Wielkość tablicy mieszkaniowej jest zdeterminowana przez liczbę aparatów, takich jak m.in. zabezpieczenia obwodów, które muszą się w niej znaleźć. Każdy obwód wymaga oddzielnego zabezpieczenia.
Trudno wyobrazić sobie dzisiaj mieszkanie bez instalacji elektrycznej. Jej centralnym punktem jest rozdzielnica z zabezpieczeniami obwodów zalicznikowych, zwykle zlokalizowana w przedpokoju, zwana tablicą mieszkaniową (TM).
W starszych instalacjach były to zazwyczaj dwa lub trzy obwody. Wysokość montażu wynikała z możliwości odczytu wskazań licznika. Jako zabezpieczenie przelicznikowe stosowano gniazdo bezpiecznikowe z obudową umożliwiającą plombowanie. Zabezpieczeniami obwodów odbiorczych były bezpieczniki (wkładki topikowe) lub wkręcane wyłączniki nadmiarowe, tzw. bezpieczniki automatyczne (fot. 1).
W latach 70. ubiegłego wieku układy pomiarowe zaczęto montować poza mieszkaniem, tak aby odczyty były możliwe podczas nieobecności lokatorów. Zabezpieczenia obwodów odbiorczych pozostały w mieszkaniach. Były one zwykle montowane wysoko pod sufitem (najczęściej nad drzwiami do mieszkania). Podyktowane to było względami bezpieczeństwa, ponieważ po odkręceniu główki bezpiecznikowej i wyjęciu wkładki w gnieździe były dostępne części znajdujące się pod napięciem. Montując je wysoko, ograniczono dostęp dzieciom skorym do różnych eksperymentów.
Pod koniec XX w. do zabezpieczenia obwodów odbiorczych w mieszkaniach zaczęto powszechnie stosować modułowe wyłączniki instalacyjne (nadmiarowo-prądowe) montowane w bezpiecznych obudowach. Niestety pozostał nawyk projektowania i montowania ich tak samo wysoko jak gniazd bezpiecznikowych. Można to było zaakceptować w przypadku prostej modernizacji polegającej na zastąpieniu istniejących gniazd bezpiecznikowych wyłącznikami instalacyjnymi z uzasadnieniem uniknięcia przedłużania istniejących przewodów (fot. 2).
Fot. 2 Gniazda bezpiecznikowe zastąpione tablicą mieszkaniową z wyłącznikami instalacyjnymi (fot. autora)
W przypadku nowej instalacji takie rozwiązanie jest nie do przyjęcia (fot. 3). Dostęp do tablicy mieszkaniowej wymaga wówczas użycia dodatkowych sprzętów, np. drabiny lub krzesła i niepotrzebnie naraża ludzi starszych oraz wyklucza osoby z dysfunkcją narządów ruchu.
Fot. 3 Niewłaściwa lokalizacja tablicy mieszkaniowej (fot. autora)
Wielkość tablicy mieszkaniowej jest zdeterminowana przez liczbę aparatów, takich jak m.in. zabezpieczenia obwodów, które muszą się w niej znaleźć. Każdy obwód wymaga oddzielnego zabezpieczenia. Dawniej w mieszkaniu wystarczyły dwa obwody (-oświetlenia oraz gniazd wtyczkowych) i dwa bezpieczniki. Później wraz z pojawieniem się pralki automatycznej z grzałką konieczny stał się trzeci obwód. Obecnie wraz z coraz większą liczbą urządzeń elektrycznych w mieszkaniach liczba obwodów znacząco rośnie. Nie zawsze pociąga to za sobą wzrost jednocześnie użytkowanej mocy (mocy zapotrzebowanej). Większa liczba obwodów daje większy komfort użytkowania i umożliwia równoczesne używanie kilku urządzeń o większej mocy, np. żelazka, ekspresu do kawy, kuchenki mikrofalowej, suszarki do włosów. Dzięki podłączeniu ich do różnych obwodów unika się ryzyka zadziałania zabezpieczenia przeciążeniowego, a wyłączenie jednego zabezpieczenia nie pozbawia zasilania innych obwodów.
W wytycznych zawartych w wymienionej normie SEP [1] określono minimalną liczbę obwodów oświetleniowych i gniazd ogólnego przeznaczenia, w zależności od powierzchni mieszkania (tabl.).
Tabl. Najmniejsza dopuszczalna liczba obwodów oświetlenia i gniazd wtyczkowych ogólnego przeznaczenia w mieszkaniu [1]
|
Powierzchnia mieszkania A [m2] |
Najmniejsza liczba obwodów |
|
A ≤ 50 |
2 |
|
50 < A ≤ 75 |
3 |
|
75 < A ≤ 100 |
4 |
|
100 < A ≤ 125 |
5 |
|
125 < A |
6 |
Według aktualnej normy niemieckiej [3] liczba obwodów dla każdego zakresu powierzchni jest większa o jeden.
Dla odbiorników o znacznej mocy występujących w mieszkaniu, takich jak np. kuchnia elektryczna (zazwyczaj trójfazowa), piekarnik, płyta grzewcza, kuchenka mikrofalowa, zmywarka, pralka, suszarka do prania, podgrzewacz wody, dodatkowa grzałka elektryczna w grzejniku c.o., grzejnik elektryczny, klimatyzator itp., należy przewidzieć oddzielne obwody. Dodatkowo w niektórych obwodach przepisy [7] i normy [8, 9] wymagają używania wyłączników różnicowoprądowych w celu zapewnienia ochrony przed porażeniem elektrycznym. W typowym mieszkaniu ochroną taką powinny być objęte:
– obwody w pomieszczeniu wyposażonym w wannę lub prysznic (poza obwodami, które są chronione pod
określonymi warunkami przez separację elektryczną, np. gniazdo do golarki z transformatorem ochronnym lub przez bardzo niskie napięcie, np. 24 V);
– wszystkie obwody gniazd wtyczkowych.
Można stosować jeden wyłącznik różnicowoprądowy dla kilku obwodów. Zaleca się, aby w instalacji w mieszkaniu był więcej niż jeden. Wówczas zadziałanie wyłącznika nie spowoduje wyłączenia całej instalacji. Alternatywą jest zabezpieczanie każdego z obwodów wyłącznikami różnicowoprądowymi z członem nadprądowym.
W tablicy mieszkaniowej musi być także miejsce na elementy zasilające, sterownicze i wykonawcze automatyki. Występuje ona coraz powszechniej jako niezbędne wyposażenie inteligentnego budynku, takie jak sterowanie oświetleniem, roletami, żaluzjami, markizami, nastawami grzejników itp. Wpływa to nie tylko na komfort, ale także na zwiększenie efektywności zużycia energii elektrycznej. Dodatkowo w tablicy mieszkaniowej należy pozostawić miejsce na aparaty, które będą potrzebne przy rozbudowie instalacji w przyszłości. Dobrą praktyką jest wyprowadzanie obwodów nie bezpośrednio z aparatów, lecz przez listwy zaciskowe, dla których również powinno się znaleźć miejsce w tablicy.
W zależności od ilości wyposażenie mieści się w obudowie umożliwiającej montaż po 12 modułów w dwóch do czterech rzędach. W tym ostatnim przypadku odpowiada to wielkości ok. 35 cm x 65 cm i głębokości ok. 10 cm. Poza tablicą mieszkaniową zasilającą obwody elektryczne w mieszkaniu w pobliżu drzwi wejściowych powinna być zainstalowana telekomunikacyjna skrzynka mieszkaniowa (TSM). Zgodnie z obowiązującymi przepisami [7] i wytycznymi [10] w skrzynce powinny być zakończone doprowadzone do mieszkania kable telekomunikacyjne. Są to co najmniej:
– dwa kable współosiowe typu RG6 w klasie A z zakończeniami typu F, w tym jeden przeznaczony dla usług operatora telewizji kablowej, a drugi dla budynkowej antenowej instalacji zbiorczej telewizji naziemnej;
– dwa kable światłowodowe jednomodowe zakończone złączami SC/APC;
– dwa kable typu skrętka UTP kat. 5e zakończone gniazdami RJ, w tym jeden z kabli przeznaczony dla operatora telekomunikacyjnego, a drugi dla instalacji domofonowej (przywoławczej).
W telekomunikacyjnej skrzynce mieszkaniowej umieszczone są urządzenia wzmacniające i rozdzielające sygnały instalacji telekomunikacyjnej wyprowadzonej z niej do gniazd abonenckich w mieszkaniu. Powinno być do niej doprowadzone zasilanie elektryczne.
Ze względu na rozprowadzanie orurowania telekomunikacyjnego w warstwach podłogi skrzynki powinny być montowane stosunkowo nisko, jednak nie niżej niż 18 cm nad podłogą. Według wytycznych opracowanych przez Polską Izbę Radiodyfuzji Cyfrowej [10] szafka powinna mieć wymiary nie mniejsze niż 300 x 420 x 80 mm.
W ten sposób w przedpokoju pojawiają się dwie obudowy, które należy umieścić tak, aby były dostępne, nie ograniczały funkcjonalności przedpokoju oraz były akceptowane estetycznie.
Na rynku tylko nieliczni producenci oferują tablice mieszkaniowe i szafki telekomunikacyjne w obudowach stanowiących jednolite wzornictwo (fot. 4). Ze względu na emisję ciepła i wymagane chłodzenie znajdujących się w nich urządzeń i aparatów tablic mieszkaniowych i skrzynek telekomunikacyjnych nie powinno się umieszczać w szafach stanowiących zabudowę meblową przedpokoju.
Fot. 4 Tablica mieszkaniowa i skrzynka telekomunikacyjna we wspólnej obudowie serii VOLTA (fot. Hager)
Do rozstrzygnięcia pozostaje kwestia, czy mają być w wykonaniu podtynkowym (wnękowym) czy też natynkowym. Za pierwszym rozwiązaniem przemawiają względy estetyczne, ale napotyka ono ograniczenia związane z lokalizacją.
Ściany wewnętrzne wydzielające mieszkanie w budynku stanowią oddzielenie przeciwpożarowe i wymagają spełnienia odpowiedniej klasy odporności ogniowej. Muszą ponadto zapewnić odpowiednią izolacyjność akustyczną. Decydując się na wykonanie wnęki, należy się upewnić, czy te wymogi będą spełnione. Dodatkowe ograniczenie dotyczy ściany między przedpokojem a łazienką, obejmujące obszar wanny lub kabiny natryskowej oraz w odległości do 60 cm od nich do wysokości 225 cm od podłogi (strefy 0, 1 i 2 łazienki). Zgodnie z normą [9] oprzewodowanie wraz z osprzętem osadzonym w tych ścianach powinno być umieszczone na głębokości minimum 5 cm, licząc od strony łazienki. Rozwiązaniem, które pozwala na spełnienie powyższych wymagań oraz zapewnia wysoki standard estetyczny, jest wybudowanie w dogodnym miejscu przedpokoju płytkiego kanału instalacyjnego ze ściankami murowanymi lub gipsowo-kartonowymi od podłogi do sufitu, zamykanego wentylowanymi drzwiami meblowymi. Zamontowane byłyby w nim natynkowa tablica mieszkaniowa i skrzynka telekomunikacyjna. Kanał stanowiłby również ochronę pionowo prowadzonych przewodów i kabli.
mgr inż. Łukasz Gorgolewski
Bibliografia
1. Norma SEP N SEP-E-002 Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych. Podstawy planowania. Wyznaczanie mocy zapotrzebowanej. Wytyczne. Komentarz, COSiW SEP Warszawa 2003.
2. DIN 18015-1:2013-09 Elektrische Anlagen in Wohngebauden – Teil 1: Planungsgrundlagen (Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych – część 1: Podstawy planowania).
3. DIN 18015-2:2010-11 Elektrische Anlagen in Wohngebauden – Teil 2: Art und Umfang der Mindestausstattung [Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych – część 2: Rodzaje i minimalny zakres wyposażenia).
4. DIN 18015-3:2016-09 Elektrische Anlagen in Wohngebauden – Teil 3: Leitungsfuhrung und Anordnung der Betriebsmittel [Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych – część 3: Oprzewodowanie i rozmieszczenie osprzętu).
5. DIN 18015-4:2014-05 Elektrische Anlagen in Wohngebauden – Teil 4: Gebaudesystemtechnik [Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych – część 4: Systemy budynkowe).
6. DIN 18015-5:2015-07 Elektrische Anlagen in Wohngebauden – Teil 5: Luftdichte und warmebruckenfreie Elektroinstallation [Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych – część 5: Szczelne i wolne od mostków termicznych przejścia instalacji elektrycznych).
7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2015 r poz. 1422).
8. PN-HD 60364-4-41:2009 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed porażeniem elektrycznym.
9. PN-HD 60364-7-701:2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Pomieszczenia wyposażone w wannę lub prysznic.
10. Wytyczne do projektowania i budowy instalacji telekomunikacyjnych zgodnych z rozporządzeniem Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej (Dz.U. z 2012 r poz. 1289), Polska Izba Radiodyfuzji Cyfrowej, Warszawa 2014.
