W 1989 r. państwa Unii Europejskiej zaakceptowały dyrektywę dotyczącą wyrobów budowlanych. Jej postanowienia miały doprowadzić do stworzenia jednolitego rynku wyrobów budowlanych na terenie UE.
W 1989 r. państwa Unii Europejskiej zaakceptowały dyrektywę dotyczącą wyrobów budowlanych. Jej postanowienia miały doprowadzić do stworzenia jednolitego rynku wyrobów budowlanych na terenie UE i umożliwić swobodny przepływ tych wyrobów między krajami.
Dyrektywa nr 89/106/EEC [1] zawiera przede wszystkim postanowienia formalnoprawne mające zagwarantować działanie krajów członkowskich w sferze legislacyjnej w celu usunięcia barier w dostępie do rynku wyrobów budowlanych z innych krajów UE.
W dyrektywie zdefiniowano następujące wymagania, w odniesieniu do których powinny być określane właściwości wyrobów budowlanych:
• bezpieczeństwo konstrukcji,
• bezpieczeństwo pożarowe,
• bezpieczeństwo użytkowania,
• odpowiednie warunki higieniczne i zdrowotne oraz ochrona środowiska,
• ochrona przed hałasem i drganiami,
• oszczędność energii i odpowiednia izolacyjność cieplna przegród, przy czym kolejność, w jakiej umieszczono te wymagania, nie jest przypadkowa. Wymienione sześć wymagań nazywamy wymaganiami podstawowymi i zostały one przeniesione do ustawy Prawo budowlane uchwalonej w 1994 r. [2].
Dalsze działania doprowadziły do opublikowania dokumentów interpretacyjnych do poszczególnych wymagań podstawowych. Dokumenty te określają szczegółowo właściwości wyrobów na poziomie technicznym i podają dla nich oczekiwane poziomy wymagań. Właściwości wyrobów powinny być określone w procesie uzyskiwania oznakowania CE tak, aby oznakowaniu temu towarzyszyła informacja na temat poziomu wymagań, który dany wyrób budowlany spełnia.
Wprowadzanie do obrotu wyrobów budowlanych w Polsce
W 2004 r. została opublikowana ustawa o wyrobach budowlanych [3]. Reguluje ona sposób wprowadzania wyrobów budowlanych do obrotu. Pod koniec 2004 r. opublikowano akty wykonawcze do tej ustawy – rozporządzenia Ministra Infrastruktury:
• w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności, oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem CE [4],
• w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym [5],
• w sprawie europejskich aprobat technicznych oraz polskich jednostek organizacyjnych upoważnionych do ich wydawania [6],
• w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek organizacyjnych upoważnionych do ich wydawania [7],
• w sprawie kontroli wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotu[8],
• w sprawie sposobu prowadzenia Krajowego Wykazu Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych [9],
• w sprawie próbek wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu [10]
oraz:
• wykaz mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych [11],
• obwieszczenie w sprawie informacji o notyfikowanych jednostkach certyfikujących i jednostkach kontrolujących oraz notyfikowanych laboratoriach [12]. {mospagebreak}
Powstała w ten sposób nowa sytuacja: poza wyrobami znakowanymi znakiem budowlanym na rynku mogą pojawić się w legalny sposób wyroby z oznakowaniem CE. Sposoby wprowadzania na rynek wyrobów budowlanych ilustruje schemat na rys. 1.
Rys. 1. Sposoby wprowadzania na rynek wyrobów budowlanych
Systemy krajowy i europejski wprowadzania wyrobów budowlanych do obrotu stały się bardzo podobne. System oceny zgodności wyrobu przed oznakowaniem wyrobu – czy to znakiem budowlanym czy oznakowaniem CE – jest identyczny dla poszczególnych grup wyrobów. Stało się tak za sprawą rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym [5]. Rozporządzenie to w załączniku nr 1 podaje wymagane systemy oceny zgodności dla poszczególnych grup wyrobów budowlanych zgodnie z kolejnymi decyzjami Komisji Europejskiej określającymi te systemy. Nie występują tu żadne różnice. Różne są natomiast dokumenty odniesienia dla systemów atestacji zgodności. W systemie krajowym dokumentem odniesienia jest polska norma wyrobu lub aprobata techniczna, zaś w systemie europejskim – zharmonizowana norma wyrobu lub europejska aprobata techniczna. Warto zwrócić uwagę na to, że system oceny zgodności dla tego samego wyrobu zależy w bardzo istotny sposób od przewidywanego sposobu zastosowania wyrobu. W przypadku szeregu wyrobów może być stosowany np. system oceny zgodności 1, 3 lub 4 albo 1, 2+ lub 3, w zależności od tego, gdzie wyrób ma być zainstalowany i jakie wymagania będą mu stawiane.
Rys. 2. Schemat wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych oznakowanych znakiem budowlanym (system krajowy)
Na rys. 2 przedstawiono schemat wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych w Polsce po przeprowadzeniu oceny zgodności i oznakowaniu ich znakiem budowlanym (system krajowy).
Zasadniczą różnicą pomiędzy systemem krajowym a europejskim jest fakt, że wyroby budowlane oznakowane znakiem budowlanym mogą być legalnie wprowadzane do obrotu wyłącznie na terenie Polski, podczas gdy wyroby budowlane z oznakowaniem CE mogą być legalnie wprowadzane do obrotu zarówno na terenie Polski, jak i na terenie wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej. Zatem wszędzie tam, gdzie są opublikowane zharmonizowane normy wyrobów lub jest możliwe uzyskanie Europejskiej Aprobaty Technicznej (ETA) – warunkiem jest opublikowanie Wytycznych do Europejskich Aprobat Technicznych (ETAG) – również polscy producenci mają możliwość wprowadzania na rynki krajów członkowskich Unii Europejskiej swoich wyrobów.{mospagebreak}
Instytut Techniki Budowlanej jest notyfikowaną jednostką uprawnioną zarówno do wszystkich działań związanych z oceną zgodności, jak i jednostką uprawnioną do przyznawania Wprowadzanie wyrobów budowlanych na polski rynek
Europejskich Aprobat Technicznych. Można stwierdzić, że administracyjne bariery przestają istnieć, ponieważ oznakowanie CE jest jedynym i wystarczającym „paszportem” dla wyrobu budowlanego do umieszczenia go na dowolnym rynku kraju członkowskiego Unii Europejskiej.
Rys. 3. Schemat wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych z oznakowaniem CE (system europejski)
Na rys. 3 przedstawiono schemat wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych w krajach Unii Europejskiej po przeprowadzeniu oceny zgodności i nadaniu oznakowania CE (system europejski).
W obu systemach: krajowym i europejskim kluczowym elementem jest system atestacji zgodności, ponieważ decyduje on o tym, jaki zakres działań wymagany jest od producenta, a jaki musi być wykonany przez „stronę trzecią”. W przypadku systemu krajowego „stroną trzecią” jest akredytowana jednostka certyfikująca wyroby (system 1, 1+), akredytowana jednostka certyfikująca zakładową kontrolę produkcji (system 1, 1+, 2, 2+) oraz akredytowane laboratorium badawcze (system 1, 1+, 3). W przypadku systemu europejskiego „stroną trzecią” jest notyfikowana jednostka certyfikująca wyroby (system 1, 1+), notyfikowana jednostka certyfikująca zakładową kontrolę produkcji (system 1, 1+, 2, 2+) oraz notyfikowane laboratorium badawcze (system 1, 1+, 3). W Instytucie Techniki Budowlanej działają zarówno akredytowane, jak i notyfikowane: jednostka certyfikująca wyroby budowlane, jednostka certyfikująca zakładową kontrolę produkcji, jak i laboratoria badawcze.
Rys. 4. Schemat oznakowania wyrobu budowlanego znakiem budowlanym lub oznakowaniem CE
Najważniejszą sprawą dla stosowania oznakowania CE stało się udostępnienie zharmonizowanych specyfikacji technicznych, czyli zharmonizowanych norm wyrobów i europejskich aprobat technicznych. Prace w tym obszarze zostały znacznie przyspieszone, zarówno w Europejskim Komitecie Normalizacyjnym (CEN) odpowiedzialnym za opracowanie zharmonizowanych norm wyrobów, jak i w Europejskiej Organizacji do spraw Aprobat Technicznych (EOTA) odpowiedzialnej za opracowanie Wytycznych do Europejskich Aprobat Technicznych. Aktualnie zostało opublikowanych prawie 300 zharmonizowanych norm wyrobów i znacząca liczba europejskich aprobat technicznych. Dla części ze zharmonizowanych norm wyrobów trwają jeszcze okresy przejściowe, ale już wyraźnie widać wyhamowanie w liczbie wydawanych krajowych aprobat technicznych. {mospagebreak}
Podstawa prawna:
[1] Directive 89/106 of 21 December 1988, on the approximation of laws, regulations and administrative provisions of the Member States relating to construction products. Official Journal of the European Communities OJ L 40, 11.2.1989.
[2] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 z późn. zm.).
[3] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. Nr 92, poz. 881).
[4] Rozporządzenie Ministra Infra struktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności, oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem CE (Dz.U. Nr 195, poz. 2011).
[5] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz.U. Nr 198, poz. 2041).
[6] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 października 2004 r. w sprawie europejskich aprobat technicznych oraz polskich jednostek organizacyjnych upoważnionych do ich wydawania (Dz.U. Nr 237, poz. 2375).
[7] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 8 listopada 2004 r. w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek organizacyjnych upoważnionych do ich wydawania (Dz.U. Nr 249, poz. 2497).
[8] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu (Dz.U. Nr 130, poz. 1386).
[9] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie sposobu prowadzenia Krajowego Wykazu Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych (Dz.U. Nr 180, poz. 1861).
[10] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie próbek wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu (Dz.U. Nr 130, poz. 1387).
[11] Obwieszczenie Ministra Infrastruktury z dnia 5 lipca 2004 r. w sprawie wykazu mandatów udzielonych przez Komisję Europejską na opracowanie europejskich norm zharmonizowanych oraz wytycznych do europejskich aprobat technicznych, wraz z zakresem przedmiotowym tych mandatów (M.P. Nr 32, poz. 571).
[12] Obwieszczenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 25 października 2004 r. w sprawie informacji o notyfikowanych jednostkach certyfikujących i jednostkach kontrolujących oraz notyfikowanych laboratoriach (M.P. Nr 50, poz. 858).
dr Andrzej Borowy
Instytut Techniki Budowlanej
