Podnoszenie bezpieczeństwa dźwigów modernizowanych

W 2010 r. wszystkich dźwigów osobowych i osobowo-towarowych w Polsce, zarejestrowanych w poszczególnych oddziałach Urzędu Dozoru Technicznego, było 83 937. To ponad 3 tys. więcej niż rok wcześniej. Jednak ponad połowa dźwigów to urządzenia stosunkowo stare, z lat 80., 70. i jeszcze starsze.

Stan techniczny, jaki powinny docelowo mieć windy, określają zalecenia Komisji Europejskiej nr 95/216/EC opublikowane w 1995 r., ich zastosowanie w przypadku starych urządzeń zgodnie z prawem pozostawiono w Polsce decyzji właścicieli dźwigów.

Modernizowanie istniejących urządzeń ma na celu z jednej strony podnoszenie ich bezpieczeństwa dla użytkowników, z drugiej strony dla personelu technicznego sprawującego nadzór nad tymi urządzeniami.

Rosnące wymagania w dziedzinie bezpieczeństwa dźwigów wymuszają dostosowanie istniejących urządzeń do obecnie obowiązujących norm. Doskonalenie użytkowanych dźwigów polega na stosowaniu osłon, zabezpieczeń oraz dokonywaniu zmian konstrukcyjnych zainstalowanych już podzespołów. W konsekwencji producenci urządzeń dźwigowych są zmuszeni do wprowadzenia do produkcji często nietypowych podzespołów, „rozdrabniając” w ten sposób tok produkcyjny, ale umożliwiając usprawnianie użytkowanych dźwigów. W celu ujednolicenia zasad zwiększenia bezpieczeństwa zainstalowanych już urządzeń została opracowana norma PN-EN 81-80:2005.

Tab. 1. Stopień wystąpienia ryzyka

Norma PN-EN 81-80

W celu poprawy bezpieczeństwa istniejących urządzeń dźwigowych została opracowana norma PN-EN 81-80:2005 Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów – Dźwigi użytkowe – Część 80: Zasady poprawy bezpieczeństwa użytkowanych dźwigów osobowych i towarowych (SNEL). Oprócz wielu zmian oraz regulacji norma zawiera tabelę 1 ukazującą stopnie ważności ryzyka, wystąpienie niebezpieczeństwa oraz skutki, jakie powinny być podjęte, aby zapobiegać potencjalnym zagrożeniom.

Zmiany, jakie należy poczynić, aby podnieść bezpieczeństwo zainstalowanych już urządzeń według wspomnianej normy, można podzielić na trzy obszary:

– obszar szyby,

– obszar maszynowni,

– obszar w kabinie i na kabinie.

Obszar maszynowni

Na zdjęciach i rysunkach zostały przedstawione w skrócie detale, zwiększające bezpieczeństwo zainstalowanych już urządzeń.

Osłona otworu zejścia lin z maszynowni do szybu. Przedstawione rozwiązanie ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa osób znajdujących się w szybie na wypadek wpadnięcia czegokolwiek przez otwór w stropie do szybu.

Przy zespole napędowym w świetle nowo obowiązujących przepisów wymagane są dwa zabezpieczenia: ogranicznik spadku lin zapewniający bezpieczeństwo podróżujących oraz osłona kół, w tym przypadku koła ciernego, w celu zapewnienia bezpieczeństwa obsłudze technicznej dźwigów.

Obecne przepisy wymagają, aby natężenie oświetlenia w maszynowni przy tablicy sterowej miało min. 200 lx, a tablica wstępna zasilania oraz łącznik główny były umieszczone blisko wejścia do maszynowni z czytelnymi opisami.

Łącznik STOP musi być umieszczony w pobliżu zespołu napędowego.

Obszar w kabinie i na kabinie

Na zdjęciach zostały przedstawione w skrócie zmiany, jakie należy poczynić w kabinie oraz na kabinie, wynikające z obowiązujących przepisów zawartych w normie PN-EN 81-80.

Kabina powinna być wyposażona w system ostrzegający o przeciążeniu. Powinien on ostrzegać w sposób akustyczny oraz świetlny. W wyposażeniu sterującym dźwigiem umieszczonym w kabinie powinno się znajdować oświetlenie awaryjne na wypadek zaniku napięcia, a przyciski sterujące powinny być umieszczone na wysokości od 900 mm do 1100 mm od podłogi dla ułatwienia sterowania osobom niepełnosprawnym.

Wszystkie nowo montowane kabiny muszą być wyposażone w automatyczne drzwi kabinowe.

Kabina dźwigu powinna mieć oświetlenie min. 50 lx w każdym miejscu, powinna też mieć wentylację w górnej oraz dolnej części.

Ramy kabinowe, na których są zabudowane koła linowe, muszą być wyposażone w osłony zabezpieczające koło linowe przed dostaniem się ciał obcych. Ponadto ramy powinny być wyposażone w chwytacze dwukierunkowe.

W ramach bezpieczeństwa personelu technicznego wymagane jest, aby na dachu kabiny były zamontowane balustrady wraz z oznaczeniem ostrzegawczym.

Obszar w szybie

Tak jak w innych obszarach zmiany obowiązują również w szybie na całej jego wysokości.

Wszystkie koła znajdujące się w szybie muszą być wyposażone w osłony, zabezpieczające koła linowe przed dostaniem się ciał obcych.

Tor jazdy przeciwwagi musi być przesłonięty przez osłonę o wysokości 2,5 m, zamontowanej na wysokości do 300 mm od stropu w podszybiu.

Stare konstrukcje przeciwwag –  mieczowa oraz prętowa – muszą być zamienione na konstrukcję, która posiada ramę.

Ponadto w podszybiu muszą być zainstalowane następujące podzespoły:

– łącznik STOP umieszczony tak, aby była możliwość załączania z poziomu przystanku;

– gniazdo 230 V;

– łącznik załączania światła w szybie;

– dolna lampa oświetlenia szybu umieszczona 0,5 m od posadzki.

Wszystkie przedstawione zmiany mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa osób podróżujących dźwigami oraz osób sprawujących nadzór techniczny nad tymi urządzeniami. Z pewnością brak świadomości użytkowników będzie nadal powodował zdarzenia w ocenie niektórych osób wywołujące niedosyt co do zastosowanych sposobów zwiększających bezpieczeństwo. Obecnie modernizowane urządzenia są wyposażane we wszystkie przedstawione elementy. Jednak rynek branży dźwigowej jest tak duży, że dostosowanie wszystkich opisanych urządzeń w użytkowanych dźwigach zajmie jeszcze trochę czasu.

dr inż. Paweł Lonkwic