Wpływ prawa Unii Europejskiej na sektor budownictwa – perspektywa ESG

Regulacje UE wpływają na branżę budowlaną, zmuszając ją do wdrażania rozwiązań służących zminimalizowaniu jej negatywnego wpływu na środowisko. W obliczu globalnych wyzwań związanych z kryzysem klimatycznym oraz zobowiązań wynikających z paryskiego porozumienia klimatycznego Unia Europejska wprowadza wiele regulacji prawnych mających na celu transformację budownictwa w kierunku zrównoważonego rozwoju. Celem tych działań jest znaczące ograniczenie emisji CO₂ oraz poprawa efektywności energetycznej budynków.

Fot. © Watermill Studio – stock.adobe.com

Wpływ regulacji prawnych Unii Europejskiej na budownictwo jest istotny zwłaszcza w kontekście takich dyrektyw jak:

• EED [1] (dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej),
• RED [2] i RED II [3] (dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii),
• EPBD [4] (dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków),
• rozszerzenie systemu ETS (Europejskiego Systemu Handlu Emisjami) na sektor budownictwa.

Nowe regulacje są częścią strategii UE zmierzającej do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Wpływają na decyzje inwestycyjne, metody budowy oraz sposób zarządzania infrastrukturą.

>>> Zrównoważone budownictwo – kierunek, od którego nie ma już odwrotu

>>> Technologia wspiera zrównoważony rozwój w budownictwie

Rozszerzenie systemu ETS na sektor budownictwa

System handlu emisjami CO₂ (ETS) to kluczowy instrument unijny w walce ze zmianami klimatycznymi. Dotychczas obejmował on głównie przemysł i energetykę, jednak w ramach ambitnego celu osiągnięcia neutralności węglowej do 2050 r. zakres ETS zostanie rozszerzony m.in. na sektor budownictwa.

Wprowadzenie tych regulacji wymusi na firmach budowlanych monitoring i kontrolowanie emisji gazów cieplarnianych w całym cyklu życia budynku – od jego budowy po eksploatację. Działania te będą się wiązały z dużymi inwestycjami w technologie obniżające emisje, takie jak materiały o niskim śladzie węglowym, panele fotowoltaiczne czy pompy ciepła.

Dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej (EED) – renowacja budynków i nowe normy efektywności

Dyrektywa EED wprowadza obowiązki dotyczące renowacji energetycznej budynków oraz poprawy ich efektywności energetycznej. Do 2030 r. wszystkie nowe budynki w Unii Europejskiej mają spełniać wymagania tzw. niemal zerowej energochłonności (NZEB – Nearly Zero Energy Buildings). Oznacza to konieczność stosowania inteligentnych systemów zarządzania energią, wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE) oraz energooszczędnych materiałów budowlanych.

Dyrektywy RED oraz RED II – zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w budownictwie

Dyrektywy RED i RED II nakładają na państwa członkowskie obowiązki zwiększenia udziału OZE w bilansie energetycznym. W budownictwie oznacza to konieczność instalacji OZE w co najmniej 49% nowych budynków publicznych. Coraz więcej projektów budowlanych będzie wymagać uwzględnienia takich technologii jak instalacje fotowoltaiczne, kolektory słoneczne, pompy ciepła czy systemy geotermalne już na etapie planowania, a ich integracja stanie się standardem w projektowaniu nowych budynków. Dla firm budowlanych oznacza to konieczność adaptacji do nowych trendów technologicznych, co może się wiązać z koniecznością przeprowadzenia szkoleń i inwestycji w nowe umiejętności.

>>> Zrównoważone budownictwo vs. nowe projekty mieszkaniowe

>>> Transformacja technologiczna w budownictwie. Perspektywy i wyzwania

Dyrektywa EPBD – podnoszenie standardów efektywności energetycznej budynków

Dyrektywa EPBD (Energy Performance of Buildings Directive) odgrywa ważną rolę w kształtowaniu przyszłości sektora budownictwa w Unii Europejskiej. Jej celem jest podniesienie standardów efektywności energetycznej budynków poprzez wprowadzenie wymogów dotyczących oceny energetycznej oraz poprawy charakterystyk energetycznych nowych i istniejących budynków. W ramach EPBD wszystkie nowe budynki muszą spełniać wymogi niemal zerowej energochłonności, a w przypadku istniejących obiektów planowane są programy renowacji energetycznej. Obejmuje to m.in. modernizację systemów ogrzewania, chłodzenia, wentylacji oraz instalację rozwiązań OZE.

Dodatkowo dyrektywa ta wprowadza obowiązki w zakresie raportowania i certyfikowania efektywności energetycznej budynków, co zwiększy transparentność oraz ułatwi porównywanie efektywności energetycznej różnych obiektów. W dłuższej perspektywie dostosowanie się do wymagań EPBD będzie wymagało znaczących inwestycji w technologie poprawiające wydajność energetyczną budynków, a także w rozwój kompetencji firm budowlanych w zakresie zrównoważonych rozwiązań.

Rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym w budownictwie

Kolejnym aspektem regulacji prawnych, który wpłynie na sektor budownictwa, jest rosnące znaczenie gospodarki o obiegu zamkniętym. Zgodnie z tym podejściem materiały wykorzystywane w budownictwie będą podlegały recyklingowi, a zużyte elementy budowlane będą mogły być ponownie użyte w nowych projektach. Unijne przepisy mają zachęcać do stosowania materiałów o niskim wpływie na środowisko, takich jak beton z odzysku, drewno z certyfikowanych źródeł czy stal o zmniejszonym śladzie węglowym. Firmy budowlane, które będą w stanie dostosować swoje procesy do tych norm, mogą zyskać przewagę konkurencyjną, a jednocześnie przyczynią się do redukcji emisji CO₂ w sektorze.

Analiza wpływu regulacji prawnych UE na budownictwo

W wyniku wprowadzonych regulacji sektor budownictwa zmierzy się z wyższymi kosztami z powodu wdrażania energooszczędnych technologii, OZE oraz niskoemisyjnych materiałów budowlanych. Z jednej strony wzrost kosztów inwestycyjnych może wpłynąć na rentowność firm budowlanych, zwłaszcza w krótkim okresie. Z drugiej strony, w dłuższym okresie, inwestycje te pozwolą na uzyskanie oszczędności podczas użytkowania budynków i obniżenie kosztów związanych z emisjami CO₂. Firmy budowlane będą zmuszone dostosować swoje projekty do rosnących wymagań energetycznych, co może wymagać nakładów na modernizację infrastruktury.

Zwiększenie znaczenia inteligentnych technologii, efektywności energetycznej i OZE

Przewiduje się, że w budownictwie coraz częściej będzie się stosować rozwiązania inteligentne, takie jak systemy BMS (Building Management System), które pozwalają na efektywne zarządzanie energią. Technologie te umożliwiają optymalizację zużycia energii, zmniejszając emisję CO₂ i obniżając koszty eksploatacyjne budynków. Coraz większa rola systemów zarządzania energią będzie krokiem w kierunku adaptacji do zaostrzających się wymagań dotyczących efektywności energetycznej.

W ramach regulacji unijnych sektor budownictwa będzie zmuszony do coraz większego wykorzystywania OZE. Panele fotowoltaiczne, kolektory słoneczne, pompy ciepła czy systemy geotermalne staną się standardem w projektowaniu nowych budynków, a ich integracja będzie jednym z wymagań w kontekście efektywności energetycznej. Podobne zasady będą rządziły modernizacją starszych obiektów.

Zmiany w regulacjach rynkowych – nowe modele finansowania i wsparcia publicznego

Wraz z wprowadzeniem nowych regulacji przewiduje się wzrost dostępności środków finansowych na wsparcie inwestycji związanych z dekarbonizacją sektora budownictwa. Unia Europejska oraz państwa członkowskie wdrażają liczne programy finansowania projektów z zakresu zielonych technologii, takie jak dotacje na OZE, fundusze na poprawę efektywności energetycznej czy wsparcie dla firm zajmujących się renowacją budynków.

Kluczowe programy obejmują:

• Fundusz Innowacyjny UE – dotacje na technologie zmniejszające emisję CO₂,
• Mechanizm Finansowania Efektywności Energetycznej (EEEF) – kredyty i dotacje dla sektora budowlanego,
• krajowe programy wsparcia – np. dofinansowania na instalacje OZE.

Firmy budowlane będą musiały dostosować swoje plany do dostępnych form wsparcia, starając się maksymalizować korzyści z nich płynące. Kluczową rolę w kształtowaniu finansowania nowych inwestycji budowlanych odegra Taksonomia UE. Oznacza to, że projekty, które nie spełniają kryteriów zrównoważonego rozwoju, mogą mieć ograniczony dostęp do finansowania z instytucji publicznych i prywatnych.

Sektor budownictwa będzie musiał przejść istotną transformację w obliczu regulacji prawnych Unii Europejskiej. Firmy staną przed wyzwaniem dostosowania swoich projektów do wymagań dotyczących efektywności energetycznej, redukcji emisji CO₂ oraz integracji OZE.

Dzięki innowacyjnym technologiom, nowym modelom finansowania oraz zgodności z regulacjami ESG przedsiębiorstwa budowlane będą mogły nie tylko dostosować się do nowych zasad, ale także zyskać przewagę konkurencyjną na rynku europejskim.

Przemysław Oczyp
ESG Advisors, Zero Waste Consulting

Literatura
1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1791 z dnia 13 września 2023 r. w sprawie efektywności energetycznej oraz zmieniająca rozporządzenie (UE) 2023/955.
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/53/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich dotyczących udostępniania na rynku urządzeń radiowych i uchylająca dyrektywę 1999/5/WE.
3. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych.
4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1275 z dnia 24 kwietnia 2024 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków.