Remont śluzy Swoboda

Śluza Swoboda była ostatnią z nieremontowanych 200-letnich śluz na polskim odcinku Kanału Augustowskiego. W kwietniu 2017 r. rozpoczął się pierwszy etap prac remontowych.

– Obejmował on remont głowy górnej śluzy i awanportu głównego – przypomina Łukasz Nowicki, dyrektor ds. technicznych firmy Hydrobud Białystok, głównego wykonawcy remontu. – To była dużo mniejsza inwestycja od etapu drugiego. Obejmowała jedynie 20% całości prac.

Fot. 1. Od lewej: Włodzimierz Kielczyk – prezes Hydrobudu, Józef Edmund Waśniewski – kierownik robót, Tomasz Mułyk – przewodniczący Ponadregionalnego Zespołu ds. Realizacji RZGW Warszawa, Oskar Kielczyk – kierownik budowy, wiceprezes Hydrobudu, Grzegorz Szymoniuk – zastępca dyrektora RZGW w Warszawie, Mirosław Markowski – dyrektor RZGW w Białymstoku, Wojciech Walulik – burmistrz Augustowa, Łukasz Nowicki – dyrektor techniczny Hydrobudu, Krzysztof Czarniecki – zastępca dyrektora Zarządu Zlewni w Augustowie

Śluza Swoboda to siódma z kolei śluza na Kanale Augustowskim. Została wybudowana w latach 1826-1827 pod kierunkiem kapitana Korpusu Inżynierów Jana Pawła Lelewela. Długość śluzy wynosi 45,4 m, a szerokość – 6 m. Przez prawie kilometrowy odcinek Kanału Augustowskiego (zw. Kanałem Swoboda) łączy Jezioro Studzieniczne z Jeziorem Ślepym, różnica poziomów między jeziorami wynosi 1,7 m.

W drugim etapie prac remontowych trzeba było naprawić most nad śluzą, awanport górny i dolny. Prace ruszyły w połowie września 2017 r., a 1 października 2018 r. wykonawca zgłosił obiekt do odbioru. Zakres robót obejmował: remont ścian głowy górnej i dolnej śluzy, remont ścian komory śluzy, remont dna głów i komory śluzy, wymianę wrót, remont mostu nad śluzą, wykonanie drenażu wzdłuż prawej ściany komory i głowy dolnej śluzy, odtworzenie nabrzeży w awanporcie dolnym i wykonanie w nim drewnianego poszycia dna, wykonanie nowych dalb, palisady o średnicy 20 cm oraz pomostu drewnianego w stanowisku dolnym śluzy. Z drobniejszych prac to było wykonanie nawierzchni z bruku kamiennego wzdłuż komory śluzy na głowie górnej i dolnej, remont budki operatora śluzy, wymiana słupów oświetleniowych wraz z kablami zasilającymi, odtworzenie aparatury kontrolno-pomiarowej na śluzie i wykonanie kompletu znaków żeglugownych.

Fot. 2. Wykonywanie narzutu kamiennego w dnie awanportu dolnego śluzy

Fot. 3. Przygotowywanie siatki zbrojeniowej przed torkretowaniem na ścianie komory śluzy

Inwestor: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Warszawa (RZGW), od 1 stycznia 2018 r. – Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie RZGW

Projekt: Andrzej Kołodziejczyk, Energoprojekt Warszawa

Wykonawca: Hydrobud Kielczyk Białystok

Kierownik budowy: Oskar Kielczyk

Kierownicy robót: Józef Edmund Waśniewski i Antoni Podurgiel (elektryka)

Inspektorzy nadzoru: Jarosław Andraka i Marcin Wawiórko (elektryka)

– Głowa górna śluzy wykonana jest w konstrukcji żelbetowej – wyjaśnia Oskar Kielczyk, kierownik budowy i wiceprezes firmy Hydrobud Białystok. – Trzeba było skuć zewnętrzną warstwę betonu na głębokość ok. 10 cm. Powierzchnię betonu po rozkuciu oczyścić, zazbroić i pokryć betonem natryskowym – torkretem. Boniowanie na ścianach imituje bloki kamienne o wymiarach 20 x 40 cm. Koronę głowy górnej zdobią 25-cm bloki piaskowca. Głowa dolna była murowana z bloków betonowych. Podobnie ściany zostały skute na głębokość ok. 10 cm i pokryte torkretem zbrojonym siatką. Na koronie – także bloki z piaskowca 25 cm. Identycznie naprawiono ściany komory śluzy, które były wykonane częściowo jako żelbetowe i jako murowane z okładziną z bloków kamiennych i betonowych. W rejonach zarysowań i przecieków ściany zostały doszczelnione poprzez iniekcję.

– Po odwodnieniu i osuszeniu dna komory śluzy i głów stwierdziliśmy liczne wycieki wody spod dna głów i komory śluzy – kontynuuje kierownik. – Przewidziane w projekcie skucie warstwy betonu mogło spowodować zwiększenie przecieków wody. Nadzór autorski w porozumieniu z inwestorem postanowił, że należy wykonać iniekcję uszczelniająco -wzmacniającą pod dnem i naprawy miejscowo uszkodzonych powierzchni dna w ramach przewidzianych kosztów.

Fot. 4. Wykonywanie torkretowania

Fot. 5. Wykonywanie zabezpieczeń w systemie green terramesh

Dno awanportu dolnego w obszarze między ścianką szczelną a głową dolną śluzy zostało odmulone. Pozostałości po istniejącej podłodze drewnianej zostały rozebrane. Nowe dno wykonano z legarów drewnianych na palach stalowych z rur D273/10 długości 4 m wypełnionych betonem zbrojonym. Przestrzeń między legarami wypełniono narzutem kamiennym.

W starych wrotach stalowych śluzy występowały przecieki na styku skrzydeł wrót oraz w obrębie zamknięć motylkowych.

W głowach śluzy zachowały się pozostałości nieczynnych mechanizmów zamykania i otwierania wrót. Wrota stalowe zostały wymienione na wrota drewniane, dzięki czemu został przywrócony stan historyczny oraz nastąpiło ujednolicenie z pozostałymi śluzami kanału. Wykonanie drewnianych wrót było dużym wyzwaniem, podjął się go Tomasz Waszkiewicz z Jaziewa (gmina Sztabin). Efekt? Majstersztyk robota.

Fot. 6. Widok na głowę dolną oraz awanport dolny śluzy

Fot. 7. Gotowa drewniana obudowa poszuru

Fot. 8. Komora śluzy, w oddali widać wrota górne

Istniejące zabezpieczenie brzegów awanportu dolnego z płyt i pali żelbetowych zostało rozebrane. Nowe stanowi ścianka szczelna z żelbetowym oczepem. Na koronie oczepów zostały umieszczone pachoły cumownicze. Na półeczkach
pomiędzy oczepem żelbetowym i skarpą biegnie ścieżka z bruku kamiennego na zaprawie cementowo-piaskowej. Skarpy powyżej półek wykonano w systemie green terramesh – siatka z drutu stalowego w powłoce z tworzywa sztucznego z matą kokosową.

– Zdemontowaliśmy spróchniałe dalby, a ich miejsce zajęły nowe o średnicy 340 mm i długości 7 m – mówi Oskar Kielczyk. – Pomost drewniany na palach drewnianych usytuowaliśmy na lewym brzegu stanowiska dolnego. Wymieniliśmy również palisadę z pali drewnianych na nową: pale o średnicy 20 cm, długości 4 m.

Renowację zabytkowej tablicy wykonał Marcin Dąbrowski, konserwator dzieł sztuki. Jest to płyta kamienna 90 x 46 cm z pamiątkowym napisem. Remont śluzy Swoboda poprawił estetykę obiektu, wzmocnienie konstrukcji śluzy umożliwi dalsze bezawaryjne jej funkcjonowanie przez kolejne lata. Prace kosztowały łącznie 5,1 mln zł. Pieniądze przekazał Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Fot. 9. Wyremontowany most nad śluzą. Wymieniono skorodowane i pogięte bariery, wszystko w uzgodnieniu z inwestorem i wojewódzkim konserwatorem zabytków

Fot. 10. Awanport dolny śluzy

– Tą inwestycją zamykamy generalne remonty na polskim odcinku Kanału Augustowskiego – podsumował Mirosław Markowski, dyrektor RZGW w Białymstoku.

– Zostają jeszcze prace umocnieniowe na brzegach i remonty zabytkowych budynków, w których mieszka obsługa śluzy. Mamy jeszcze trzy śluzy: Sosnowo, Borki i Białobrzegi odbudowane w 1964 r. na sposób niemiecki. Odbiegają od projektów pierwotnych, do których chcielibyśmy je przywrócić.

Barbara Klem

Zdjęcia autorki i firmy Hydrobud Białystok

Uwaga: Artykuł ukazał się w nr. 4/2018 „Biuletynu Informacyjnego Podlaskiej OIIB i Izby Architektów RP”.