Bezpieczeństwo użytkowania placów zabaw i rekreacyjnych zależy nie tylko od odpowiedniego ich usytuowania i zaprojektowania oraz właściwego wyboru urządzeń, ale przede wszystkim od stałego nadzoru nad eksploatacją placów oraz regularnych kontroli stanu technicznego obiektów i urządzeń.
Podstawowe czynności w ramach zwykłego utrzymywania placów zabaw polegają na bieżącej konserwacji, naprawach i remontach urządzeń, oświetlenia placu, ławek, ogrodzenia, chodników i nawierzchni oraz na corocznej wymianie piasku w piaskownicach, uzupełnianiu i wyrównywaniu nawierzchni sypkiej, systematycznym opróżnianiu pojemników na śmieci i na pielęgnacji zieleni. Jednak powyższe czynności powinny być poprzedzone, zgodnie z wymogami normy PN-EN 1178, przeprowadzeniem następujących kontroli, które należy przewidzieć w rocznym planie kontroli:
Tygodniowa regularna kontrola rutynowa przez oględziny polegająca na sprawdzeniu ogólnego stanu bezpieczeństwa placu zabaw ze szczególnym uwzględnieniem oczywistych zagrożeń, które mogą być spowodowane wandalizmem, zwiększonym stopniem zużycia lub niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi oraz na sprawdzeniu czystości nawierzchni, kompletności urządzeń i przykrycia fundamentów.
Kwartalna kontrola funkcjonalna polegająca na sprawdzeniu funkcjonalności i stabilności urządzeń w szczególności pod kątem ich zużycia technicznego oraz na sprawdzeniu stanu ogrodzenia i nawierzchni, przestrzeni minimalnych pomiędzy urządzeniami, lokalizacji dodatkowego wyposażenia, oznaczenia urządzeń, a także stabilności, kompletności i stanu połączeń urządzeń.
Roczna komisyjna kontrola podstawowa polegająca na dokonaniu przez specjalistę ds. bezpieczeństwa placów zabaw, niezależnego od właściciela lub zarządcy tych obiektów, oceny ogólnego poziomu bezpieczeństwa wyposażenia, stanu technicznego nawierzchni i fundamentów po ich odkopaniu w razie potrzeby oraz negatywnych skutków oddziaływania warunków atmosferycznych.
Ta coroczna kontrola powinna również obejmować sprawdzenie regulaminu placu zabaw, ogrodzenia, przestrzeni minimalnych między urządzeniami, stabilności, kompletności, stopnia zużycia urządzeń i stanu połączeń oraz ustalenie zmian w zakresie bezpieczeństwa wynikających z przeprowadzonych wcześniej napraw i remontów.
Wskazane jest, aby była ona przeprowadzona przez osobę posiadającą wykonawcze uprawnienia budowlane w specjalności konstrukcyjno-budowlanej wspólnie z okresową roczną obowiązkową kontrolą budynków, w których otoczeniu znajdują się kontrolowane place zabaw.
Z powyższych kontroli tygodniowych i kwartalnych należy spisywać protokoły lub notatki, a z kontroli rocznych – protokoły zawierające wyniki kontroli w postaci opisanych zaleceń pokontrolnych stanowiących podstawę do sporządzenia planu napraw i remontów, który powinno się konsekwentnie i systematycznie realizować w ustalonych terminach.
Ważne jest, aby takie prace, jak wymiana zużytych lub uszkodzonych części urządzeń oraz impregnacja, malowanie antykorozyjne i zabezpieczanie przed korozją biologiczną, były wykonywane wtedy, kiedy jest to konieczne w celu niedopuszczenia do nadmiernego zużycia się urządzeń, a nie dopiero na skutek działania organów kontrolnych. Natomiast w przypadku konieczności wymiany zużytych elementów powinno się zastosować w miarę możliwości części oryginalne wykonane przez producenta danego urządzenia, dla którego wydał on instrukcję montażu i użytkowania oraz gwarancję.
Jednak pomimo przestrzegania powyższych zasad wszystkich wypadków i innych zdarzeń groźnych dla życia lub zdrowia użytkowników placów zabaw nie da się każdorazowo przewidzieć i całkowicie uniknąć. Można więc sformułować stwierdzenie, że place zabaw powinny być tak bezpieczne, jak to jest niezbędne, ale nie tak bezpieczne, jak to jest możliwe. Dlatego też zaleca się, aby właściciele lub zarządcy placów zabaw wykupili odpowiednie ubezpieczenie, zgodnie z przepisami z zakresu odpowiedzialności cywilnej.
Plac zabaw w Poznaniu (fot. autora)
Podstawowe przepisy dotyczące placów zabaw
Prawo każdego dziecka do wypoczynku i czasu wolnego oraz uczestniczenia w zabawach i zajęciach rekreacyjnych gwarantuje art. 31 konwencji przyjętej przez Zgromadzenie ONZ w dniu 20 listopada 1989 r. Natomiast obowiązkiem każdego, kto umożliwia i organizuje zabawę, jest zapewnienie bawiącym się dzieciom maksymalnej ochrony zdrowia i życia. Na placu zabaw, gdzie dzieci wyrabiają sobie wyobraźnię i nabierają doświadczenia w zakresie zagrożeń, ryzyko powinno być dokładnie sprawdzone.
Do urządzeń znajdujących się na placu zabaw odnoszą się postanowienia dyrektywy Unii Europejskiej w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów (2001/95/WE), która zobowiązuje wszystkich producentów oraz importerów i dystrybutorów do wprowadzania na rynek wyłącznie produktów bezpiecznych.
Do polskiego porządku prawnego powyższą dyrektywę wprowadziła ustawa z 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz.U. Nr 229, poz. 2275 z późn. zm.).
Aby udowodnić, że place zabaw wraz z urządzeniami są bezpieczne, należy wykazać ich zgodność z wymaganiami Polskich Norm PN-EN 1176 i PN-EN 1177, do których odnoszą się akredytowane jednostki certyfikacyjne.
Norma PN-EN 1176 dotyczy wszystkich placów zabaw i znajdujących na nim urządzeń oraz do sprzętu, który nie jest przeznaczony do zabawy. Norma ta wzorująca się na normie brytyjskiej BS 5696 i niemieckiej DIN 7926 składa się z następujących 9 części:
PN-EN1176-1:2008 Wyposażenie placów zabaw – Ogólne wymagania bezpieczeństwa i metody badań,
PN-EN1176-2:2008 Wyposażenie placów zabaw – Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań huśtawek, PN-EN1176-3:2008 Wyposażenie placów zabaw – Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań zjeżdżalni, PN-EN1176-4:2008 Wyposażenie placów zabaw – Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań kolejek linowych,
PN-EN1176-5:2008 Wyposażenie placów zabaw – Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań karuzeli,
PN-EN1176-6:2008 Wyposażenie placów zabaw – Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań urządzeń kołyszących,
PN-EN1176-7:2008 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie – Wytyczne instalowania, sprawdzania, konserwacji i eksploatacji,
PN-EN1176-10:2008 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie – Całkowicie obudowany sprzęt do zabaw,
PN-EN1176-11:2008 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie – Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań przestrzennych konstrukcji sieciowych.
Najbardziej przydatna dla kierowników budowy i administratorów placów zabaw jest część siódma normy PN-EN 1176, gdyż zawiera ona instrukcję montażu urządzeń oraz wytyczne systemu zarządzania, eksploatacji i konserwacji.
Natomiast do nawierzchni placów zabaw odnosi się norma PN-EN 1177: 2008 Nawierzchnie placów zabaw amortyzujące upadki – wymagania bezpieczeństwa i metody badań oraz częściowo część 7, 10 i 11 normy PN-EN 1176.
Uzupełnieniem do powyższych zasad wiedzy technicznej są takie normy, jak:
PN-EN 14960:2008 Nadmuchiwany sprzęt do zabawy – wymagania bezpieczeństwa i metody badań,
PN-EN 14974:2007 Urządzenia dla użytkowników sprzętu rolkowego – wymagania bezpieczeństwa i metody badań.
Przy czym ostatnia norma dotyczy popularnych obecnie tzw. skateparków, które znajdują się przeważnie w pobliżu placu zabaw na terenach rekreacyjnych przeznaczonych dla młodzieży.
W przypadku gdy producent lub dostawca dostarczył urządzenie, które wbrew treści umowy lub innego porozumienia nie spełnia wymogów wynikających z norm, to wówczas poszkodowany inwestor, który kupił takie urządzenie, może dochodzić swoich praw na podstawie rękojmi za wady fizyczne zgodnie z art. 556 kodeksu cywilnego.
Należy tu jednak nadmienić, że zgodnie z przepisami ustawy o systemie oceny zgodności (Dz.U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087) certyfikacja wyposażenia placów zabaw pod względem zgodności z normami nie jest obowiązkowa, gdyż stosowanie norm, do których nie odnoszą się przepisy aktów wykonawczych, jest dobrowolne. Wyjątkiem są szkoły i placówki podlegające Ministerstwu Edukacji Narodowej, które mają obowiązek nabywać urządzenia z certyfikatem zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69).
Ponieważ każde wolno stojące urządzenie na placu zabaw jest uznawane za obiekt małej architektury, odnoszą się do niego także przepisy ustawy – Prawo budowlane oraz rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.).
Niestety przepisy tego rozporządzenia nie powołują się na normy dotyczące placu zabaw i w związku z tym nie zostały one zamieszczone w ciągle uaktualnianym i uzupełnianym załączniku nr 1 zatytułowanym „Wykaz polskich norm przywołanych w rozporządzeniu”.
mgr inż.
Przemysław Grzegorz Barczyński
rzeczoznawca budowlany
okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej WOIIB – koordynator
