Podejście klasyczne i innowacyjne (DfA) do procesu projektowego różni się siłą skupienia na potrzebach użytkownika i określeniem priorytetów w trakcie realizacji procesu inwestycyjnego.
Zasady uniwersalnego projektowania umożliwiają m.in.:
– zorientowanie rozwiązań na potrzeby i ograniczenia użytkownika (funkcjonalność, dostępność, łatwość w użyciu);
– wielowymiarową optymalizację techniczną w zakresie wykraczającym poza zbiór obowiązujących norm i warunków technicznych w celu uzyskania najkorzystniejszych rozwiązań funkcjonalno-użytkowych i bardziej efektywnych społecznie;
– koegzystencję rozwiązań technicznych i środowiska naturalnego, w które są one wpisane (proekologiczność rozwiązań);
– poszukiwanie rozwiązań wyłącznie w zbiorze przyjaznych użytkownikowi według zasady zaimplementowanej z teorii gier: „win-win” w relacji rozwiązanie – wpływ na otoczenie;
– modułowy rozwój produktu (zagospodarowania) postępujący w zgodzie z prognozowanymi zmianami potrzeb użytkowników w cyklu życia produktu;
– bezpieczeństwo użytkowania poprzez dążenie do stosowania rozwiązań samowyjaśniających i samowybaczających w sytuacjach konfliktowych; celem nadrzędnym jest ochrona zdrowia i życia użytkownika kosztem ewentualnych strat materialnych.
Podejście klasyczne i innowacyjne (DfA) do procesu projektowego różni się siłą skupienia na potrzebach użytkownika i określeniem priorytetów w trakcie realizacji procesu inwestycyjnego. W pierwszym przypadku (klasycznym) projektant skupia się wyłącznie na wypełnieniu warunków kontraktu i uzyskaniu decyzji administracyjnych, a jego rola jako twórcy staje się wtórna i mniej istotna. W podejściu innowacyjnym (DfA) projektant skupia się na rozwiązaniach przyjaznych użytkownikowi, dbając o każdy szczegół funkcjonalny i dostępność rozwiązań dla wszystkich w myśl zasady: jesteśmy różni, ale jesteśmy równi. Stosując reguły DfA, projektant nie ma specjalnej potrzeby skupiania się na procedurach administracyjnych i warunkach kontraktu, gdyż proponowane rozwiązania o wysokiej jakości są powszechnie akceptowane, przez co procedury formalnoprawne, tak dominujące w klasycznym projektowaniu, są w uniwersalnym projektowaniu realizowane w tle tego procesu.
Tab. 1 Podział klasyczny procesu projektowania (opr. własne)
|
Lp.
|
Funkcja
|
Kompetencje
|
Rola
|
Zadania kluczowe
|
|
1.
|
Inwestor
|
Zarządzanie kontraktem i procesem |
Weryfikacja rozwiązań, nadzór nad realizacją kontraktu |
Realizuje faktyczne zadania sprawdzającego i managera projektu (PM), często również proponuje rozwiązania projektowe (kompetencja projektanta)
|
|
2.
|
Manager projektu (PM)
|
Zarządzanie procesem po stronie wykonawcy usługi
|
Najczęściej sprowadza się do sporządzenia harmonogramu i koordynacji terminu realizacji zadania
|
Nie realizuje zadań kluczowych zgodnie z kompetencją przypisaną klasycznie do roli PM, ogranicza się do roli koordynatora realizacji harmonogramu
|
|
3.
|
Sprawdzający
|
Sprawdzanie rozwiązań
|
Często iluzoryczna, z brakiem faktycznego sprawdzenia merytorycznego, o czym świadczy duża liczba usterek i wad w zatwierdzonych dokumentacjach technicznych |
Udział w procesie projektowym jako członek zespołu projektowego po stronie wykonawcy usługi. Często w praktyce jest to inny projektant z tego samego biura projektów mało zaangażowany w proces projektowy i sprawdzający pobieżnie przyjęte rozwiązania techniczne
|
|
4.
|
Projektant
|
Zarządzanie procesem i projektowanie |
Projektowanie i przeprowadzanie procedur formalnoprawnych wraz z zarządzaniem i koordynacją procesu przygotowania dokumentacji technicznej
|
W konsekwencji często przejmuje zadania managera projektu i łączy je z zadaniami projektanta, przez co nie przeznacza wystarczająco dużo czasu na poszukiwanie rozwiązań optymalnych, angażując 3/4 swojego czasu w kontrakcie w realizację procesu formalnoprawnego i przeznaczając ok. 1/4 czasu na faktyczne poszukiwanie rozwiązań projektowych (tworzenie dzieła)
|
Tab. 2 Alternatywny (postulowany) podział procesu projektowania (opr. własne)
|
Lp.
|
Funkcja
|
Kompetencje
|
Rola
|
Zadania kluczowe
|
|
1.
|
Inwestor
|
Nadzór nad realizacją procesu |
Koordynatora realizacji umów kontraktowych i zatwierdzającego rozwiązania techniczne na podstawie rekomendacji sprawdzającego |
Ocena stanu zaawansowania i jakości realizacji kontraktów.
Zatwierdzenie kluczowych etapów procesu projektowego umożliwiające kontynuację realizacji kontraktu.
Zatwierdzanie projektu do realizacji i rozliczanie umów |
|
2.
|
Manager projektu (PM) |
Zarządzanie i koordynacja w procesie |
Przygotowanie procedur i harmonogramów, określenie punktów decyzyjnych (kamieni milowych), organizacja narad koordynacyjnych, przeprowadzenie procedur formalno-prawnych
|
Kluczowe zadania związane z realizacją kontraktu przez projektanta oraz przeprowadzenie na podstawie przygotowanych przez niego materiałów wszelkich niezbędnych procedur formalnoprawnych w kontrakcie |
|
3.
|
Sprawdzający
|
Konsultant inwestora i sprawdzający w zakresie wymagań Prawa budowlanego i standardów inwestora |
Niezależnego konsultanta w procesie projektowym działającego na zlecenie inwestora, sprawdzającego i rekomendującego zatwierdzenie poszczególnych kluczowych etapów w procesie (kamieni milowych)
|
Powstrzymanie się od wskazywania rozwiązań projektowych, wyłączne wskazywanie obszarów korekt i ich uzasadnienie, sporządzanie raportów ze sprawdzenia i przedkładanie rekomendacji inwestorowi w zakresie podejmowania kluczowych decyzji w kontrakcie
|
|
4.
|
Projektant
|
Projektowanie poprzez poszukiwanie rozwiązań inspirowanych obsługą potrzeb użytkownika
|
Wyłączne prawo do kreowania i proponowania rozwiązań projektowych oraz przygotowanie na ich podstawie kompletnych materiałów do przeprowadzenia niezbędnych procedur formalnoprawnych
|
Wybór zoptymalizowanych rozwiązań z uzasadnieniem techniczo-ekonomiczno-
|
Aby upowszechnić projektowanie zorientowane na optymalizację funkcjonalno-użytkową rozwiązań, należy zrozumieć potrzebę podkreślanej wielokrotnie w niniejszym artykule zmiany świadomości wśród inwestorów w odniesieniu do celu ich działań.
Rys. 1 Siła skupienia projektanta na kluczowych zadaniach – projektowanie klasyczne (opr. własne)
Rys. 2 Siła skupienia projektanta na kluczowych zadaniach – projektowanie uniwersalne (opr. własne)
Wprowadzenie postulowanych korekt znacząco odciąży inwestora. Korekty również usprawnią proces projektowania, umożliwią uzyskanie lepszych rozwiązań i przypiszą jasną i jednoznaczną odpowiedzialność za realizację wszystkich kluczowych zadań. Umożliwiając tym samym inwestorowi skupienie się na stawianiu projektantowi wymagań co do jakości rozwiązań i ograniczenie się do ich egzekwowania w ramach gwarancji i rękojmi, gdyż pełna odpowiedzialność za projekt zostanie przypisana wyłącznie twórcy, jeśli inwestor wyłączy się z procesu w zakresie kreowania rozwiązań, co obecnie powoduje najczęściej rozmycie odpowiedzialności za wady i braki. Wdrożenie proponowanych zmian ma na celu również właściwe zorganizowanie pracy projektanta, tak aby skupił się na projektowaniu i optymalizacji, korzystając faktycznie, a nie iluzorycznie, z roli sprawdzającego jako konsultanta w całym procesie przygotowania inwestycji. Dodatkowo sprawdzający pełniący funkcję konsultanta równocześnie powinien wspierać inwestora poprzez każdorazową pisemną rekomendację rozwiązań, jakie ostatecznie ma zatwierdzić inwestor do realizacji. Taka rekomendacja również powinna być objęta gwarancją jakości udzielaną przez sprawdzającego inwestorowi.
Będąc świadomym, że propozycja postulowanych zmian może budzić obawy o możliwość ich skutecznego wdrożenia, należy na koniec wskazać, iż zasady uniwersalnego projektowania wraz z korektą procesu wpłyną korzystnie nie tylko na jakość, ale również na skuteczność przygotowania inwestycji, co pozwoli na realne oszczędności czasu i środków w fazie realizacji i eksploatacji. Ciągłe piętnowanie jakości projektów nie wpływa na zmianę nieefektywnego wydawania środków publicznych i niezadowolenia opinii społecznej (użytkowników). Fala krytyki funkcjonalności rozwiązań stosowanych w przestrzeni publicznej (przykłady błędnych rozwiązań – na zdjęciach) w ostatnich latach wymaga natychmiastowego poszukiwania sposobu zmiany tego stanu. Dlatego warto rozważyć propozycję upowszechnienia idei uniwersalnego projektowania i wzmocnienia roli i odpowiedzialności projektanta (twórcy) w procesie przygotowania i realizacji inwestycji poprzez świadome stawianie mu wymagań. Właściwe postrzeganie celu realizacji inwestycji publicznych pozwoli na uniknięcie w przyszłości rozwiązań niekorzystnych dla użytkowników.
Artur Fojud
