Podczas projektowania, budowy i eksploatacji obiektów budowlanych istotna jest znajomość zasad oświetlania stanowisk pracy, zwłaszcza w obiektach przemysłowych, w których znajdują się różnorodne miejsca pracy. Wymagania wobec ich oświetlenia są bardzo wysokie ze względu na złożony charakter pracy oraz potencjalne zagrożenia.
W obiektach przemysłowych znajdują się pomieszczenia o różnym przeznaczeniu – od prostych przestrzeni magazynowych po pomieszczenia techniczne. Kluczową rolę w zapewnieniu właściwego ich użytkowania odgrywają trzy podstawowe rodzaje oświetlenia: sztuczne, naturalne oraz awaryjne.
W praktyce ocena oświetlenia opiera się najczęściej na jednym parametrze – natężeniu światła. Takie podejście jest jednak niewystarczające. Pełna analiza wymaga uwzględnienia wielu czynników, w tym: rozkładu światła na stanowisku pracy i w jego otoczeniu, poziomu olśnienia, barwy światła, modelowania, efektywności energetycznej oraz współczynnika utrzymania.
Aby zapewnić pracownikom optymalne warunki widzenia podczas długotrwałej, codziennej pracy, kluczowe są dobór i rozmieszczenie źródeł światła. Należy wziąć pod uwagę aranżację pomieszczenia zgodną z jego przeznaczeniem, kolorystykę powierzchni i wyposażenia oraz umiejscowienie stanowisk pracy, co przyczynia się zarówno do efektywności działania, jak i bezpieczeństwa pracy.
>>> Zanieczyszczenie światłem – przyczyny, skutki, sposoby ograniczania
>>> Olśnienie świetlne w obiektach budowlanych
Fot. © Robert Przybysz – stock.adobe.com
Znaczenie światła dla funkcjonowania człowieka jest nie do przecenienia. Oświetlenie otoczenia miejsca pracy i aktywności wpływa zarówno na jakość widzenia, jak i na efektywność. Dobre oświetlenie nie tylko umożliwia wydajną i precyzyjną pracę, ale także sprzyja odpoczynkowi. Ponadto może mieć właściwości relaksacyjne oraz lecznicze – działać antydepresyjnie, wspomagając, a w wielu przypadkach nawet zastępując terapię farmakologiczną.
Prawidłowa aranżacja pomieszczeń w obiektach przemysłowych: produkcyjnych, administracyjnych, socjalnych itp. w dużej mierze zależy od ich oświetlenia. W tego typu przestrzeniach stosuje się jednocześnie różne jego rodzaje:
- ogólne – obejmujące całe pomieszczenie;
- stanowiskowe – skoncentrowane na miejscu wykonywania pracy;
- naturalne – niezbędne i wymagane w miejscach stałej pracy;
- awaryjne – zapewniające bezpieczeństwo oraz umożliwiające ewakuację w przypadku awarii czy zagrożenia.
>>> Oświetlenie ewakuacyjne w obiektach użyteczności publicznej
>>> Nowoczesne oświetlenie stanowisk pracy w biurze
Parametry oceny każdego z nich zostały określone w normach. Na potrzeby analizy poprzedzającej projektowanie nowych czy też oceny już użytkowanych obiektów warto znać typowe wartości najczęściej stosowanych wielkości świetlnych dla oświetlenia ogólnego i stanowiskowego, zapewniających komfort widzenia:
- natężenie oświetlenia w miejscach pracy: > 500 lx, a w całym pomieszczeniu > 300 lx;
- natężenie oświetlenia o charakterze antydepresyjnym: > 2000 lx;
- równomierność oświetlenia: nie mniejsza niż 20%;
- optymalny przedział długości fal świetlnych źródeł światła: 507–555 nm;
- temperatura barwowa: 3000 K;
- oddawanie barw: Ra = 80;
- luminancja (jaskrawość): do 4000 cd/m2.
Funkcjonowanie oświetlenia można ocenić na podstawie analizy dwóch grup zagadnień:
- efektu prac budowlanych (rozmieszczenia lamp i okien, kolorystyki ścian, sufitów oraz podłóg, funkcjonalności instalacji elektrycznej);
- zastosowanego wyposażenia i aranżacji wnętrz (oświetlenia stanowiskowego, rodzaju maszyn i mebli, rozmieszczenia stanowisk pracy, a także określenia ich przeznaczenia).
Analiza projektowanego lub eksploatowanego oświetlenia pozwala uzyskać wymagane wartości z uwzględnieniem złożoności zagadnienia wynikającej z różnorodności i wielości parametrów wymagających oceny.
W dalszej części artykułu:
OŚWIETLENIE PODSTAWOWE
OŚWIETLENIE AWARYJNE
CHARAKTERYSTYCZNE PARAMETRY OŚWIETLENIA
Natężenie oświetlenia i strumień światła. Gęstość powierzchniowa mocy i moc świetlna
Oświetlenie pola zadania oraz pól bezpośredniego i dalszego otoczenia
Rozkład luminancji
Oddawanie barw
Otoczenie świetlne
Ujednolicona ocena olśnienia
Wyznaczenie współczynnika utrzymania i czasu użytkowania
Sprawność funkcjonalna oświetlenia
Luminancja opraw świetlnych
ŚWIATŁO DZIENNE
WZGLĘDY ENERGETYCZNE
>>> Cały artykuł dostępny jest w numerze 9/2025 miesięcznika „Inżynier Budownictwa”.
>>> Członkowie Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa mają dostęp do miesięcznika przez portal członkowski >>>
mgr inż. Aleksander Łozowski
PBM ZREM Kompenerg
