Raport przygotowany dla PIIB – marzec 2008
Informacje o badaniu Polska Izba Inżynierów Budownictwa została powołana do życia na mocy ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa i urbanistów. Do zadań Izby jako samorządu zawodowego należy reprezentowanie i ochrona interesów zawodowych jej członków, dbanie o ich poziom zawodowy, nadawanie uprawnień budowlanych, rozstrzyganie sporów oraz współpraca z pokrewnymi organizacjami na poziomie krajowym oraz międzynarodowym. Polska Izba Budownictwa zleciła Pentor Research International S.A. realizację badania dotyczącego wizerunku zawodu inżyniera budownictwa w świadomości społecznej na tle innych zawodów zaufania publicznego.
Badanie zostało przeprowadzone w dniach 7–2 lutego 2008 r.:
– metodą bezpośrednich wywiadów (face to face) wspomaganych komputerowo (CAPI – Computer–Assisted Personal Interviewing) w ramach wielotematycznego sondażu typu Omnibus,
– na reprezentatywnej próbie ludności Polski w wieku 15 lat i powyżej,
– łącznie przeprowadzono 1070 wywiadów.
{mospagebreak}
Cele badaniaCel główny badania:
– uzyskanie informacji na temat wizerunku zawodu inżyniera budownictwa w oczach społeczeństwa,
– zbadanie społecznego poważania dla tego zawodu na tle innych zawodów zaufania publicznego.
Szczegółowe cele badania dotyczyły następujących zagadnień:
– społeczna definicja zawodu zaufania publicznego:
— identyfikacja zawodów kojarzonych z zawodami zaufania publicznego,
— poznanie cech decydujących o przynależności danego zawodu do zawodów zaufania publicznego,
– wiedza o przynależności zawodu inżyniera budownictwa do zawodów zaufania publicznego (na tle wiedzy o innych zawodach zaufania publicznego),
– słuszność przyznania inżynierom budownictwa statusu zawodu zaufania publicznego (na tle innych zawodów zaufania publicznego),
– ocena społecznego poważania zawodu „inżynier budownictwa” (na tle poważania innych zawodów zaufania publicznego),
– wizerunek zawodu „inżynier budownictwa”,
– doświadczenia związane z korzystaniem z usług inżynierów budownictwa.
Podsumowanie i główne wnioski
– W opinii publicznej wykonywanie zawodów zaufania publicznego powinno się łączyć z nienaganną postawą moralną i etyczną, przestrzeganiem kodeksu etyki zawodowej, przestrzeganiem tajemnicy zawodowej, Praca wykonywana przez przedstawicieli tych zawodów powinna mieć ważne znaczenie dla społeczeństwa. Respondenci oczekują od nich również wysokich kwalifikacji zawodowych (egzamin weryfikujący umiejętności, zdawany po zakończeniu studiów i co kilka lat w trakcie wykonywania zawodu) i wysokiej jakości usług.
– Wśród zawodów kojarzonych spontanicznie z zawodami zaufania publicznego (bez podpowiedzi ze strony ankietera) najczęściej wymieniano: lekarzy (50%), policjantów (33%), sędziów (24%) i nauczycieli (22%). Inżynierów budownictwa jako zawód zaufania publicznego spontanicznie wskazało 3% badanych.
– W spontanicznych odpowiedziach badanych inżynierowie budownictwa byli bardzo rzadko kojarzeni z przynależnością do grupy zawodów zaufania publicznego. Jednak po uzyskaniu informacji od ankietera, jakie zawody należą do tej grupy, już 25% badanych przyznało, że wiedziało o tym, że inżynierowie budownictwa to zawód zaufania publicznego. Uzyskany wynik ulokował jednak inżynierów budownictwa w grupie mało znanych zawodów zaufania publicznego (wraz z urbanistami, rzecznikami patentowymi, biegłymi rewidentami, architektami, diagnostami laboratoryjnymi, komornikami). Najbardziej znanymi okazały się natomiast zawody: lekarze, sędziowie, adwokaci.
– Inżynierowie budownictwa należą też do grupy zawodów relatywnie rzadko uznawanych za te, którym słusznie przyznano status zawodu zaufania publicznego (48%). Największą legitymizacją społeczną statusu zawodu zaufania publicznego cieszą się lekarze (88%), sędziowie (87%) i adwokaci (82%).
– Zawód inżyniera budownictwa cieszy się umiarkowanym poważaniem – dużym lub bardzo dużym poważaniem darzy go 41% Polaków. Tym samym lokuje się on w samym środku hierarchii prestiżu. Większym poważaniem cieszą się otwierający ranking lekarze, pielęgniarki i położne, aptekarze i sędziowie, a także nieznacznie lepiej ocenieni niż inżynierowie budownictwa adwokaci, notariusze, radcy prawni, psychologowie i weterynarze. Z mniejszym szacunkiem Polacy odnoszą się natomiast do komorników, urbanistów, rzeczników patentowych, biegłych rewidentów, doradców podatkowych, kuratorów sądowych, diagnostów laboratoryjnych i architektów.
– W opinii większości badanych inżynierowie budownictwa to grupa przede wszystkim odpowiadająca za zapewnienie bezpieczeństwa budowli i ludzi, a w związku z tym zaspokajająca ważne potrzeby społeczne. Respondenci zgadzają się także z tym, że uzyskanie tytułu inżyniera budownictwa wymaga wielu lat wytężonej pracy. Spory odsetek respondentów uznał jednak, że jest to zawód jak każdy inny (blisko 60%). Najmniej badanych łączy inżynierów budownictwa z kultywowaniem rodzinnych tradycji zawodowych.
– Wśród badanych 16% korzystało z usług inżynierów budownictwa. Większość osób (79%), które skorzystały z usług inżynierów budownictwa, oceniła swoje doświadczenia z inżynierami budownictwa jako pozytywne.
{mospagebreak}
Rekomendacje
Uzyskane wyniki wskazują na istnienie następujących zjawisk, istotnych z punktu widzenia planowanej strategii komunikacji zewnętrznej:
1. Niewielka i niepełna wiedza Polaków na temat zawodów zaufania publicznego, u sporej części całkowity brak skojarzeń z tymi zawodami.
2. Mała wiedza na temat inżynierów budownictwa jako zawodu zaufania publicznego – zawód ten wśród zawodów zaufania publicznego w sposób spontaniczny wymienia 3% badanych, w sposób wspomagany – 25%.
3. Co gorsza, relatywnie rzadko – na tle najlepiej ocenionych pod tym względem zawodów medycznych i prawniczych – inżynierowie budownictwa uznawani są za zawód, któremu słusznie przyznano status zawodu zaufania publicznego – 48%.
4. Mimo niskiej znajomości zawodu i niezbyt częstemu uznawaniu go za profesję słusznie uznaną za zawód zaufania publicznego, społeczne poważanie dla inżynierów budownictwa jest zaskakująco wysokie (41% darzy ich dużym lub bardzo dużym zaufaniem) – pod względem społecznego poważania inżynierowie budownictwa lokują się zatem w środku rankingu zawodów, a nie na końcowych pozycjach (jak w przypadku znajomości i słuszności przyznania statusu).
5. Także wizerunek inżynierów budownictwa jest raczej pozytywny (z całą pewnością nie ma na nim żadnych rys) i dobrze wpisuje się w podzielaną przez większość definicję zawodów zaufania publicznego: to grupa przede wszystkim odpowiadająca za zapewnienie bezpieczeństwa budowli i ludzi, a w związku z tym zaspokajająca ważne potrzeby społeczne, podnosząca kwalifikacje, kierująca się kodeksem etyki zawodowej; uzyskanie tytułu inżyniera budownictwa wymaga wielu lat wytężonej pracy.
6. Niepokojący jest jedynie spory odsetek respondentów, którzy uznali, że jest to zawód jak każdy inny (blisko 60%).
Wyniki badania wskazują na możliwość podjęcia działań, które mogłyby poprawić stan wiedzy o badanym zawodzie i jego postrzeganie poprzez:
– silne akcentowanie przynależności zawodu na mocy ustawy do grupy zawodów zaufania publicznego w komunikatach kierowanych do społeczeństwa;
– lepsze zaistnienie w społecznej świadomości – wprowadzenie do świadomości społecznej prostej, wyrazistej charakterystyki roli zawodowej inżyniera budownictwa;
– poprawę wizerunku – przez wzmocnienie cech kojarzonych z zawodami zaufania publicznego i już w chwili obecnej przypisywanych zawodowi inżyniera budownictwa:
–- wysoka społeczna użyteczność zawodu – troska o bezpieczeństwo budowli i ludzi; wskazane jest nawet uwypuklenie nieodzowności korzystania z usług tego zawodu w celu zagwarantowania bezpieczeństwa;
–-nienaganna postawa moralna i etyczna – kierowanie się standardami etycznymi bazując na „Kodeksie Etyki Zawodowej Inżyniera Budownictwa”;
–- profesjonalizm, wysokie kwalifikacje, ponadstandardowe procedury weryfikacji wiedzy
–- obowiązek uzyskania uprawnień budowlanych.
{mospagebreak}
ANALIZA WYNIKÓW
Społeczna definicja zawodu zaufania publicznego
W celu poznania funkcjonującej w społecznej świadomości definicji zawodu zaufania publicznego respondentów poproszono o podanie spontanicznych skojarzeń z tymi zawodami oraz o wskazanie przykładów profesji takich zawodów. Następnie uczestnikom badania odczytano kilka stwierdzeń opisujących cechy, które mogą decydować o uznaniu danego zawodu za zawód zaufania publicznego i zapytano, czy z każdym z tych stwierdzeń respondenci się zgadzają, czy też nie. Oceny dokonywano za pomocą
5-stopniowej skali, gdzie 1 oznaczało „zdecydowanie się nie zgadzam”,
a 5 – „zdecydowanie się zgadzam”.
Wiedza o zawodach zaufania publicznego nie jest wśród Polaków zbyt duża – aż co trzeci badany nie posiada bowiem żadnych skojarzeń z pojęciem zawodu zaufania publicznego. Pozostali respondenci w odpowiedzi na pytanie o skojarzenia z zawodami zaufania publicznego, najczęściej podawali przykłady konkretnych zawodów, takich jak: lekarz, policjant, polityk, prawnik, nauczyciel czy sędzia (w sumie 31% wskazań na konkretne zawody). Jednak jedynie trzy zawody ze wspomnianych otrzymały na mocy ustawy status zawodu zaufania publicznego.
Dopiero w następnej kolejności (13%) pojawiły się skojarzenia ze społecznym wymiarem zawodów zaufania publicznego, polegającym na pracy dla ludzi, powierzaniem osobom wykonującym te zawody problemów, interesów czy spraw innych ludzi. Dosyć często wśród skojarzeń z tymi zawodami wymieniano także element zaufania (w sumie 12% wskazań) oraz oczekiwania wysokich standardów etycznych i moralnych od ich przedstawicieli (7%).
Odpowiadając na bezpośrednie pytanie o zawody kojarzące się z zawodami zaufania społecznego respondenci wskazywali najczęściej na następujące specjalności: lekarze (50%), policjanci (33%), sędziowie (24%) oraz nauczyciele (22%). Warto zauważyć, że często kojarzeni z zawodami zaufania publicznego policjanci i nauczyciele faktycznie nie należą do grupy tych zawodów. Zawód inżyniera budownictwa jako zawód zaufania publicznego spontanicznie wskazało jedynie 3% badanych.
Według społecznej definicji, podzielanej przez większość respondentów, zawody zaufania publicznego to takie, których przedstawiciele powinni odznaczać się nienaganną postawą moralną oraz etyczną (zgodziło się z tym 89% badanych). Dodatkowo powinni również przestrzegać obowiązujących reguł ustawowych, jak i zapisów kodeksu etyki zawodowej (87%), co powinno prowadzić do świadczenia przez osoby wykonujące ten zawód usług wysokiej jakości (88%). Często zaznaczano, że przedstawicieli tych zawodów obowiązuje tajemnica zawodowa (87%), stąd też między klientem a osobą wykonującą zawód zaufania publicznego powinna istnieć szczególna więź zaufania.
Panuje także powszechna zgoda co do tego, że praca wykonywana przez przedstawicieli tych zawodów powinna mieć ważne znaczenie dla społeczeństwa (86%). Respondenci oczekują od nich również wysokich kwalifikacji zawodowych, w postaci egzaminów weryfikujących umiejętności, zdawanych po zakończeniu studiów (76%) i co kilka lat w trakcie wykonywania zawodu (73%).
Podkreślenie tych wymiarów zawodów zaufania społecznego jest spójne z kojarzeniem tych zawodów z pracą na użytek społeczeństwa, w trosce o jego interes i dobro publiczne.
Odpowiedzi badanych wskazują, że nie ma społecznego oczekiwania (prawdopodobnie nie ma na to nawet społecznego przyzwolenia), aby przedstawiciele zawodów zaufania publicznego pochodzili z rodzin z tradycjami w tym zawodzie – 56% ankietowanych nie zgodziło się z tym stwierdzeniem.
{mospagebreak}
Wiedza o zawodach zaufania publicznego
Po odtworzeniu społecznej definicji zawodów zaufania publicznego respondentom przedstawiono definicję „oficjalną”, wynikającą z ustawy o zawodach zaufania publicznego:
Zawody zaufania publicznego to zawody związane z realizacją zadań istotnych dla ogółu społeczeństwa. Od wykonujących te zawody oczekuje się wysokich kwalifikacji fachowych oraz nienagannej postawy etycznej. Przedstawiciele zawodów zaufania publicznego tworzą samorządy zawodowe, które mają czuwać nad właściwym wykonywaniem tych profesji. W Polsce status zawodu zaufania publicznego przyznano na mocy ustawy kilkunastu zawodom.
Następnie respondentom zaprezentowano listę zawodów zaufania publicznego i zapytano ich, czy wiedzą o tym, że każdemu z tych zawodów przyznano status zawodu zaufania publicznego.
Choć w spontanicznych odpowiedziach inżynierowie budownictwa nie byli zbyt często kojarzeni z przynależnością do grupy zawodów zaufania publicznego, to już 25% badanych, po szczegółowym przedstawieniu im zawodów wchodzących w skład tej grupy, przyznało, że wiedziało o przynależności do niej również i inżynierów budownictwa.
Uzyskany wynik ulokował inżynierów budownictwa w grupie mało znanych zawodów zaufania publicznego, wymienianych przez jedną czwartą lub mniej badanych (wraz z urbanistami, rzecznikami patentowymi, biegłymi rewidentami, architektami, diagnostami laboratoryjnymi, komornikami). Najbardziej znanymi okazały się natomiast zawody: lekarze, sędziowie oraz adwokaci (znane przez odpowiednio 68%, 66% i 60% badanych).
Wiedza o inżynierach budownictwa jako zawodzie zaufania publicznego różnicuje się w zależności od płci i wykształcenia respondentów. O tym, że jest to zawód zaufania publicznego częściej wiedzieli mężczyźni (28%) niż kobiety (19%). Ponadto wśród badanych mężczyzn dało się zaobserwować zróżnicowanie pod względem wykształcenia. Blisko 40% mężczyzn legitymujących się wykształceniem wyższym wskazywało inżynierów budownictwa jako zawód zaufania publicznego, natomiast wśród mężczyzn z wykształceniem niższym niż wyższe analogiczny odsetek wyniósł 26%. Różnice te można tłumaczyć szerszą wiedzą techniczną i lepszą znajomością ról zawodowych inżynierów budownictwa wśród mężczyzn, zwłaszcza tych z wyższym wykształceniem.
{mospagebreak}
Słuszność przyznania poszczególnym zawodom statusu zawodu zaufania publicznego
Następnie respondentów poproszono o opinię, czy zaprezentowanym im zawodom zaufania publicznego słusznie przyznano ten status.
Inżynierowie budownictwa należą do grupy zawodów relatywnie rzadko uznawanych za te, którym słusznie przyznano status zawodu zaufania publicznego (48%). Odsetek ten wzrasta jednak (57%) u osób, które skorzystały z usług inżynierów budownictwa.
Największą legitymizacją społeczną statusu zawodu zaufania publicznego według badanych cieszą się lekarze (88%) oraz zawody prawnicze: sędziowie (87%), adwokaci (82%), notariusze (75%), radcy prawni (75%) i kuratorzy sądowi (75%). Wśród tej grupy znajdują się też przedstawicielki zawodów medycznych: pielęgniarki i położne (75%).
Najmniejszą zasadność nadania tego statusu dostrzegano w przypadku urbanistów (38%).
Społeczne poważanie zawodów zaufania publicznego
Odrębną kwestię stanowi poważanie dla zawodów zaufania publicznego, które nie zawsze musi korespondować z uznaniem zasadności przyznania im statusu zawodu zaufania publicznego. Dlatego też respondentów poproszono o ocenę, jakim poważaniem darzą przedstawicieli poszczególnych zawodów zaufania publicznego, za pomocą 5-stopniowej skali, gdzie 1 oznaczało – „bardzo małym poważaniem”,
a 5 – „bardzo dużym poważaniem”.
Zawód inżyniera budownictwa, podobnie jak większość zawodów zaufania publicznego cieszy się w chwili obecnej przeciętnym poważaniem – dużym lub bardzo dużym poważaniem darzy go 41% Polaków. Ocena ta jest minimalnie wyższa wśród osób, które skorzystały z usług inżynierów budownictwa. Warto zaznaczyć jednak, że osoby z wyższym wykształceniem mają większy szacunek do tego zawodu (poważają go w stopniu dużym bądź bardzo dużym). Może to wskazywać na to, że stanowią oni większą część odbiorców usług inżynierów budownictwa, jak również zdają sobie sprawę z tego, że zawód ten wymaga wielu lat wytężonej pracy. Poważanie to więc opiera się w znacznej mierze na szacunku dla posiadanej wiedzy i umiejętności.
Największy szacunek społeczeństwa budzą zawody związane z medycyną (ponad 60% darzy je dużym lub bardzo dużym poważaniem). Społeczeństwo bardzo docenia więc specjalizacje wysoce użyteczne dla dobra ludzi, odznaczające się troską o życie i zdrowie innych, dlatego też zawody takie jak: pielęgniarki i położne, aptekarze i farmaceuci, czy lekarze cieszą się większym prestiżem niż pozostałe. Najmniejszym poważaniem społecznym cieszą się zaś komornicy (20% darzy je dużym lub bardzo dużym poważaniem).
Natomiast sam zawód inżyniera, z przeciętną wartością wskaźnika prestiżu, plasuje się gorzej niż środowiska medyczne, sędziowie, psychologowie, adwokaci, notariusze, lekarze weterynarii / weterynarze czy radcy prawni.
Wypada natomiast lepiej niż architekci, diagności laboratoryjni, kuratorzy sądowi, doradcy podatkowi, biegli rewidenci, urbaniści czy rzecznicy patentowi.
Na tle zawodów słabo znanych jako zawody zaufania publicznego i relatywnie rzadko uznawanych za zasługujące na ten status społeczne poważanie wobec inżynierów budownictwa (oraz architektów) kształtuje się na bardzo korzystnym poziomie. Zazwyczaj za małą znajomością zawodu jako zawodu zaufania publicznego i niskim odsetkiem osób uznających przyznanie mu tego statusu za zasadne idzie niskie poważanie społeczne; w przypadku inżynierów budownictwa poważanie to jest natomiast dosyć wysokie.
Wizerunek inżynierów budownictwa
Ankietowanych poproszono także o ocenę inżynierów budownictwa pod względem kilku stwierdzeń wizerunkowychza pomocą 5-stopniowej skali, gdzie 1 oznaczało „zdecydowanie się nie zgadzam”, a 5 – „zdecydowanie się zgadzam”.
Według badanych najbardziej charakterystyczną cechą wizerunku inżynierów budownictwa jest odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa budowli oraz ludzi (80% badanych uznało, że stwierdzenie raczej lub zdecydowanie pasuje do tej grupy zawodowej). Podkreśla to rangę zawodu zaufania publicznego w myśl podzielanej przez większość badanych definicji tych zawodów jako zawodów o wysokiej użyteczności społecznej, wymagających zaufania społeczeństwa.
Respondenci docenili również rangę tego zawodu wskazując, że uzyskanie tytułu inżyniera budownictwa wymaga wielu lat wytężonej pracy (75%), co można interpretować jako oznakę szacunku dla wiedzy inżynierów budownictwa.
Co więcej, spora część badanych wskazała także, że inżynierowie budownictwa to grupa zaspokajająca ważne potrzeby społeczne (71%). Zgadzano się także z tym, że przedstawicieli tego zawodu obowiązuje kodeks etyki zawodowej (62%).
Najmniej badanych łączy inżynierów budownictwa z kultywowaniem rodzinnych tradycji zawodowych (28%), co – w świetle braku aprobaty dla pochodzenia osób wykonujących zawody zaufania publicznego z rodzin z tradycjami w zawodzie – należy ocenić pozytywnie.
Tendencję do wyższej oceny inżynierów budownictwa ponownie miały osoby z wyższym wykształceniem, a także kobiety.
Korzystanie z usług inżynierów budownictwa
Na zakończenie wywiadu respondentów zapytano także o to, czy korzystali z usług inżynierów budownictwa, i jeśli tak, to jakie doświadczenia z tej współpracy wynieśli.
Wśród badanych 16% korzystało z usług inżynierów budownictwa. W gronie tych osób dominującą grupę stanowili respondenci, którzy korzystali z tych usług w dość odległej przeszłości, około sześciu lat temu bądź więcej. W ciągu ostatniego roku z usług inżynierów budownictwa skorzystało 16% tej części badanych, co stanowi 3% ogółu badanych.
Zdecydowanie ponad połowa osób (79%), które skorzystały z usług inżynierów budownictwa oceniła je pozytywnie.
Po raz kolejny zaobserwować można więc fakt, że korzystanie z usług tej grupy zawodowej wzmacniało pozytywne o niej opinie.
