Zanim powstanie elewacja wentylowana

28.01.2016

Elewacje wentylowane stosowane są już nie tylko na budynkach biurowych oraz mieszkalnych, lecz coraz częściej na ścianach dworców, portów lotniczych, szkół czy hal sportowych.

Obserwacje rynku budowlanego dają podstawy stwierdzić, że elewacje wentylowane wyko­rzystywane są coraz częściej. Wraz ze wzrostem skali stosowania takich elewacji zwiększa się liczba sporów między stronami procesu budowlane­go związanych z jakością wykonanych prac. Z doświadczenia eksperckiego Instytutu Techniki Budowlanej (ITB) wy­nika, że niektórych problemów można by było uniknąć, odpowiednio przygoto­wując się do prac elewacyjnych.

Podczas przygotowania się do mon­tażu elewacji wentylowanych nale­ży przeanalizować zapisy (krajowej) Aprobaty technicznej/Europejskiej Oceny technicznej (dalej: dokumen­tacja aprobująca) oraz wytyczne pro­ducenta elewacji (instrukcję montażu i kartę techniczną) w celu właściwej organizacji placu budowy oraz zapew­nienia poprawnego przebiegu procesu montażu.

Bardzo istotnym elementem poprze­dzającym montaż elewacji wentylowanej jest analiza i ocena kom­pletności projektu. Doświadczenie praktyczne ITB daje podstawy stwier­dzić, że stopień uszczegółowienia dokumentacji projektowej ma duże przełożenie na jakość robót budowla­no-montażowych oraz terminowość wykonania prac.

Planując montaż elewacji wentylo­wanej, inwestor powinien zwrócić szczególną uwagę na doświadczenie i kompetencje firmy wykonawczej oraz nadzoru.

Na jakość elewacji wentylowanej zna­cząco wpływa stan powierzchni ścian, do których będzie ona montowana. Właściwa ocena ścian przed przystą­pieniem do wykonania robót ma istot­ny wpływ na jakość wykonania robót.

 

 

Zapisy dokumentacji aprobującej oraz wytyczne producenta

Przystępując do planowania prac montażowych, należy sprawdzić, czy elewacja wentylowana posiada (krajową) Aprobatę Techniczną lub Europejską Ocenę techniczną. Doku­menty te są podstawowym źródłem wiedzy na temat przygotowania się do projektowania i wykonania robót budowlano-montażowych. Znajomość postanowień aprobat jest konieczna dla wszystkich uczestników procesu budowlanego: projektanta, nadzoru inwestorskiego, kierownika budowy lub robót.

Analizując Aprobatę techniczną, nale­ży zwrócić uwagę na opis poszczegól­nych elementów składowych elewacji wentylowanej oraz ich właściwości, zasady transportowania i przechowy­wania. Pozwoli to na odpowiedni:

– Dobór miejsc oraz sposobów skła­dowania poszczególnych wyrobów budowlanych wchodzących w skład zestawu wyrobów do wykonania ele­wacji wentylowanych. Z doświadcze­nia ekspertów ITB wynika, że w wielu przypadkach przyczyną negatywnej oceny jakości prac elewacyjnych były uszkodzenia okładzin powstałe wsku­tek niewłaściwego składowania. Jed­nym z przykładów okładzin szczegól­nie wrażliwych na przechowywanie są kasetony metalowe. Brak wcześniej zaplanowanego miejsca do składowa­nia na placu budowy nierzadko skut­kuje układaniem jednej palety z kase­tonami na drugiej. Często okładziny składowane są na niewłaściwym pod­kładzie lub w nieodpowiedniej pozycji (np. oparte o ścianę pionową), nie­rzadko odległości między podporami są przekraczane (rys. 1). Prowadzi do trwałej deformacji okładzin. Niekiedy wymagane jest, aby poszcze­gólne elementy elewacji wentylowanej składować pod wiatą (ruszty i okładzi­ny z drewna, ofoliowane palety z me­talowymi okładzinami) lub w pomiesz­czeniach o kontrolowanych warunkach wilgotnościowo-temperaturowych (np. kleje stosowane w systemach elewacyjnych, w których okładziny są klejone do rusztów).

 

Rys. 1 Niewłaściwe składowanie okładzin elewacyjnych

 

W przypadku elewacji wentylowanych z zastosowaniem okładzin kamiennych i ceramicznych może być potrzebne zaplanowanie miejsca do przedmontażowego sortowania lub wymieszania okładzin pochodzących z różnych do­staw w celu ujednolicenia kolorystyki powierzchni ścian.

– Dobór technik oraz zestawów na­rzędzi do przenoszenia elementów elewacji wentylowanej. Niewłaściwy sposób przenoszenia okładzin elewacyjnych (szczególnie w przypadku okła­dzin wielkowymiarowych) może dopro­wadzić do ich uszkodzenia (rys. 2). Przykład niewłaściwej organizacji składowania okładzin elewacyjnych na placu budowy przedstawia fot. 1.

Nierzadko przyczyną uszkodzenia okładzin elewacyjnych jest niewłaści­wie dobrany osprzęt do podnoszenia – aby nie dopuścić do uszkodzenia krawędzi okładzin, niektórzy produ­cenci zakazują wykorzystywania me­talowych łańcuchów do podnoszenia palet z okładzinami.

– Wybór sprzętu do obróbki elemen­tów składowych elewacji wentylowa­nej (np. sprzętu do docinania okładzin i elementów rusztu). W wielu przypad­kach producenci elewacji wentylowa­nych podają w kartach technicznych wykaz oraz parametry sprzętu, który należy stosować do cięcia okładzin lub wykonywania w nich otworów. Często obróbka płyt wiąże się ze stworze­niem na placu budowy odpowiedniego zaplecza.

– Wybór sprzętu do montażu ele­wacji wentylowanej. Niektóre typy elewacji wentylowanych wymagają za­stosowania nietypowego sprzętu, np. w przypadku elewacji, w których okła­dziny są klejone do rusztu, mogą być potrzebne specjalne przyrządy apliku­jące, narzędzia do ich czyszczenia lub usuwania nadmiaru kleju.

– Sposób wyboru organizacji i tech­nologii montażu systemu. W doku­mentacji aprobującej oraz wytycznych producenta zawarte są dane na temat szczegółów montażu okładzin elewacyjnych do rusztu (np. liczby łączników mechanicznych przypadających na 1 m okładziny, odległości łączników od krawę­dzi okładzin), zawarte są również dane na temat kolejności montażu elewacji (np. są rozwiązania elewacyjne monto­wane od góry ściany w dół). Znajomość dokumentacji aprobującej oraz wytycz­nych producenta elewacji wentylowanej pozwoli również zaplanować wykonanie prac we właściwych warunkach atmo­sferycznych. W przypadku np. elewacji wentylowanych, w których okładziny mocowane są do rusztu za pomocą kleju, istotne są warunki klimatyczne panujące podczas montażu – tempera­tura, wilgotność. Klejenie i dojrzewanie połączenia okładzin z rusztem nie może się odbywać w temperaturach ujem­nych (poniżej +5oC) oraz (zazwyczaj) przekraczających + 50oC.

Analiza Aprobaty Technicznej zapobie­gnie także dopuszczeniu do wbudowania elementów potencjalnie niebezpiecz­nych – nieprzewidzianych dokumentacją aprobującą.

Wcześniejsze zapoznanie się z doku­mentacją aprobującą oraz wytyczny­mi producenta jest konieczne w celu opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas wykonywa­nia montażu elewacji wentylowanej.

 

Rys. 2 Zasady transportowania wielko­wymiarowych okładzin

 

Kompletność projektu

Istotny wpływ na jakość wykona­nia elewacji wentylowanej ma pro­jekt. Z analiz ITB wynika, że sporo usterek wykonawczych ma związek z jakością i kompletnością projek­tu. W wielu przypadkach spełnienie przez projekt wymagań formalnych określonych w rozporządzeniu Mi­nistra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szcze­gółowego zakresu i formy projektu budowlanego może okazać się nie­wystarczające. Pełny zakres projek­tu rekomendowany przez ITB został przedstawiony w Warunkach Tech­nicznych Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych [1]. Rozwiązania pro­jektowe bezwarunkowo powinny być zgodne z wymaganiami dokumentacji aprobacyjnej w zakresie:

– miejsc stosowania przyjętego sys­temu elewacyjnego ze względu na bezpieczeństwo użytkowania (np. w zakresie odporności na uderzenie, odporności ogniowej, odporności na działanie siły poziomej);

– wymagań dotyczących agresywno­ści środowiska, w którym można zastosować system;

– obciążeń wiatrem, odpowiadających strefom wiatrowym w Polsce;

– maksymalnych rozstawów elemen­tów nośnych systemu;

– dopuszczalnych wymiarów okładzin oraz elementów rusztu;

– dopuszczalnych obciążeń rusztu związanych z masą okładzin, działa­niem wiatru itp.

Projekt elewacji wentylowanej powi­nien się składać z części obliczenio­wej, opisowej oraz graficznej.

W części obliczeniowej projektu powinny być uwzględnione warunki lokalne, m.in. obciążenia wiatrem, obciążenia eksploatacyjne (np. moż­liwość oparcia o elewację drabiny, czyszczenie elewacji przez alpini­stów), i inne charakterystyczne cechy inwestycji. W tej części pro­jektu powinny być przedstawione założenia i schematy konstrukcyjne (statyczne) przyjęte w obliczeniach oraz wyniki obliczeń.

W części opisowej projektu należy przedstawić specyfikację techniczną wyrobów (na podstawie dokumentacji aprobującej) przeznaczonych do wy­konania elewacji wentylowanej oraz wymagane parametry techniczne ściany, do której będzie montowany system elewacyjny. Oprócz powyż­szego w tej części projektu podawane są istotne uwagi dotyczące montażu elewacji, np.:

– typy i liczby łączników do łączenia konsoli do ścian, łat do konsoli, okła­dzin do łat;

– typy przekładek termicznych;

– odległości między kompensacyjnymi dylatacjami;

– typy, miejsca stosowania oraz para­metry wyrobów izolacyjnych (termo- izolacji, folii izolacyjnych, uszczelek, izolacji wodochronnych);

– opis mocowania izolacji termicznej do ścian;

– sposoby zabezpieczenia elementów elewacji wentylowanej (szczególną uwagę należy zwrócić na zabezpie­czenie środkami przeciwpożarowy­mi elementów drewnianych elewacji wentylowanej [3]);

– kolejność montażu elementów ele­wacji wentylowanej;

– szerokości spoin między okładzinami;

– dopuszczalne odchyłki elementów rusztu/okładzin od poziomu i pionu;

– sposoby uziemienia metalowych ele­mentów rusztu.

Część rysunkowa powinna zawierać rozstawy i wysięgi rusztów w różnych częściach elewacji, miejsca występo­wania dylatacji, wskazanie fragmentów elewacji, na których występują różne­go typy okładziny, rysunki szczegółów. Pełny zakres zawartości projektu ele­wacji wentylowanej został określony w [1] i [2].

 

Fot. 1 Niewłaściwe składowanie płyt HPL na placu budowy

 

Wykonawca elewacji wentylowanej

Przed przystąpieniem do wykonania elewacji wentylowanej szczególną uwagę należy zwrócić na doświad­czenie oraz zaplecze techniczne wy­konawcy robót elewacyjnych. W wie­lu przypadkach sprzedawcy elewacji wentylowanych wymagają, aby prace były wykonywane przez firmy autory­zowane, wcześniej przeszkolone przez systemodawcę.

Firmy wykonawcze do montażu i ob­róbki elementów elewacji wentylowanej powinny stosować sprzęt zgodny z wy­maganiami systemodawcy. Szczególną uwagę należy zwrócić na narzędzia do cięcia okładzin oraz rusztów: znacze­nie ma typ piły (np. brzeszczotowa, tarczowa), prędkość obrotów, stoły do piłowania. Zastosowanie nieodpowied­niego sprzętu może doprowadzić do uszkodzeń krawędzi oraz wykończenia zewnętrznego okładzin, ich deformacji etc. Przykład niewłaściwego cięcia płyt włóknisto-cementowych przedstawia fot. 2.

Istotny wpływ na trwałość oraz wygląd zewnętrzny okładzin mają środki do ob­róbki miejsc cięć oraz narzędzia do apli­kacji tych środków. Widok krawędzi płyt włóknisto-cementowych, do obróbki których zastosowano niewłaściwe na­rzędzia, przedstawia fot. 3.

Firmy wykonawcze powinny mieć odpowiednie (wskazane przez systemodawcę) narzędzia do transpor­tu wewnętrznego elementów ele­wacji wentylowanych, szczególnie okładzin.

W przypadku elewacji wentylowa­nych, w których okładziny są klejone do rusztu, na bezpieczeństwo użyt­kowania mają wpływ narzędzia do aplikacji kleju.

W przypadku montażu elementów ele­wacji wentylowanej za pomocą łącz­ników mechanicznych konieczne może być kontrolowanie wielkości stosowa­nych momentów obrotowych. Nieod­powiedni docisk może doprowadzić do deformacji okładzin oraz rusztów.

 

Fot. 2 Niewłaściwe cięcie płyt włóknisto-cementowych powodujące uszkodzenie krawędzi okładzin

 

Fot. 3 Fragment płyt włóknisto-cementowych, których krawędzie poddano obróbce niewłaściwymi narzędziami

 

Ściany do elewacji wentylowanej

Przed przystąpieniem do wykonania elewacji wentylowanej należy spraw­dzić stan techniczny ścian, do któ­rych będzie mocowana elewacja. Po­wierzchnia ścian powinna być wolna od zanieczyszczeń, odpadających ele­mentów murarskich, tynków. W przy­padku mechanicznego mocowania do ścian elementów dociepleń spoiny między elementami murarskimi powin­ny być wypełnione. Na ścianach beto­nowych i żelbetowych niedopuszczal­ne są spękania. Przed przystąpieniem do prac sprawdzane są parametry geometryczne (odchyłki od pionu i po­ziomu) oraz mechaniczne (odporność na wyrywanie ze ściany zaprojekto­wanych łączników mechanicznych). Parametry te powinny być zgodne z założeniami projektu. Parametry wytrzymałościowe zaleca się spraw­dzać w trzech miejscach na każde 100 m2 powierzchni elewacji. Jeżeli wynik będzie niższy od zakładanego, sprawdzenie należy powtórzyć na kolejnych 20 łącznikach. W przypad­ku stwierdzenia, że w 20% uzyska­ny wynik jest niższy od zakładanego w projekcie, trzeba się wstrzymać z wykonaniem dalszych prac elewacyjnych do momentu wzmocnienia ścian lub wprowadzenia odpowiednich zmian w projekcie.

Szczególną uwagę przed przystą­pieniem do robót elewacyjnych w budynkach pasywnych i energo­oszczędnych należy zwrócić na szczelność ścian. W takich budyn­kach po zamontowaniu okien i drzwi rekomenduje się przeprowadzić test szczelności wg PN-EN 13829:2002 [4]. Nieszczelności w ścianach (naj­częściej są związane z niewłaści­wym wypełnieniem spoin pomiędzy elementami murarskimi, stolarką okienno-drzwiową a ościeżem ścian) mogą być przyczyną pogorszenia klimatu wewnętrznego, prowadzić do zawilgocenia warstwy docieplenia, zwiększyć straty ciepła i w konse­kwencji obniżyć klasę energetycz­ną budynku. W przypadku budynków pasywnych i energooszczędnych sprawdzenie szczelności przepro­wadzane jest również podczas od­bioru końcowego i w sytuacji kiedy współczynnik n50 (oznacza krotność wymiany powietrza całej objętości budynku w czasie jednej godziny, przy różnicy ciśnień wewnętrznego i zewnętrznego w wysokości 50 Pa) jest większy od 0,6, nierzadko podej­mowana jest decyzja o uszczelnie­niu przegrody. W przypadku elewacji wentylowanej taka decyzja wiąże się z jej częściowym lub całkowitym de­montażem.

 

dr inż. Ołeksij Kopyłow

Instytut Techniki Budowlanej

 

Bibliografia

1. O. Kopyłow, Część B: Roboty wykoń­czeniowe,zeszyt 14: elewacje wentylowane, Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych B14/2015, Instytut Techniki Budowlanej.

2. O. Kopyłow, Co powinien zawierać projekt elewacji wentylowanej?, „Wia­domości Projektanta Budownictwa” nr 1/2014.

3. E. Sudoł, A. Kolbrecki, Trwałość zabez­pieczeń ogniochronnych drewna gatun­ków egzotycznych, „Przegląd Budowla­ny” nr 5/2014.

4. PN-EN 13829:2002 Właściwości cieplne budynków – Określanie prze­puszczalności powietrznej budynków – Metoda pomiaru ciśnieniowego z użyciem wentylatora.

www.facebook.com

www.piib.org.pl

www.kreatorbudownictwaroku.pl

www.izbudujemy.pl

Kanał na YouTube

Profil linked.in