Nasłonecznienie budynków zgodnie z Prawem budowlanym

Jednym z obowiązków inwestora jest przedstawienie analizy nasłonecznienia w projekcie budowlanym, który kolejno jest prezentowany administracji publicznej, wydającej pozwolenie na budowę. Wymagania techniczne budynku w zakresie nasłonecznienia uregulowane są bezpośrednio w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U.2019.1065), dalej: r.w.t. Przepisy dotyczące nasłonecznienia w większości mają zastosowanie w odniesieniu do budynków z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi. Przy sporządzaniu projektu budowlanego inwestor musi wziąć pod uwagę następujące elementy:

• odległość budynku od innych elementów,
• nasłonecznienie pomieszczeń oraz
• czas nasłonecznienia pomieszczeń w ciągu dnia.

Zgodnie (z art. 20 ustawy – Prawo budowlane: 1. Do podstawowych obowiązków projektanta należy: 1) opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z wymaganiami ustawy, ustaleniami określonymi w decyzjach administracyjnych dotyczących zamierzenia budowlanego, obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej – w związku z tym analiza nasłonecznienia budynku powinna być sporządzona przez projektanta, który zobowiązany jest do opracowania projektu budowlanego zgodnie z przepisami prawa i zasadami wiedzy technicznej. Powyższe zostało potwierdzone w orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 czerwca 2011 r., sygn. II OSK 1138/10. NSA wskazuje w tym orzeczeniu, że organ obowiązany jest przed zatwierdzeniem projektu budowlanego do zbadania, czy w sporządzaniu wspomnianego projektu uczestniczyły uprawnione do tego osoby oraz czy załączone dokumenty dotyczące analizy nasłonecznienia mogą być wykorzystane do oceny nasłonecznienia sąsiednich, istniejących już budynków. Ponadto organ powinien dokonać odpowiednich obliczeń, na podstawie których koncepcje i twierdzenia inwestora akceptuje bądź neguje.

Polecamy: Lampy LED nowej technologii – zamienniki żarówek tradycyjnych i halogenowych

Fot. stock.adobe.com / tashka2000

Projekt nasłonecznienia budynku

Sporządzenie projektu nasłonecznienia budynku w sposób w pełni zgodny z r.w.t wymaga zapoznania się z odpowiednimi definicjami pojęć. Wszystkie pojęcia wykorzystane w przepisach dotyczących nasłonecznienia wyjaśnione są bezpośrednio w r.w.t. W zakresie odnoszącym się do nasłonecznienia budynków w zainteresowaniu inwestorów powinny się przede wszystkim znajdować:

• pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi,
• dni równonocy oraz
• zabudowa śródmiejska.

Pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi to takie, które są przeznaczone na pobyt tymczasowy (wykorzystywane od 2 do 4 godzin dziennie) oraz pobyt stały (wykorzystywane od 4 godzin dziennie). W związku z tym pomieszczenia, których czas wykorzystywania jest krótszy niż 2 godziny – zgodnie z prawem nie są traktowane jako przeznaczone na pobyt ludzi. Dni równonocy to okres liczony od 21 marca do 21 września. Zabudowa śródmiejska to zgrupowanie intensywnej zabudowy na obszarze śródmieścia, określonej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku planu miejscowego w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.

Pierwszym istotnym elementem, który inwestor obowiązany jest wziąć pod uwagę podczas sporządzania projektu budowlanego, jest przesłanianie. Zapewnienie odpowiedniego dopływu światła naturalnego do pomieszczeń jest związane z usytuowaniem budynków i ich odległością od innych obiektów. Zgodnie z § 13 ust. 1 r.w.t. odległość budynku z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi od innych obiektów powinna umożliwiać naturalne oświetlenie tych pomieszczeń. Umożliwienie naturalnego oświetlenia uznaje się za spełnione, jeżeli:

• między ramionami kąta 60°, wyznaczonego w płaszczyźnie poziomej, z wierzchołkiem usytuowanym w wewnętrznym licu ściany na osi okna pomieszczenia przesłanianego, nie znajduje się przesłaniająca część tego samego budynku lub inny obiekt przesłaniający w odległości mniejszej niż:

– wysokość przesłaniania – dla obiektów przesłaniających o wysokości do 35 m,

– 35 m – dla obiektów przesłaniających o wysokości ponad 35 m;

• zostały zachowane wymagania, o których mowa w § 57 (nasłonecznienie) i § 60 (czas nasłonecznienia).

Wysokość przesłaniania mierzy się od poziomu dolnej krawędzi najniżej położonych okien budynku przesłanianego do poziomu najwyższej zacieniającej krawędzi obiektu przesłaniającego lub jego przesłaniającej części (§ 13 ust. 2 r.w.t.). Od tego przepisu istnieją dwa wyjątki:

• Pierwszym jest usytuowanie obiektów, takich jak maszt, komin, wieża lub inny obiekt budowlany, bez ograniczenia jego wysokości, lecz o szerokości przesłaniającej nie większej niż 3 m. Przepisy dopuszczają usytuowanie takich obiektów w odległości nie mniejszej niż 10 m od okna pomieszczenia przesłanianego, mierząc szerokość przesłaniania równolegle do płaszczyzny okna.
• Drugim wyjątkiem jest zabudowa śródmiejska, w której odległości między ramionami kąta 60^o wyznaczonego zgodnie z § 13 ust. 1 pkt 1 r.w.t. może zostać zmniejszona o nie więcej niż połowę. Przepisy te wskazują wyjątki, a więc każdorazowo inwestor musi wskazać przyczynę ich zastosowania oraz uzyskać na to zgodę.

Nasłonecznienie pomieszczenia

Kolejnym ważnym elementem, który musi zostać uwzględniony, aby uznać przepisy o naturalnym oświetleniu za spełnione, jest nasłonecznienie pomieszczenia. Pomieszczenie przeznaczone na pobyt ludzi musi mieć zapewnione oświetlenie dzienne, dostosowane do jego przeznaczenia, kształtu i wielkości, a stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8.

W pomieszczeniach, w których oświetlenie dzienne jest wymagane ze względów na przeznaczenie, stosunek ten wynosi co najmniej 1:12.

Warunki techniczne (r.w.t.) przewidują wyjątki od podanych wymagań dotyczących oświetlenia naturalnego. Pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi, w których światło dzienne nie jest konieczne lub wskazane albo jest to uzasadnione celowością funkcjonalną zlokalizowania tego pomieszczenia w obiekcie podziemnym lub części budynku, mogą być oświetlane wyłącznie światłem sztucznym. Jeśli pomieszczenie jest pomieszczeniem stałej pracy w rozumieniu zasad BHP, to na wykorzystanie do oświetlenia pomieszczenia jedynie światła sztucznego wymagana jest zgoda właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Przez pomieszczenie stałej pracy rozumie się pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny.

Wymogi dotyczące oświetlenia sztucznego nie są szczegółowo określone w przepisach. Zakładają, że pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi oraz do ruchu ogólnego powinny mieć zapewnione oświetlenie światłem sztucznym odpowiednio do potrzeb użytkowania, powinno zapewniać odpowiednie warunki użytkowania całej powierzchni, nie precyzując nic więcej.

Na uwagę zasługuje również wymagany czas nasłonecznienia (§ 60 r.w.t.). Mimo konkretnych i jasnych przepisów jest to kwestia dosyć skomplikowana. Zgodnie z przepisami pomieszczenia przeznaczone do zbiorowego przebywania dzieci w żłobku, klubie dziecięcym, przedszkolu, innych formach opieki przedszkolnej oraz szkole, z wyjątkiem pracowni chemicznej, fizycznej i plastycznej, powinny mieć zapewniony czas nasłonecznienia wynoszący co najmniej 3 godziny w dniach równonocy (21.03-21.09) w godzinach 8.00-16.00, natomiast pokoje mieszkalne – w godzinach 7.00-17.00. W zabudowie śródmiejskiej dopuszcza się ograniczenie tego czasu do 1,5 godziny. Jeżeli niezbędne minimum nie zostanie spełnione, lokal nie może zostać uznany za mieszkalny. W mieszkaniach wielopokojowych wystarczy, że przepisy zostaną spełnione w jednym z nich. Problem pojawia się przy udowodnieniu właściwego nasłonecznienia. Nie ma na to jednej metody, która byłaby najbardziej dokładną i niebudzącą żadnych wątpliwości. W związku z tym inwestor może skorzystać z kilku znanych sposobów obliczenia, jednak najlepszą opcją jest skorzystanie z profesjonalnych narzędzi komercyjnych, dzięki którym wskazany czas nasłonecznienia będzie jak najbardziej zbliżony do realnego i nie będzie budził wątpliwości.

Inwestor ma obowiązek przedstawić projekt nasłonecznienia wraz z projektem budowlanym. Wykazanie zgodności inwestycji z przepisami powinno być zawarte w stosownych rysunkach i opisach stanowiących analizę przesłaniania. W sytuacji gdy projekt budowlany nie będzie zawierał projektu nasłonecznienia, inwestor nie uzyska od organu decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego, a co za tym idzie nie uzyska pozwolenia na budowę. Jednak zanim organ wyda decyzję odmowną, ma obowiązek wezwać inwestora do usunięcia braków formalnych w projekcie budowlanym. Dopiero po upływie terminu wskazanego w wezwaniu organ wydaje decyzję o odmowie zatwierdzenia projektu budowlanego. Jeżeli organ rozstrzygający o wydaniu pozwolenia na budowę ma wątpliwości co do prawidłowości dokumentów przedstawiających projekt nasłonecznienia, powinien wezwać projektanta w celu wyjaśnienia wątpliwości.

Należy wskazać, że wydanie pozwolenia na budowę w o oparciu o projekt budowlany, który jest niezgodny z przepisami dotyczącymi nasłonecznienia, może stanowić przesłankę do nieważności decyzji, a w konsekwencji nawet obowiązek rozbiórki już wybudowanej części bądź całości budynku. Jednak fakt, że może on stanowić przesłankę, nie oznacza, że zawsze organ uchyli decyzje o pozwoleniu na budowę, ponieważ zgodnie z wyrokiem NSA z 17 września 1997 r., III SA 1425/96; wyrok SN z 20 czerwca 1995 r., III ARN 22/95: aby organ administracji publicznej wzruszył decyzję o pozwoleniu na budowę, musi zaistnieć rażące naruszenie prawa o większej wadze, aniżeli stabilność ostatecznej decyzji administracyjnej.

Podsumowując, inwestor obowiązany jest do zawarcia w projekcie budowlanym projektu nasłonecznienia sporządzonego przez projektanta, który będzie zgodny z obowiązującymi przepisami. W interesie inwestora leży także to, aby był on sporządzony właściwie oraz nie zabierał braków, ponieważ każde wezwanie do uzupełnienia braków formalnych równoznaczne jest z wstrzymaniem wydania decyzji przez organ, a zaskarżenie decyzji o pozwoleniu na budowę może skutkować jej wstrzymaniem aż do jej ostatecznego rozstrzygnięcia.

adw. Patrycja Kaźmierczak
Kancelaria Adwokacka KRS adwokat Patrycja Kaźmierczak

Zobacz: Wyjątkowy świetlik w Centrum Kreatywności Targowa