Ubezpieczenie obowiązkowe OC inżyniera budownictwa. Zakres przedmiotowy i jego zalety

I. Specyfika branży budowlanej wymaga kompleksowego podejścia do kwestii związanych z odpowiedzialnością zawodową. Program ubezpieczeniowy, który przygotowała Compensa Towarzystwo Ubezpieczeń S.A. Vienna Insurance Group we współpracy z Polską Izbą Inżynierów Budownictwa, uwzględnia złożoność projektów realizowanych przez inżynierów budownictwa oraz skalę potencjalnych ryzyk. Nasza współpraca z Izbą to przykład tego, jak sektor ubezpieczeniowy może wspierać profesjonalistów w ich codziennej działalności, dopasowując w elastyczny sposób ochronę do specyfiki poszczególnych zawodów.

Niniejszy artykuł będący początkiem cyklu opracowań adresowanych do inżynierów budownictwa porusza kwestię ubezpieczenia obowiązkowego OC inżynierów, jego przedmiotu ochrony i przede wszystkim zalet odpowiadających wyzwaniom procesu inwestycyjnego. Sytuacja osoby poszkodowanej jest lepsza, gdy jej dłużnikiem jest nie tylko osoba odpowiedzialna za powstałą szkodę, ale również jego ubezpieczyciel OC. Zawarcie umowy ubezpieczenia obowiązkowego OC zwiększa prawdopodobieństwo, a wręcz pełni funkcję gwarancyjną, że roszczenia odszkodowawcze zostaną rzeczywiście spełnione.

II. Konstrukcja umowy ubezpieczenia obowiązkowego OC jest skorelowana z problemami procesu inwestycyjnego, zwłaszcza w podstawowych kierunkach odpowiedzialności takich jak: Inżynier – Inwestor (zarówno odpowiedzialność kontraktowa, jak i deliktowa); Inżynier – Wykonawca (odpowiedzialność deliktowa);

Inżynier – osoby trzecie (odpowiedzialność deliktowa)

Uczestnikami procesu budowlanego, w rozumieniu ustawy, są:

• inwestor;
• inspektor nadzoru inwestorskiego;
• projektant;
• kierownik budowy lub kierownik robót.

A poza tym: wykonawca, geodeta, geolog, inwestor zastępczy, inżynier kontraktu.

III. Wybrane problemy procesu budowlanego w związku z pełnieniem samodzielnych funkcji technicznych związane z ochroną OC:

1. Z istoty umowy o roboty budowlane wynika, że wykonawca odpowiada za techniczny rezultat swoich prac, chyba że wady robót powstały na skutek wadliwości dostarczonych przez inwestora materiałów albo na skutek wykonania robót zgodnie ze wskazówkami zamawiającego, a wykonawca zachował się zgodnie z art. 655 kodeksu cywilnego, uprzedzając zamawiającego o niebezpieczeństwie nieosiągnięcia zamierzonego rezultatu. Ze względu na treść art. 355 kodeksu cywilnego wykonawca robót budowlanych będzie wolny od odpowiedzialności za wady, jeżeli przy dołożeniu należytej staranności nie mógł zauważyć błędów we wskazówkach zamawiającego. Dostarczony przez zamawiającego projekt stanowi wskazówkę inwestora co do sposobu wykonania robót. Wykonawca jest zatem wolny od odpowiedzialności za wady robót wynikające z wad projektu, jeżeli o wadach tych uprzedził zamawiającego lub też mimo dołożenia należytej staranności wad nie był w stanie zauważyć. Taka sytuacja występuje, gdy w dokumentacji są wady, dla wykrycia których potrzeba wiadomości specjalistycznych lub ich wykrycie wymaga weryfikacji dokumentacji, do czego wykonawca robót nie jest zobowiązany.
2. Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności.
3. Podmiotem odpowiedzialnym za koordynację działań wielu wykonawców pracujących na tym samym odcinku jest kierownik budowy. Jego zadaniem jest zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem lub pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy. Każdy wykonawca odpowiada więc za swoje zaniedbania, a za szkody wynikłe z braku koordynacji – kierownik budowy.
4. Inżynier Kontraktu działający zgodnie z procedurami FIDIC, to nic innego jak tzw. bezstronny kontroler. Prawo budowlane nie zawiera pojęcia Inżyniera Kontraktu. Funkcja ta została wprowadzona przez Międzynarodową Federację Inżynierów Konsultantów (skrót z jęz. francuskiego FIDIC) w związku z wejściem Polski do UE. Założeniem tej regulacji jest prowadzenie budowy zgodnie z ujednoliconymi zasadami ustalonymi przez FIDIC dla realizowania inwestycji budowlanych współfinansowanych ze środków strukturalnych. Umowy o roboty budowlane zawarte według przepisów FIDIC nazywane są kontraktem, którego stronami są inwestor i wykonawca.
5. Jak wynika z warunków FIDIC, Inżynier Kontraktu ma być niezależny i działać bezstronnie, bez względu na stosunek prawny łączący go z inwestorem. Mimo pośredniczenia we wszystkich umowach zawieranych między inwestorem a wykonawcą Inżynier Kontraktu nigdy nie może być stroną. Powinien zadbać o to, aby w umowach między inwestorem i wykonawcą istniała równowaga obowiązków oraz korzyści. Wbrew dosłownemu brzmieniu Inżynier Kontraktu nie jest osobą fizyczną, lecz zespołem specjalistów, uczestniczących w procesie budowlanym.
6. Zaniedbania Inżyniera Kontraktu, których skutkiem jest szkoda poniesiona przez któregokolwiek uczestnika procesu budowlanego mogą powodować powstanie jego obowiązku odszkodowawczego.
7. Odpowiedzialność Inżyniera Kontraktu wobec Inwestora, z którym zawarł umowę – art. 471 KC.
8. Szczególnie istotnym problemem odszkodowawczym jest kwestia szkód wynikających z zaniedbań dotyczących zakresu obowiązków IK wykraczających poza zakres obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego.
9. Do podstawowych obowiązków projektanta należy:

a. opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z wymaganiami ustawy, ustaleniami określonymi w decyzjach administracyjnych dotyczących zamierzenia budowlanego, obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej;

b. zapewnienie, w razie potrzeby, udziału w opracowaniu projektu osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności;

c. wzajemne skoordynowanie techniczne wykonanych przez osoby, o których mowa w pkt b, opracowań projektowych, zapewniające uwzględnienie zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy, z uwzględnieniem specyfiki projektu budowlanego, oraz zapewnienie zgodności projektu technicznego z projektem zagospodarowania działki lub terenu oraz projektem architektoniczno-budowlanym;

d. określenie obszaru oddziaływania obiektu

10. Podstawowe kategorie szkód wyrządzonych przez projektanta to szkody wynikające z wad dokumentacji projektowej jako samoistnego przedmiotu umowy o prace projektowe oraz szkody wynikające z wad obiektu budowlanego, który powstał w oparciu i na podstawie wadliwej dokumentacji projektowej.

IV. Przedmiotem ubezpieczenia kierowanym do Inżynierów Budownictwa jest odpowiedzialność cywilna Ubezpieczonego Inżyniera za szkody wyrządzone przez działanie lub zaniechanie Ubezpieczonego w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, w związku z wykonywaniem zawodu w zakresie określonym w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 11 grudnia 2003 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej architektów oraz inżynierów budownictwo (Dz. U. Nr 220, poz. 2174).

Odpowiedzialnością Ubezpieczyciela objęte są roszczenia osoby poszkodowanej dotyczące szkód będących następstwem działań i zaniechań, które zaistniały w okresie ubezpieczenia, chociażby osoba poszkodowana (osoba uprawniona) zgłosiła je po tym okresie z zachowaniem terminów przewidzianych dla przedawnienia roszczeń.

W obecnym programie ochrony suma gwarancyjna wzrosła do kwoty 100 000 EUR na każdy wypadek ubezpieczeniowy obejmując zakresem szkody powstałe na terytorium całego świata. Idąc naprzeciw oczekiwaniom środowiska branżowego, uszczegółowiono listę czynności zawodowych Inżyniera, które są objęte ochroną w ramach ubezpieczenia obowiązkowego tj.

1) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wyrządzone w wyniku rażącego niedbalstwa Ubezpieczonego, a Ubezpieczyciel rezygnuje z prawa dochodzenia roszczeń regresowych wobec tego Ubezpieczonego z tego tytułu;

2) działalność gospodarczą osoby fizycznej – Ubezpieczonego,  w ramach której wykonuje on samodzielne funkcje techniczne w budownictwie w ramach posiadanych uprawień;

3) działania i zaniechania osób zatrudnionych przez Ubezpieczonego na umowę o pracę lub na podstawie umów prawa cywilnego, wykonujących ją pod nadzorem i w granicach samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie wykonywanych przez Ubezpieczonego w ramach posiadanych uprawnień jak również działalność indywidualnie Ubezpieczonych osób wykonujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie na podstawie umowy o pracę lub umów prawa cywilnego będących członkami PIIB;

4) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wyrządzone przez Ubezpieczonego osobom fizycznym zatrudnionym przez Ubezpieczonego na podstawie umowy o pracę (pracownikom) lub wykonującym roboty lub usługi na rzecz Ubezpieczonego na podstawie umowy prawa cywilnego, powstałe w związku ze świadczeniem pracy, robót lub usług na rzecz Ubezpieczonego w tym pracownikom podległym Ubezpieczonemu będącemu zatrudnionym na umowę o pracę lub umów prawa cywilnego;

5) odpowiedzialność Ubezpieczonego wykonującego kontrole okresowe, w tym wynikające z art. 61 pkt 2 Prawa budowlanego;

6) odpowiedzialność Ubezpieczonego wykonującego samodzielne funkcje techniczne w budownictwie w ramach działalności firm budowlanych, pracowni projektowych oraz obsługi inwestycji budowlanych;

7) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania wszelkich projektów (w tym także wykonawczych, techniczno-budowlanych, technologicznych i innych), a także koncepcji oraz innych opracowań projektowych zawierających: odpowiednie dokumentacje geotechniczne, obliczenia i analizy statyczne i wytrzymałościowe konstrukcji i elementów konstrukcji,  w tym analizy stanów granicznych nośności (SGN) i/lub stanów granicznych użytkowalności (SGU), opracowań inżynierii ruchu, opracowań inżynierii sanitarnej i środowiska, opracowań elektrotechnicznych, opracowań teletechnicznych i systemów zarządzania ruchem, opracowań środowiskowych, akustycznych, wodno-melioracyjnych wraz z koniecznymi opisami, obliczeniami oraz dokumentacją rysunkową i kosztorysową;

8) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów i zamieszek, a także aktów terroru;

9) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania czynności majstra budowlanego oraz za szkody wynikające z wykonywania czynności inżyniera budowy i kierownika robót oraz asystenta projektanta;

10) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe wskutek wykonywania inwentaryzacji architektoniczno-budowlanej i badań obiektów budowlanych, w tym budynków zabytkowych, opracowań technicznych oraz opinii, ocen i ekspertyz technicznych;

11) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe wskutek koordynacji międzybranżowej pracy projektantów branżowych niezależnie od wiodącej branży projektu;

12) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe wskutek udziału w ramach postępowania administracyjnego wszczętego z inicjatywy inwestora związanego z przygotowaniem i projektowaniem inwestycji;

13) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe wskutek analiz dynamicznych, wpływów drgań sejsmicznych i parasejsmicznych na obiekty budowlane, wpływów eksploatacji górniczej na posadowienie obiektów budowlanych;

14) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe na skutek wadliwego sporządzania analiz przedprojektowych;

15) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania czynności rzeczoznawcy budowlanego, biegłego sądowego, doradcy technicznego miedzy innymi dokonującego kontroli rzeczowej przedsięwzięć deweloperskich, inżyniera kontraktu między innymi w procedurach FIDIC;

16) odpowiedzialność cywilną Ubezpieczonego za szkody będące następstwem wypadków ubezpieczeniowych, które miały miejsce na terenie całego świata;

17) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania czynności kierownika budowy lub robót, inspektora nadzoru, projektanta, sprawdzającego oraz pełniącego nadzór autorski dla przedsięwzięć, dla których zgodnie z Prawem budowlanym nie jest konieczne uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę lub decyzji wynikających z przepisów szczególnych;

18) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody powstałe na skutek sporządzania charakterystyk energetycznych oraz audytu energetycznego;

19) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania czynności rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych;

20) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania czynności rzeczoznawcy ds. sanitarno-higienicznych;

21) odpowiedzialność Ubezpieczonego za szkody wynikające z wykonywania czynności rzeczoznawcy ds. bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ubezpieczyciel nie obejmuje ochroną ubezpieczeniową wyłącznie szkód:

1. wynikłych z przekroczenia ustalonych kosztów, przy czym za przekroczenie ustalonych kosztów nie uznaje się wzrostu kosztów inwestycji, które by nie powstały, gdyby nie popełniono błędu będącego następstwem wykonywania przez Ubezpieczonego zawodu,
2. powstałych w wyniku nałożenia kar umownych, przy czym wyłączenie nie obejmuje kar umownych zapłaconych na rzecz których Ubezpieczony wykonywał zawód, a które by nie powstały gdyby nie popełniono błędu będącego następstwem wykonywania zawodu przez Ubezpieczonego,
3. wyrządzonych wskutek naruszenia praw autorskich i patentów,
4. powstałych w wyniku normalnego zużycia lub wadliwej eksploatacji obiektów budowlanych,
5. powstałych po skreśleniu Ubezpieczonego z listy członków PIIB, a także w okresie zawieszenia w prawach członka PIIB, chyba że szkoda jest następstwem wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w okresie przed skreśleniem lub zawieszeniem.

V. Nowością w przypadku ubezpieczenia obowiązkowego OC jest również możliwość zawarcia indywidualnie drogą elektroniczną umowy nadwyżkowej obejmującej sumy gwarancyjnej od 100 000 EURO do 1 000 000 EURO. Istotne jest to, że oferowany przedmiot ochrony w ramach ubezpieczeń nadwyżkowych obejmuje swoim zakresem tak jak w programie podstawowym czynności wymienione w pkt. IV (1do 21) niniejszego artykułu.