Nieprzewidywalne warunki atmosferyczne mogą istotnie wpływać na realizację robót budowlanych, powodując opóźnienia, wzrost kosztów oraz konieczność zmiany harmonogramu prac. W takich sytuacjach kluczowe jest odpowiednie zabezpieczenie interesów wykonawcy poprzez postanowienia umowne, które uwzględniają możliwość wystąpienia siły wyższej oraz przewidują procedury postępowania w przypadku jej zaistnienia.
Ryzyko jest nieodłącznym elementem realizacji umów o roboty budowlane, zwłaszcza w przypadku inwestycji infrastrukturalnych, które wiążą się z odległym terminem ukończenia. W realizację takiej umowy zarówno zamawiający, jak i wykonawca muszą każdorazowo wkalkulować zwykłe ryzyko związane z warunkami atmosferycznymi. W razie wystąpienia okoliczności, które uniemożliwią wykonawcy oddanie robót w ustalonym w umowie terminie, może on odpowiadać wobec zamawiającego za opóźnienie bądź zwłokę. Odpowiedzialność wykonawcy nie jest jednak nieograniczona.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 16.01.2013 r. [1]: „co do zasady, okolicznością ograniczającą zakres odpowiedzialności dłużnika za nienależyte wykonanie zobowiązania polegające na opóźnieniu świadczenia może być także obiektywnie istniejąca i niezależna od niego przyczyna, czasowo uniemożliwiająca wykonanie zobowiązania” [wyróżnienie aut.]. Tego typu sytuacje mogą wynikać z różnych przyczyn – nie tylko z okoliczności niezależnych od wykonawcy (np. leżących po stronie zamawiającego), ale także z działania siły wyższej czy czynników niezależnych od obu stron umowy. Jedną z nich będą warunki atmosferyczne, których wykonawca nie miał obowiązku przewidzieć.
Jego uprawnienia w takiej sytuacji będą zależały od treści umowy, a w szczególności od tego, czy została ona zawarta na podstawie ustawy – Prawo zamówień publicznych [2] (dalej: p.z.p.), której modyfikacja jest obwarowana szeregiem warunków, czy też nie.
Dalej przedstawione zostaną instytucje prawne, do których – zależnie od rodzaju umowy – może odwołać się wykonawca.
>>> Inwestor się pospieszył – pozwolenie będzie nieważne?
>>> Kara umowna w kontrakcie o roboty budowlane
>>> Umowa o roboty budowlane – pięć postanowień dla wykonawcy
>>> Rozwiązanie, wypowiedzenie a odstąpienie od umowy o roboty budowlane
Fot. © The Little Hut – stock.adobe.com
Czym są nieprzewidywalne warunki atmosferyczne?
Rozważania należy zacząć od odpowiedzi na pytanie: jak rozumieć nieprzewidywalne warunki atmosferyczne tam, gdzie nie zostały one zdefiniowane przez strony w umowie? Brak jest takiej definicji w ustawach. Najprościej ujmując tę kwestię, można wskazać, że nieprzewidywalne warunki atmosferyczne to takie, które nie są typowe dla danej pory roku i regionu geograficznego. Sądy są zgodne co do tego, że opady śniegu i ujemne temperatury podczas astronomicznej zimy, a także opady deszczu w listopadzie nie są niczym niestandardowym i powinny być przewidziane przez wykonawcę (wyroki Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 21.03.2017 r. [3] oraz z 19.02.2014 r. [4]). Tym bardziej więc warunków pogodowych, które są naturalne dla określonej pory roku, nie można uznać za siłę wyższą (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 14.03.2016 r. [5]). Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 25.10.2019 r. [6]: „jedynie w sytuacji wystąpienia takich warunków atmosferycznych, które istotnie odbiegałyby od standardowych o danej porze roku, można by zasadnie twierdzić, że nie dały się one uwzględnić w planowaniu procesu budowlanego”, a zatem, że były nieprzewidywalne.
W dalszej części artykułu:
Czym są nieprzewidywalne warunki atmosferyczne? Cd.
Podstawy roszczeń wykonawcy
Wykonawca wobec roszczeń zamawiającego w związku z opóźnieniem w wykonaniu robót
>>> Cały artykuł dostępny jest w numerze 7-8/2025 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
>>> Członkowie Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa mają dostęp do miesięcznika przez portal członkowski >>>
Natalia Godula
adwokat, senior associate w Dziale Prawa Gospodarczego i Sporów kancelarii prawnej Octo Legal
Zuzanna Przygodzka
aplikantka adwokacka, junior associate w Dziale Prawa Gospodarczego i Sporów kancelarii prawnej Octo Legal
Literatura
1. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2013 r., sygn. akt II CSK 331/12.
2. Ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1320).
3. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 marca 2017 r., sygn. akt I ACa 1428/16.
4. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 19 lutego 2014 r., sygn. akt I ACa 1294/13.
5. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 marca 2016 r., sygn. akt VI ACa 207/15.
6. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25 października 2019 r., sygn. akt I AGa 190/18.
