Po raz kolejny w Ciechocinku profesjonaliści z branży budowlanej spotkali się na dorocznej konferencji naukowo-technicznej, zorganizowanej 7-9 października przez Ośrodek Wdrożeń Ekonomiczno-Organizacyjnych Budownictwa „Promocja”.
W tym roku tematem konferencji była: „Rola kosztorysu inwestorskiego w zamówieniach publicznych na etapie wyboru oferty i realizacji inwestycji – teoria i praktyka”.
Patronat honorowy w tym roku objęli Przewodniczący Komisji Infrastruktury Sejmu RP, Minister Gospodarki i Prezes Urzędu Zamówień Publicznych.
W Konferencji wzięło udział prawie 100 przedstawicieli jednostek samorządowych, inwestorów, projektantów, wykonawców i prawników – praktyków i ekspertów zajmujących się zamówieniami publicznymi a w szczególności wyceną, weryfikacją i wyborem składanych przez oferentów w postępowaniach przetargowych ofert.
Temat konferencji nawiązywał do zmian i konsekwencji tych zmian w obszarze prawa zamówień publicznych, w świetle znowelizowanej ustawy z dnia 19 października 2014 r. oraz projektu nowej ustawy Pzp, implementującej również postanowienia nowych dyrektyw w sprawie zamówień publicznych, w tym Dyrektywy klasycznej nr 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. regulującej zamówienia budowlane. Prelegenci próbowali odpowiedzieć na postawione na wstępie pytania: Czy rola kosztorysu w obszarze zamówień publicznych uległa zmianie wobec zapisów w znowelizowanej Ustawie z ubiegłego roku?, Czy kosztorys inwestorski stał się ważnym narzędziem na etapie przygotowania i wyboru oferty?
W pierwszym dniu Konferencji w części oficjalnej nastąpiły powitania ze strony Organizatora i Partnerów. W imieniu Organizatora Konferencji gości przywitała redaktor naczelna wydawnictw SEKOCENBUD Mariola Gala-de Vacqueret, oraz prezes Zarządu OWEOB „Promocja” Sp. z o.o. Andrzej Górniecki. Następnie głos zabrał przedstawiciel Partnera Głównego Konferencji – Piotr Płaciszewski z Kancelarii Radców Prawnych Ćwik i Partnerzy. W imieniu pozostałych partnerów powitała uczestników Balbina Kacprzyk, prezes Stowarzyszenia Kosztorysantów Budowlanych.
Sesję przedpołudniową poprowadziła Mariola Gala-de Vacqueret. Pierwszą prelegentką w tej sesji była mgr inż. Elżbieta Ziaja – praktyk m.in. w zakresie: opracowania przedmiarów i kosztorysów inwestorskich, Programów Inwestycji oraz rozliczania robót, przygotowania dokumentacji opisującej przedmiot zamówienia i realizacji inwestycji.
W swojej prezentacji Elżbieta Ziaja zdefiniowała oczekiwania inwestora wobec kosztorysu inwestorskiego i pokazała jak one spełniają się w rzeczywistości. Podkreśliła, że zapis art. 90 ust.1 ustawy Pzp zwiększył kompetencje kosztorysu inwestorskiego oraz odpowiedzialność inwestora za obliczenie wartości zamówienia. Kosztorysowi przypisano nową funkcję służącą ocenie ofert, a wyliczona na jego podstawie wartość zamówienia przedstawia stanowisko Zamawiającego na temat przewidywanego poziomu cen. Prelegentka przedstawiła również zadania, jakie ma do spełnienia kosztorys inwestorski, oraz warunki, jakie powinien spełnić, aby można go było porównać z ceną ofertową.
Z kolei omówione przez przedstawicielkę Urzędu Zamówień Publicznych Annę Węcławską, naczelnika Wydziału Opinii Spraw Administracyjnych i Sądowych, zmiany do projektu nowej Ustawy Pzp wywołały wiele głosów z sali i gorącą dyskusję. Obecnie obowiązujące przepisy Pzp zostały poddane krytyce, szczególnie w punktach dotyczących nowych zapisów wprowadzonych ustawą z 19 października 2014 r. Jak twierdzili goście uczestniczący w konferencji, nowy projekt również nie został dopracowany.
Istotny z punktu widzenia Zamawiającego i Wykonawcy problem możliwości uzupełniania wykazu materiałów i robocizny w zamówieniach publicznych poruszył mgr Piotr Płaciszewski, reprezentujący Kancelarię Radców Prawnych ĆWIK i PARTNERZY. Przede wszystkim postawiono pytanie, jakim dokumentem w ramach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego jest ten wykaz. Czy traktować go należy jako szczegółowe wyliczenie ceny oferty czy potwierdzenie oferowania robót budowlanych zgodnie z SIWZ – a może jeszcze inaczej? Brak konkretnych przepisów w tej sprawie skutkuje niekorzystnymi konsekwencjami dla obu stron – częściej jednak dla wykonawcy.
W swoim referacie podkreślił, że zaoferowany przez Wykonawcę zakres świadczenia i sposób realizacji przedmiotu zamówienia winien być zgodny z jego opisem w treści SIWZ.
W świetle powyższego dużego znaczenia nabiera zestawienie RMS i prawidłowość jego sporządzenia. Orzecznictwo w tej sprawie nie jest jednolite lecz wskazuje, że wykaz materiałów i robocizny nie stanowi treści oferty, jednak należałoby go traktować jako dokument potwierdzający, że oferowane roboty budowlane spełniają wymagania SIWZ.
Prelegent zauważył, że Zamawiający zbyt często wykonują tylko niezbędne czynności do przeprowadzenia postępowania poprzestając tylko na jednokrotnym wezwaniu wykonawcy do uzupełnienia brakujących dokumentów (żaden przepis nie uprawnia oczywiście zamawiającego do kolejnego wezwania).
Z praktyki kancelarii, jak podkreślił Piotr Płaciszewski wynika, że wykształcił się zwyczaj ustalania wynagrodzenia kosztorysowego z elementem wynagrodzenia ryczałtowego, z konstrukcji umowy wynika jednak najczęściej jedynie możliwość obniżenia wynagrodzenia.
Na zakończenie pierwszej sesji mgr inż. Tomasz Pytkowski, rzeczoznawca kosztorysowy SKB, poświęcił swój referat problemowi „rażąco niskiej ceny” w zamówieniach publicznych. Podkreślił w nim, że pojęcie „rażąco niskiej ceny” nie jest zdefiniowane w ustawie Pzp i stanowi pojęcie subiektywne, które każdorazowo należy odnieść do przedmiotu zamówienia i sytuacji rynkowej. Zgodnie z art. 90 ust. 1 ustawy Pzp, jeżeli cena oferty wydaje się rażąco niska w stosunku do przedmiotu zamówienia i budzi wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia, zamawiający zwraca się o udzielenie wyjaśnień dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny. W podsumowaniu swojej wypowiedzi stwierdził on, że kosztorys inwestorski zyskał nową funkcję – jako dokument odniesienia w celu ustalenia, czy Zamawiający ma obowiązek wezwania wykonawcy do złożenia wyjaśnień w sprawie wyjaśnień, czy oferta zawiera rażąco niską cenę.
Sesję popołudniową rozpoczął prezes Stowarzyszenia Inżynierów, Doradców i Rzeczoznawców Tomasz Latawiec, przedstawiając rzetelny sposób podejścia do pozacenowych kryteriów oceny ofert. W swoim wystąpieniu podał przykłady kryteriów, które znalazły zastosowanie w konkretnych zamówieniach publicznych. W podsumowaniu stwierdził, iż Zamawiający powinien dopasować kryteria do zamówienia, które w każdym przypadku jest indywidualne (niepowtarzalne) i ustalić poprzez te kryteria wartości nadrzędne, które chciałby uzyskać w czasie realizacji przedmiotu zamówienia.
Pierwszy dzień obrad zakończyły praktyczne warsztaty „Koncepcja – projekt – wycena. Jak to zrobić z BIM?”, podczas których przedstawione zostały realne możliwości wykorzystania programów informatycznych REVITA i SEKO PRIX-WKI. O BIM-ie mówiono już podczas ubiegłorocznej konferencji w Ciechocinku i dziś, co potwierdzali uczestnicy konferencji, nie ma już odwrotu. Zmiany związane z wykorzystaniem tej technologii przyniosą z pewnością korzyści dla wszystkich stron, ułatwią i przyśpieszą pracę, precyzyjnie wyliczą i zobrazują efekt tej pracy. O tym właśnie mogliśmy się przekonać uczestnicząc w warsztatach prowadzonych przez Przemysława Nogaja z firmy AUTODESK, Arkadiusza Mackiewicza i Andrzeja Jakubowskiego z firmy PROCAD i Pawła Kaczmarskiego reprezentującego organizatora konferencji.
Podczas wieczornej gali nastąpiło ogłoszenie wyników 18. RANKINGU BIUR KOSZTORYSOWYCH zorganizowanego tradycyjnie przez OWEOB „Promocja”.
Podstawowym kryterium wyboru zwycięzców rankingu była wartość sprzedaży z usług kosztorysowych w 2014 r. Laureatami 18 RBK zostali:
I miejsce – „TECHBUD” Warszawa – Bartosz Dąbrowski
II miejsce – „ANGRA” Warszawa – Marek Bajoński i Jerzy Przyłuski
III miejsce – „WK KOSZTORYSY” Zielona Góra – Krzysztof Walkowiak
W drugim dniu konferencji prof. dr hab. Andrzej Borowicz ocenił konsekwencje wybranych zmian w Pzp dla budowlanych zamówień publicznych. W swoim referacie skoncentrował się na trzech istotnych obszarach: modeli i kryteriów oceny ofert, relacji cen ofertowych do wartości zamówień jako wyznacznika kategorii rażąco niskiej ceny oraz specyfiki rachunku cyklu życia. Przedstawił statystyki dotyczące udziału w zamówieniach publicznych różnych kryteriów oceny ofert (cena i inne pozacenowe kryteria) i ich istotności w okresie obowiązywania znowelizowanej ustawy w praktyce. Pomimo że do oceny oferty zamawiający stosowali w czasie tego roku kilka, najczęściej od 2 do 5 kryteriów, to ich waga wobec nadrzędności znaczenia ceny jest mało znacząca. Pogłębione badanie statystyczne przywołane przez profesora prowadzi do wniosku, że swój faktyczny cel, jakim było ograniczenie roli ceny na rzecz niecenowych kryteriów oceny ofert, omawiany przepis spełnił jedynie formalnie.
W okresie od 10.2014 r. do 06.2015 r. waga (istotność) kryterium cenowego w zamówieniach na roboty budowlane stanowiła 89,92%. Następnym niezwykle ważnym tematem poruszonym przez prof. Andrzeja Borowicza jest rachunek cyklu życia produktu. Dyrektywa 2014/24/WE stanowi, iż zamówienia publiczne powinny być udzielane tym oferentom, którzy złożą oferty najkorzystniejsze ekonomicznie (art. 67 ust. 1) – podkreślił w swej wypowiedzi profesor A. Borowicz. Oferta najkorzystniejsza ekonomicznie powinna natomiast zostać wyłoniona na podstawie ceny lub kosztu. W tym drugim przypadku dyrektywa nakazuje wykorzystanie rachunku kosztów cyklu życia przedmiotu zamówienia (ang. Life Cycle Costing, LCC8). W swojej prezentacji profesor Borowicz przedstawił zarówno ogólną formułę rachunku kosztów cyklu życia, jak i przykład zastosowania rachunku kosztu finalnego produktu.
Następnie dr Piotr Kunicki, radca prawny w zespole Zamówień Publicznych Kancelarii K&L Gates, przedstawił orzecznictwo w zakresie rażąco niskiej ceny oraz rażąco niskich cen jednostkowych przy kosztorysie, w kontekście zarzutów czynu nieuczciwej konkurencji. W podsumowaniu prelegent stwierdził, iż problem rażąco niskich cen jednostkowych oraz związanego z tym zjawiska tzw. inżynierii finansowej zakłóca uczciwą konkurencję oraz powoduje brak de facto możliwości porównania ofert. W efekcie jest to potencjalne zagrożenie zarówno dla Zamawiającego, jak i Wykonawcy.
Ostatni referat podczas obrad 21. konferencji wygłosił mgr inż. Bartosz Dąbrowski, właściciel Biura Kosztorysowego TECHBUD. Przedstawił w nim liczne przykłady niewłaściwego podejścia do wyceny, skutkującego uzyskaniem błędnej ceny. Podkreślał zbyt tendencyjne wykorzystanie katalogów nakładów bez uwzględnienia zmian technologicznych, jakie następowały od momentu, kiedy te katalogi tworzono. Jednocześnie przekazał swoje doświadczenia z rynku budowlanych zamówień komercyjnych.
Podczas wykładów i dyskusji pojawiły się liczne merytoryczne wypowiedzi, które zostały przez organizatora ujęte w następujących wnioskach:
– Po latach marginalizowania roli kosztorysu inwestorskiego, znowelizowana ustawa zwiększyła kompetencje kosztorysu inwestorskiego, przypisano mu nową funkcję.
– Aby jednak kosztorys inwestorski spełnił tą funkcję wymaga modyfikacji i dostosowania do nowych warunków.
– Zwiększyła się odpowiedzialność Zamawiającego/Kosztorysanta – na nim spoczywa obowiązek weryfikacji kosztorysu ofertowego i wyboru najkorzystniejszej oferty. Pojawiła się propozycja (wręcz apel) do Zamawiających – korzystajcie z fachowców: kosztorysantów czy biur kosztorysowych, z ich wiedzy, doświadczenia i rozeznania rynku.
– Brak jest przepisów prawnych precyzujących, w jaki sposób inwestor powinien określić (obliczyć) wartość zamówienia, aby porównać z nim ceny ofertowe składane przez oferentów.
– Zgodnie z Dyrektywą 2014/24/WE oferta wybrana przez Zamawiającego powinna być ofertą najkorzystniejszą ekonomicznie, co oznacza, że powinna zostać wyłoniona na podstawie ceny lub kosztu. W tym drugim przypadku musi być wykorzystany rachunek cyklu życia przedmiotu zamówienia.
– „Rażąco niska cena” – nie powinna obecnie stanowić żadnego problemu. Ustawodawca daje wiele możliwości Zamawiającym, by mogli dokonać wyboru najkorzystniejszej oferty na podstawie innych kryteriów niż cena.
– Zamawiający powinien dopasować kryteria do zamówienia.
Nadrzędną ideą, jak wskazywali zgodnie uczestnicy konferencji, jest integracja środowiska w celu zainteresowania tymi problemami urzędów centralnych regulujących przepisy prawa, a także podjęcia aktywnych działań zmieniających świadomość i sposób myślenia stron zainteresowanych procesem inwestycyjnym.
Mariola Gala-de Vacqueret
