Zmiany w ustawie wpłyną na wykorzystywanie pozaekonomicznych celów zamówień publicznych, takich jak ochrona środowiska, integracja społeczna czy wspieranie innowacyjności.
Najpóźniej do dnia 18 kwietnia 2016 r. powinna była wejść w życie nowelizacja ustawy – Prawo zamówień publicznych, tym samym do aktualnego stanu prawnego wprowadzone miały zostać liczne innowacje dotyczące m.in. trybów postępowania, oceny oferty i wyboru oferty najkorzystniejszej, zasad wspólnego ubiegania się o zamówienie czy też umów w zamówieniach publicznych.
Nowelizacja wdroży do polskiego porządku prawnego dwie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady:
– 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylającą dyrektywę 2004/18/WE (Dz.Urz. UE L 94 z 28.03.2014 r., s. 65) oraz
– 2014/25/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, uchylającą dyrektywę 2004/17/WE (Dz.Urz. UE L 94 z 28.03.2014 r., s. 243).
Zgodnie z art. 90 ust. 1 dyrektywy klasycznej 2014/24/UE oraz art. 106 ust. 1 dyrektywy sektorowej 2014/25/UE terminy implementacji obu dyrektyw do porządków prawnych państw członkowskich UE są tożsame i upływają dnia 18 kwietnia 2016 r.
Oczywiście, wszystkich zmian nie będę omawiał, lecz skupię się – w mojej ocenie – na najważniejszych. Nowelizacja znacząco ogranicza możliwość korzystania wyłącznie z kryterium najniższej ceny. Przy wyborze oferty trzeba będzie brać pod uwagę także inne kryteria, np. jakościowe, społeczne, środowiskowe i innowacyjne, przez uwzględnienie w kryteriach oceny ofert relacji jakości do ceny lub kosztu. W związku z tym ulegnie zmianie definicja „najkorzystniejsza oferta”, przez pojęcie to będzie należało rozumieć ofertę przedstawiającą najkorzystniejszy bilans ceny lub kosztu i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia lub ofertę, która najlepiej spełnia kryteria inne niż cena czy też koszt, gdy cena lub koszt jest stała, lub z najniższą ceną bądź kosztem, gdy jedynym kryterium oceny ofert jest cena lub koszt.
© Rafa Irusta – Fotolia.com
Nowelizacja określa przykładowy katalog kryteriów dotyczących oceny ofert, m.in. jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, aspekty środowiskowe, społeczne, innowacyjne, serwis, termin wykonania zamówienia oraz koszty eksploatacji. Należy również zaznaczyć, że znowelizowana ustawa zakłada większe niż istniejące dotychczas możliwości brania pod uwagę aspektów społecznych w ramach kryteriów oceny ofert, wskazując szczególnie jako przykładowe kryteria: aspekty społeczne, w tym integrację zawodową i społeczną osób defaworyzowanych, dostępność dla osób niepełnosprawnych, uwzględnianie potrzeb użytkowników, zaangażowanie i upodmiotowienie użytkowników.
Istotną zmianą w tym obszarze jest również zdefiniowanie kryterium kosztu z wykorzystaniem rachunku kosztów cyklu życia produktu.
Przy czym rachunek kosztów cyklu życia obejmuje:
– koszty poniesione przez zamawiającego lub innych użytkowników:
– związane z nabyciem,
– użytkowania, w szczególności zużycie energii i innych zasobów,
– utrzymania,
– związane z wycofaniem z eksploatacji, szczególnie koszty zbiórki i recyklingu;
– koszty przypisywane ekologicznym efektom zewnętrznym związane z cyklem życia produktu, usługi lub robót budowlanych, jeżeli ich wartość pieniężną można określić i zweryfikować, dotyczące:
– emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń,
– inne związane z łagodzeniem zmian klimatu.
Ustawa w nowym kształcie ma także na celu promowanie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w warunkach określonych normami kodeksu pracy.Wprowadzane rozwiązania mają za zadanie poprawę sytuacji pracowników na rynku i promowanie zatrudnienia na umowę o pracę, a także usuwanie zachowań zmierzających do obchodzenia przepisów prawa pracy. Zgodnie bowiem z art. 29 ustawy zamawiający będzie musiał określić w opisie przedmiotu zamówienia na usługi lub roboty budowlane wymagania zatrudnienia przez wykonawcę lub podwykonawcę na podstawie umowy o pracę osób wykonujących wskazane przez zamawiającego czynności w zakresie realizacji zamówienia, jeżeli wykonanie tych czynności polega na wykonywaniu pracy w rozumieniu prawa pracy.
Bardzo ciekawym rozwiązaniem w nowelizowanej ustawie, a zarazem zupełnie nowym w stosunku do obecnego kształtu ustawy, jest tryb udzielania zamówień w ramach tzw. partnerstwa inwestycyjnego. Partnerstwo innowacyjne jest procedurą, która została przewidziana w dyrektywie klasycznej 2014/24/UE, jej celem zaś będzie opracowanie innowacyjnego produktu, usługi lub robót budowlanych, a następnie udzielenie zamówienia na dostawę innowacyjnego produktu, świadczenie innowacyjnej usługi lub wykonanie innowacyjnych robót budowlanych. Natomiast innowacyjny produkt, usługa lub robota budowlana to taka, która jest zupełnie nowym lub znacznie udoskonalonym produktem, usługą lub procesem końcowym, zakładając, że ten wytwór został zrealizowany za pomocą nowej metody marketingowej lub nowej metody organizacyjnej w działalności przedsiębiorczej, organizowaniu pracy lub relacjach zewnętrznych.
Tryb ten został opracowany z myślą o zamawiających, którzy poszukują innowacyjnych rozwiązań. Zgłaszają oni swoje zapotrzebowanie, określając minimalne wymogi, na które odpowiadają zainteresowani współpracą wykonawcy, składając wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Postępowanie to ma prowadzić do wybrania partnerów, którzy zrealizują prace badawcze lub rozwojowe, następnie spośród nich będzie określony partner, któremu zostanie udzielone zamówienie na dostawę innowacyjnego produktu, świadczenie innowacyjnej usługi lub wykonanie innowacyjnych robót budowlanych.
Omawiając zmiany dokonane nowelizacją, nie można pominąć modyfikacji dotyczącej art. 144, czyli możliwości przekształceń już zawartych umów o zamówienie publiczne. Nowelizacja zakłada m.in. możliwość zmiany już zawartego kontraktu, gdy dotyczą zamawiania dodatkowych dostaw, usług lub robót budowlanych od dotychczasowego wykonawcy, nieobjętych zamówieniem podstawowym, jeżeli stały się niezbędne, pod warunkiem że zmiana wykonawcy:
– nie może zostać dokonana z powodów ekonomicznych lub technicznych, w szczególności dotyczących zamienności lub interoperacyjności sprzętu, usług lub instalacji, zamówionych w ramach zamówienia podstawowego;
– spowodowałaby istotną niedogodność lub znaczne zwiększenie kosztów dla zamawiającego;
– wartość każdej kolejnej zmiany nie przekracza 50% wartości zamówienia określonej pierwotnie w umowie lub umowie ramowej.
Inną możliwością dokonania zmiany już zawartej umowy będzie okoliczność, gdy zostaną spełnione łącznie następujące warunki:
– konieczność zmiany umowy lub umowy ramowej spowodowana jest okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć;
– wartość zmiany nie przekracza 50% wartości zamówienia określonej pierwotnie w umowie lub umowie ramowej.
Dokonując analizy zaproponowanych zmian ustawy, trzeba również powiedzieć o zwiększeniu ochrony prawnej wykonawców biorących udział w postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych poniżej progów unijnych przez umożliwienie im wnoszenia odwołań na czynności zamawiającego dotyczące: opisu przedmiotu zamówienia, wyboru oferty najkorzystniejszej oraz unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
Podsumowując, wydaje się, że opisane zmiany będą miały pożądany wpływ na wykorzystywanie pozaekonomicznych celów zamówień publicznych, takich jak ochrona środowiska, integracja społeczna czy wspieranie innowacyjności. Ważnym aspektem nowelizacji jest także promowanie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę oraz zatrudnienia osób niepełnosprawnych, a także zwiększenie pewności prawnej w zakresie dopuszczalnej zmiany umowy.
Mariusz Filipek
radca prawny
Kancelaria Filipek & Kamiński
