) z uwzględnieniem efektywności energetycznej kotłów oraz ich wielkości na potrzeby użytkowe (o efektywnej nominalnej wydajności w granicach od 20 do 100 kW i ponad 100 kW) – opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym oraz gazem – mogą przeprowadzać osoby:
– posiadające uprawnienia budowlane do projektowania i kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń i w zakresie ograniczonym, tylko w obiektach wchodzących w zakres tych uprawnień (art. 13 ust. 4) w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych (art. 14 ust. 1 pkt 4).
Wymagania dodatkowe(na podstawie przepisów odrębnych): osoby uprawnione do kontroli efektywności energetycznej kotłów powinny posiadać kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru dla prac kontrolno-pomiarowych urządzeń, instalacji i sieci cieplnych, wydanych na podstawie art. 54 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 z późn. zm.) wg wzoru świadectwa kwalifikacyjnego określonego w zał. nr 2 do rozporządzenia [8].
6. Kontrolę jednorazową instalacji grzewczej z kotłami o efektywnej nominalnej wydajności powyżej 20 kW użytkowanymi co najmniej 15 lat (o której mowa w art. 62 ust. 1b) mogą przeprowadzać zarówno osoby posiadające:
– uprawnienia budowlane do projektowania i kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń i w ograniczonym zakresie tylko w obiektach wchodzących w zakres tych uprawnień (art. 13 ust. 4) w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych (art. 14 ust. 1 pkt 4),
jak również osoby posiadające:
– kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych, tzn. świadectwo kwalifikacyjne (wzór zał. nr 2) wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych, o których mowa w § 5 ust. 1 pkt 2 [8] oraz zgodnie z zał. nr 1 w odpowiedniej grupie:
Grupa 2Urządzenia wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające ciepło oraz inne urządzenia energetyczne.
Do przeprowadzania takich kontroli upoważnione są zarówno osoby posiadające uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej, jak i osoby posiadające kwalifikacje wynikające z przepisów o dozorze technicznym i energetyce; w tym przypadku bez znaczenia jest fakt posiadania lub nieposiadania przez nie uprawnień budowlanych.
Uwaga:
Zgodnie z zasadą ochrony praw nabytych osoby, które przed dniem 1 stycznia 1995 r. uzyskały uprawnienia budowlane lub stwierdzenie posiadania przygotowania zawodowego do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w latach 1928–1961, 1961–1974 i 1975–1994, zachowują uprawnienia do pełnienia tych funkcji w dotychczasowym zakresie (także do dokonywania okresowych kontroli), pod warunkiem że będą członkami izby samorządu budowlanego.
Zakres uprawnień budowlanych należy odczytywać zgodnie z treścią decyzji o ich nadaniu przy uwzględnieniu przepisów będących podstawą ich nadania.
Obecnie, zgodnie z przepisami ustawy [12], wyjaśnienie wątpliwości co do treści uprawnień budowlanych następuje na podstawie art. 113 § 2 k.p.a. i w tej sprawie należy zwracać się do właściwej izby samorządu zawodowego.
Odpowiedzialność w utrzymaniu i kontrolach okresowych obiektów budowlanych
Osoby odpowiedzialne za utrzymanie i użytkowanie obiektu budowlanego zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 61 ust. 1 (utrzymanie właściwego stanu technicznego) i art. 61 ust. 2 przeprowadzające okresowe kontrole (bezpieczne użytkowanie przez usunięcie z należytą starannością uszkodzeń oraz uzupełnienie braków, które mogłyby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia bądź środowiska) [1, 2], podlegają odpowiedzialności.
1. Właściciel lub zarządca,który nie spełnia:
a) określonego w art. 61 obowiązku utrzymania obiektu budowlanego w należytym stanie technicznym, użytkując obiekt w sposób niezgodny z przepisami techniczno-budowlanymi lub nie zapewniając bezpieczeństwa użytkowania obiektu budowlanego, w świetleart. 91a [2], co kwalifikuje się jako występek w odpowiedzialności karnej, podlega grzywnie nie mniejszej niż 100 stawek dziennych, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku;
Nowy przepis karny wynikający z art. 91a stanowi grzywnę określoną liczbą stawek (od 10 do 360) oraz wysokością jednej stawki (od 10 do 2000 zł) – którą orzeka sąd rejonowy na podstawie przepisów art. 33 § 1 kodeksu karnego [9].
b) określonego w art. 70 ust. 1 obowiązku usunięcia stwierdzonych uszkodzeń lub uzupełnienia braków, mogących spowodować niebezpieczeństwo dla ludzi lub mienia bądź zagrożenie środowiska, w świetle art. 92 ust. 1 pkt 2 [1], co kwalifikuje się jako wykroczenie w odpowiedzialności karnej, podlega karze aresztu, ograniczenia albo pozbawienia wolności albo karze grzywny – orzeka sąd rejonowy na podstawie ustawy – Kodeks wykroczeń [10].
2. Osoba pełniąca samodzielną funkcję przy sprawowaniu kontroli technicznej utrzymania obiektów budowlanych podlega:
a) odpowiedzialności cywilnej, jako członek izby samorządu zawodowego, obowiązkowi ubezpieczenia cywilnego (OC) za szkody, które mogą wynikać w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w zakresie posiadanych uprawnień budowlanych na podstawie rozporządzenia [12];
Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej w odniesieniu do jednego zdarzenia w wysokości 50 tys. euro równowartości przeliczonej w złotych. Przez jedno zdarzenie prawne rozumie się działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu samodzielnych funkcji technicznych, w następstwie których została wyrządzona szkoda.
b) odpowiedzialności dyscyplinarnej jako członek izby, gdy narusza art. 41 ustawy [12] i odpowiednio w świetle art. 45 ust. 1:
1) nie przestrzega przy wykonywaniu czynności zawodowych, obowiązujących przepisów oraz zasad wiedzy technicznej,
2) nie przestrzega zasad etyki zawodowej,
podlega karze (art. 54 ust. 1): upomnienia, nagany, zawieszenia na okres do 2 lat w prawach członka izby, skreślenie z listy członków izby, którą orzeka okręgowy sąd dyscyplinarny jako organ samorządu zawodowego;
c) odpowiedzialności zawodowej, gdy jako członek izby, naruszając art. 95 [1] odpowiednio:
1) dopuścił się występków lub wykroczeń, określonych ustawą,
2) został ukarany w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie,
3) wskutek rażących błędów lub zaniedbań spowodował zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska albo znaczne szkody materialne,
4) nie spełniał lub spełniał niedbale swoje obowiązki,
podlega w świetle art. 96 ust. 1 następującej karze:
– upomnienia,
– upomnienia z jednoczesnym nałożeniem obowiązku złożenia, w wyznaczonym terminie, ponownego egzaminu na uprawnienia budowlane,
– zakazu wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie na okres od roku do 5 lat, połączonego z obowiązkiem złożenia ponownego egzaminu na uprawnienia budowlane, którą orzeka okręgowy sąd dyscyplinarny;
d) odpowiedzialności karnej, gdy jako członek izby, narusza:
– art. 91 ust. 1 pkt 2[1]
Wykonywanie samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie bez posiadania odpowiednich uprawnień budowlanych lub prawa wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie kwalifikuje się jako występek i podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku – orzeka sąd rejonowy na podstawie [9];
– art. 93 pkt 9a[1]
Kto nie spełnia obowiązku przesłania kopii protokołu, o którym mowa w art. 70 ust. 2, do właściwego organu, który potwierdza usunięcie stwierdzonych uszkodzeń oraz uzupełnienie braków, o których mowa w art. 70 ust. 1 – popełnia wykroczenie i podlega karze grzywny – którą orzeka organ nadzoru budowlanego, na podstawie art. 94 ustawy [1] oraz [10 i 11].
mgr inż. Zbigniew Dzierżewicz
rzeczoznawca budowlany z listy GINB
Przepisy prawne
1. Ustawa z dnia 17 sierpnia 2006 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118).
2. Zmiana ustawy z dnia 10 maja 2007 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2007 r. Nr 99, poz. 665).
3. Zmiana ustawy – Prawo budowlane z dnia 19 września 2007 r. (Dz.U. z 2007 r. Nr 191, poz. 1273) oraz z dnia 18 sierpnia 2009 r. (Dz.U. z 2009 r. Nr 161, poz. 1279).
4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690).
5. Rozporządzenie Ministra Infrastrukturyz dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków (Dz.U. z 1999 r. Nr 74, poz. 836).
6. Ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle (Dz.U. z 1989 r. Nr 17, poz. 92 z późn. zm.).
7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1983 r. w sprawie zasad podnoszenia kwalifikacji zawodowych (Dz.U. z 1993 r. Nr 103, poz. 472).
8. Rozporządzenie MGPiPS z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz.U. z 2003 r. Nr 89, poz. 828).
9. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553).
10. Ustawa z dnia 28 sierpnia 1998 r. – Kodeks wykroczeń (Dz.U. z 1998 r. Nr 113, poz. 717).
11. Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. z 2001 r. Nr 106, poz. 1148).
12. Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządzie zawodowym architektów, inżynierów budownictwa i urbanistów (Dz.U. z 2001 r. Nr 5, poz. 42)
