Rygory prawne przyłączenia się do sieci kanalizacyjnej

W obecnie obowiązującym stanie prawnym przyłącza mogą być realizowane w trzech formach.

– Pierwszą formą jest realizacja przyłącza na podstawie pozwolenia na budowę – w takim wypadku przyłącze jest tylko niewielką częścią większej inwestycji budowlanej (np. osiedla mieszkaniowego, domu wielomieszkaniowego, zakładu).

– W drugiej formie na podstawie zgłoszenia.

– W trzeciej formie bez pozwolenia na budowę i zgłoszenia na mocy art. 29a  ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.)¹.

Pierwsze rozwiązanie – realizacja przyłącza kanalizacyjnego na podstawie pozwolenia na budowę – nie wymaga komentarza, należy tylko zauważyć, że zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych, w przypadku gdy inwestor obejmuje wnioskiem o pozwoleniu na budowę także budowę przyłącza, to również całość zamierzenia powinna zawierać się w projekcie budowlanym, który podlega zatwierdzeniu w decyzji o pozwoleniu na budowę².

Na mocy art. 29 ust. 1 pkt 20 pozwolenia na budowę nie wymaga m.in. budowa przyłączy kanalizacyjnych.

Zgodnie z art. 29a ust. 1–3 ustawy – Prawo budowlane budowa wspomnianych przyłączy wymaga sporządzenia planu sytuacyjnego na kopii aktualnej mapy zasadniczej lub mapy jednostkowej przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. W takim przypadku do budowy stosuje się przepisy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Artykułu 29a ust. 1–2 nie stosuje się, gdy inwestor dokonał zgłoszenia, o którym mowa w art. 30 Prawa budowlanego.

Na podstawie wyżej powołanych regulacji prawnych można wskazać, że ustawodawca zdecydował się na pozostawienie swobody osobie zainteresowanej wykonaniem przyłącza kanalizacyjnego w zakresie wyboru procedury.

Budowa przyłącza według art. 29a ust. 1 i 2 Prawa budowlanego

Treść normatywna art. 29a ust. 1 i 2 ustawy zawiera rygory budowy przyłączy, m.in. kanalizacyjnych, bez zgłoszenia. Aby skorzystać z tej możliwości, inwestor musi sporządzić plan sytuacyjny na kopii aktualnej mapy zasadniczej lub mapy jednostkowej przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, dodatkowo muszą być spełnione rygory ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

W doktrynie prawa administracyjnego wskazuje się, że regulacja art. 29a przedmiotowej ustawy z jednej strony ma na celu ułatwienie i zracjonalizowanie procesu inwestycyj­nego, z drugiej strony wymogi, które stawia, mają gwarantować prawidłową realizację inwestycji budowlanej i zapobiegać niekontrolowanej budowie przyłączy³. Także Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego w swym stanowisku w sprawie budowy przyłączy wskazuje, że regulacja ta została wprowadzona do ustawy – Prawo budowlane w celu ułatwienia ich budowy, a także poprawy sytuacji inwestora w relacji z przedsiębiorstwami energetycznymi, gazowymi i wodno-kanalizacyjnymi⁴.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę⁵ przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ma obowiązek zapewnić zdolność posiadanych urządzeń kanalizacyjnych i zapewnić należytą jakość odprowadzanych ścieków.

Według art. 6 ust. 1 i 1a oraz ust. 4 ww. ustawy odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie cywilnoprawnej umowy pisemnej o odprowadzaniu ściekówzawartej między przedsiębiorstwem wodno-kanalizacyjnym a odbiorcą usług. Należy podkreślić, że przedmiotowa umowa może być zawarta nie tylko z osobą, która posiada tytuł prawny do korzystania z nieruchomości, ale także z osobą, która korzysta z nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym.

Kwestie związane z przyłączeniem do sieci kanalizacyjnej były przedmiotem orzecznictwa sądów administracyjnych, a także rozstrzygnięć nadzorczych. Uważam, że warto przytoczyć część z nich, gdyż mają duże znaczenie w kwestii praw osób, które się starają o wymienione przyłączenie.

W wyroku NSA z dnia 19 czerwca 2008 r.⁶ wskazano, że przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne jest zobowiązane przyłączyć do sieci nieruchomości osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci, jeżeli spełnione są warunki przyłączenia określone w regulaminie gminnym oraz istnieją techniczne możliwości świadczenia usług. Ustawowe „warunki przyłączenia określone w regulaminie” nie mogą być interpretowane dowolnie i co gorsza w sposób niekorzystny dla zainteresowanych odprowadzaniem ścieków.

W innym wyroku NSA, z dnia 17 października 2007 r.⁷, wskazano, że skoro art. 6 ust. 2 przedmiotowej ustawy zobowiązuje przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne do zawarcia umowy o odprowadzaniu ścieków z osobą, której nieruchomość została przyłączona do sieci i która wystąpiła z pisemnym wnioskiem o zawarcie umowy, to przedsiębiorstwo to nie może uzależniać zawarcia umowy od warunków nieprzewidzianych w ww. art. 6, a w szczególności od złożenia zabezpieczenia. 

W kolejnym wyroku sądowym z dnia 13 grudnia 2011 r.⁸ Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekł, że nakłady na wybudowanie odcinka sieci kanalizacyjnej do granicy nieruchomości przyłączanej obowiązana jest ponieść gmina,a nie osoba ubiegająca się o przyłączenie do sieci.

W rozstrzygnięciach nadzorczych Wojewody Lubelskiego z dnia 8 lutego 2012 r.⁹ i Wojewody Mazowieckiego z dnia 29 czerwca 2009 r.¹⁰ wskazano, że warunki określone w art. 14 ust. 4 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków do przyłączenia do sieci kanalizacyjnej dotyczą zarówno osoby, która posiada tytuł prawny do korzystania z nieruchomości, jak i osoby korzystającej z nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym. Działania samorządu gminnego prowadzące do ograniczenia prawa osób korzystających z nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym do podłączenia do kanalizacji są bezprawne.

Budowa przyłączy według art. 30 ust. 1 pkt 1a Prawa budowlanego

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 1a zgłoszeniu właściwemu organowi podlega budowa przyłączy m.in. wodno-kanalizacyjnych. W zgłoszeniu należy określić rodzaj, zakres i sposób wykonywania robót budowlanych oraz termin ich rozpoczęcia. Do zgłoszenia należy dołączyć oświadczenie, złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej, o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Dodatkowo należy, w zależności od potrzeb, dołączyć odpowiednie szkice i rysunki, a także pozwolenia, uzgodnienia i opinie wymagane odrębnymi przepisami. Trzeba także dołączyć projekt zagospodarowania działki lub terenu wraz z opisem technicznym instalacji, wykonanym  przez projektanta posiadającego odpowiednie uprawnienia budowlane. W razie konieczności uzupełnienia zgłoszenia właściwy organ nakłada, w drodze postanowienia, na zgłaszającego obowiązek uzupełnienia, w określonym terminie, brakujących dokumentów, a w przypadku ich nieuzupełnienia wnosi sprzeciw w drodze decyzji.

Zgłoszenia zamiaru budowy przyłączy wodno-kanalizacyjnych należy dokonać przed terminem zamierzonego rozpoczęcia robót budowlanych.Do wykonywania robót budowlanych można przystąpić, jeżeli w terminie 30 dni od doręczenia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie w drodze decyzji sprzeciwu i nie później niż po upływie dwóch lat od określonego w zgłoszeniu terminu ich rozpoczęcia.

Na mocy art. 30 ust. 6 Prawa budowlanego właściwy organ wnosi sprzeciw, jeżeli m.in. wykonywanie robót budowlanych objętych zgłoszeniem narusza ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub inne przepisy. Dodatkowo zgodnie z art. 30 ust. 7 ww. ustawy właściwy organ może nałożyć w drodze decyzji obowiązek uzyskania pozwolenia na wykonanie określonego obiektu lub robót budowlanych objętych obowiązkiem zgłoszenia, jeżeli ich realizacja może naruszać ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodować między innymi pogorszenie warunków zdrowotno-sanitarnych.

W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazano, że na mocy art. 30 Prawa budowlanego właściwy organ dysponuje dwiema odrębnymi podstawami do wniesienia sprzeciwu. Wyróżnić należy sprzeciw ze względów formalnych uregulowany w art. 30 ust. 2 ww. ustawy oraz  sprzeciw z przyczyn merytorycznych – art. 30 ust. 6 ustawy¹¹.

Podsumowanie

Analiza regulacji prawnych dotyczących rygorów przyłączenia się do sieci kanalizacyjnej wskazuje, że ustawodawca w bardzo korzystny sposób dla zainteresowanych określił warunki przyłączenia się do sieci. Osoba zainteresowana przyłączeniem może wybrać taki tryb, który jest dla niej najbardziej korzystny.

Grzegorz Skórka

naczelnik Wydziału Wyrobów Budowlanych w Wojewódzkim Inspektoracie Nadzoru Budowlanego w Katowicach

¹Wyrok NSA w Warszawie z dnia 27 maja 2011 r., II OSK 924/10.

²Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 18 listopada 2010 r., II SA /Sz 717/10.

³S. Szuster, Komentarz do zmiany art. 29 ustawy – Prawo budowlane wprowadzonej przez Dz.U. z 2005 r. Nr 163, poz. 1364, System informacji prawnej LEX/el., 2005.

⁴http://www.gunb.gov.pl/dziala/pliki/przylacza.pdf.

⁵Tekst jednolity Dz.U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 z późn. zm.

⁶ II OSK 431/08.

⁷ II OSK 1309/07.

⁸ VI ACa 870/11.

⁹ NK-II.4131.40.12.

¹⁰LEX-O.0911/22/09.

¹¹Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 5 lipca 2012 r., II SA/Wr 221/12.