Odpowiada radca prawny Rafał Golat.
Chcemy uzyskać oświadczenie od architekta (autora projektu) na zgodę na wprowadzenie zmian do dokumentacji projektowej. Czy architekt, zgadzając się na wprowadzenie zmian do swojej dokumentacji przez innego wskazanego architekta, powinien przekazać dokumenty w formie edytowalnej (np. plik Autocad z projektem, aby architekt wprowadzający zmiany miał bazę do pracy, tj. nie musiał tworzyć projektu od nowa)?
Dokumentacja projektowa, składająca się na projekt architektoniczno-budowlany, ma dwojakiego rodzaju kontekst w świetle przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).
Po pierwsze, dokumentacja projektowa stanowi jedną z podstawowych postaci ustalenia projektu jako utworu, chronionego prawami autorskimi, podobnie jak obiekt budowlany, który zgodnie z projektem jest wykonywany. Twórczy projekt jest dobrem niematerialnym, chronionym od daty jego ustalenia. Ustalenie projektu przez projektanta następuje w ramach wykonywanej przez projektanta dokumentacji projektowej. Różne postaci ustalenia projektu jako utworu sygnalizuje art. 335 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Po drugie, wykonanie projektu zgodnie z przepisami Prawa budowlanego wymaga sporządzenia go w czterech egzemplarzach. Egzemplarz projektu to zatem egzemplarz utworu, czyli jego materialny nośnik. Egzemplarz projektu w rozumieniu prawa cywilnego (kodeksu cywilnego) jest rzeczą ruchomą, stanowiącą przedmiot odrębnej własności. Artykuł 52 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ustanawia zasadę, zgodnie z którą jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu. Z kolei w odniesieniu do twórczości projektowej art. 61 powyższej ustawy przewiduje, że jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy.
Analiza powyżej wskazanych oraz pozostałych przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych skłania do wniosku, że dla ustalenia, jakie prawa do projektu ma zamawiający (inwestor), kluczowe znaczenie mają postanowienia umowy z projektantem. W razie bowiem wątpliwości znajduje zastosowanie ogólna reguła z art. 8 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przepis ten stanowi, że prawo autorskie przysługuje twórcy, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
W rozpatrywanym przypadku od architekta (autora projektu) należałoby uzyskać trzy uprawnienia w drodze otrzymania stosownej zgody.
Po pierwsze, podstawowe znaczenie ma zgoda autora projektu na wprowadzanie zmian do stworzonego przez niego projektu przez innego projektanta. Decydowanie o zmianach w utworze objęte jest, co do zasady, ustawowym monopolem twórcy, gdyż jednym z osobistych praw autorskich jest prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania (art. 16 pkt 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
Po drugie, ze względu na to, że wprowadzanie zmian do pierwotnego projektu przekłada się w praktyce na przygotowanie przez innego projektanta stosownej twórczej przeróbki tego projektu, ważne jest uzyskanie od autora zmienianego projektu zezwolenia na korzystanie z przerobionej wersji projektu, czego wymaga art. 2 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, chyba że zezwolenie takie zostało już wcześniej udzielone, np. poprzez wpisanie odpowiedniego postanowienia w tym zakresie do umowy o prace projektowe.
Po trzecie, jeśli drugi projektant, którego zamawiający chce zaangażować, ma pracować, opierając się na innych dokumentach niż egzemplarze projektu, wykonane zgodnie z przepisami Prawa budowlanego, np. plik Autocad z projektem, kwestia ta powinna zostać uregulowana z autorem projektu, jeżeli brak jest regulacji w tym przedmiocie w postanowieniach zawartej wcześniej z autorem projektu umowy. Jest to związane z tym, że korzystanie z projektu jako utworu rozpatrywane być powinno w kontekście pól eksploatacji, wyliczonych w art. 50 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Od twórcy należy uzyskać, co do zasady, zgodę na korzystanie z jego utworu na wszystkich istotnych dla zamawiającego polach eksploatacji, w tym polegających na utrwalaniu utworu i jego zwielokrotnianiu przy zastosowaniu różnych technik, także technik cyfrowych. Oznacza to, że zamawiający nie jest uprawniony bez zezwolenia autora projektu do tego, aby dla własnych potrzeb wytwarzać lub kopiować cyfrowy zapis projektu.
Z drugiej strony, jeśli w umowie o prace projektowe nie postanowiono, że projektant zobowiązuje się do przekazania zamawiającemu projektu z określonymi zapisami w postaci cyfrowej, nie ma wystarczających podstaw domagania się od projektanta, aby dostarczył dodatkowo cyfrowe utrwalenie projektu.
Nie ma także związku między zgodą autora projektu na dokonywanie zmian w jego dziele przez innego projektanta a zobowiązaniem autora projektu do przekazania cyfrowej wersji projektu. Są to dwie odrębne kwestie wymagające ustaleń między stronami umowy. Nie można zatem stwierdzić, że projektant, który powyższą zgodę wyraża, automatycznie potwierdza przez to gotowość przekazania na potrzeby zmian w projekcie jego cyfrowych ustaleń.
Podsumowując powyższe uwagi, należy dojść do wniosku, że z punktu widzenia interesów zamawiającego najkorzystniejszym rozwiązaniem jest zapisanie od razu w umowie o prace projektowe wszelkich zezwoleń i zobowiązań projektanta, odpowiadających przewidywanym potrzebom inwestora, zarówno w zakresie dokonywania zmian w projekcie i jego przeróbek, jak również postaci, w jakich projekt ma zostać dostarczony. W umowie można zatem wyraźnie postanowić, że projekt ma zostać przekazany w formie wymaganych przez Prawo budowlane jego egzemplarzy oraz w postaci określonego utrwalenia cyfrowego, np. pliku Autocad z projektem. Jeśli umowa nie zawiera ustaleń w tym przedmiocie, należy je z projektantem uzupełniająco wynegocjować.
