Podjęcie przez projektanta nadzoru autorskiego na żądanie inwestora jest czynnością, za którą należy się wynagrodzenie. Jeżeli inwestor ma obowiązek lub z mocy prawa może zlecić sprawowanie nadzoru autorskiego, to również z mocy prawa ma obowiązek świadczenia za wykonaną pracę.
Wynagrodzenie za nadzór autorski
Podjęcie przez projektanta nadzoru autorskiego na żądanie inwestora jest czynnością, za którą należy się wynagrodzenie. Jeżeli inwestor ma obowiązek lub z mocy prawa może zlecić sprawowanie nadzoru autorskiego, to również z mocy prawa ma obowiązek świadczenia za wykonaną pracę. Wynika to z art. 735 § 1 Kodeksu cywilnego: Jeśli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonane zlecenie należy się wynagrodzenie. W § 2 tego samego artykułu podano: Jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się o wysokość wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy.
Niektórzy inwestorzy traktują wynagrodzenie za nadzór autorski jak wynagrodzenie za dokumentację projektową, argumentując, że w zapłacie za projekt mieści się należność za nadzór autorski. Jest to niezgodne z ustaleniami art. 737 k.c.
Łączne wynagrodzenie za nadzór autorski oraz za jednorazowy pobyt projektanta (projektantów) może być określane wg następujących zasad:
1) łączne wynagrodzenie za nadzór autorskijest określane na podstawie:
a) kalkulacji indywidualnej jednostki projektowej,
b) materiałów informacyjnych i pomocniczych pt. „Środowiskowe Zasady Wycen Prac Projektowych – 2012”¹ w wysokości 15% kosztu pełnej dokumentacji projektowej; ta relacja procentowa może być zwiększona dla obiektów trudnych technicznie lub objętych nadzorem konserwatorskim [7],
c) „Zasad Wyceny Prac Projektowych SARP” w wysokości 15% ceny dokumentacji projektowej określonej wg ZWPP SARP,
d) „Regulaminu Honorarium Architekta” (opracowanie Krajowej Rady Izby Architektów z 2002 r.) w wysokości 10–25% wartości honorarium za opracowania projektowe, w zależności od specyfiki projektu oraz wymogów realizacji;
2) wynagrodzenie za jednorazowy pobyt projektanta na budowiemoże być określane wg:
a) kalkulacji indywidualnej (ryczałt), w której będą uwzględnione: czas pobytu projektanta na budowie, czas i koszty delegacji,
b) materiałów informacyjnych i pomocniczych pt. „Środowiskowe Zasady Wycen Prac Projektowych – 2012”¹ – w zależności od odległości budowy od siedziby projektanta i uzgodnionych kosztów dojazdu oraz delegacji [7].
© Prodakszyn – Fotolia.com
Wynagrodzenie za nadzór autorski może być ustalane różnymi metodami. Przyjmując jakąkolwiek metodę, zarówno inwestor, jak i projektant powinni pamiętać, że nadzór autorski może być dla projektanta stresogenny i że jest to bardzo odpowiedzialna czynność. W wielu przypadkach projektanci-autorzy muszą szybko podejmować różne decyzje, które mogą mieć istotny wpływ na jakość prowadzonych prac, trwałość obiektu, termin realizacji, a także na końcowy koszt obiektu. Dlatego nadzór autorski powinien być godziwie wynagradzany. Wycena nadzoru autorskiego, w szczególności stawka za jednorazowy pobyt na budowie, powinna zapewnić projektantowi-autorowi taki sam zarobek jak przy zwykłej pracy projektowej, a nawet większy.Szczególnie dotyczy to nadzorów zamiejscowych, gdy rzeczywisty czas pracy łącznie z dojazdem zwykle znacznie przekracza ustawowy czas pracy (patrz art. 735 k.c.) [4].
Problemy powstające przy nadzorze autorskim
Wybór przez projektanta – autora projektu – innej osoby do sprawowania nadzoru autorskiego może powodować problemy wynikające z uprawnienia tego „nowego projektanta” do decydowania o zmianach w projekcie, którego nie jest autorem. Rafał Golat w artykule „Pytania o nadzór autorski” [1] podaje: Wątpliwe jest natomiast, czy projektant przejmujący obowiązki w zakresie sprawowania nadzoru autorskiego, ma pełną swobodę w decydowaniu o zmianach w projekcie, którego nie jest autorem.
Pamiętać bowiem należy o tym, że po pierwsze poza sprawowaniem nadzoru autorskiego projektant ma inne obowiązki, w tym obowiązek wyjaśniania wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań (art. 20 ust. 1 pkt 3 Prawa budowlanego), który to obowiązek nie mieści się w zakresie sprawowania nadzoru autorskiego.
Kolejnym problemem ze sprawowaniem nadzoru autorskiego bywa konflikt autora projektu wymienionego w pozwoleniu na budowę z poleceniami projektanta sprawującego nadzór autorski. Rafał Golat w artykule „Konflikt projektantów” [2] zajmuje następujące stanowisko: Pamiętać należy o tym, że zakres kompetencji projektanta sprawującego nadzór autorski wyznacza art. 20 ust. 1 pkt 4 Prawa budowlanego, przypisując mu m.in. uzgadnianie możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie. Jeśli projektant sprawujący aktualnie Nadzów autorski rozwiązanie zamienne dopuści, a autor projektu rozwiązanie to zakwestionuje, należałoby ocenić, czy protest autora projektu jest uzasadniony, np. możliwością spowodowania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi. Jeśli projektant w swoim sprzeciwie uzasadnił szczegółowo protest, podając np. konkretne argumenty, to wystarczające może być stanowisko, które na zasadzie doświadczenia ocenić może inwestor i kierownik budowy, jeśli sprawa nie jest oczywista, rozstrzygające może być zdanie osoby trzeciej (biegłego, innego projektanta, który wyda opinię i jest bezstronny) albo w ostateczności decydować będzie wyrok sądu, jeśli sprawa trafi do sądu.
Fot. K. Wiśniewska
W podsumowaniu artykułu „Nadzory autorskie w zamówieniach publicznych” architekt Tomasz Graj [5] formułuje następujący pogląd: Praktyczny wniosek dla szerszego grona architektów i inwestorów wydaje się oczywisty – należy zawsze ujmować nadzory w umowie na wykonanie prac projektowych: przewidzieć określone stawki, sposoby ich waloryzacji, możliwości aneksowania. Jakkolwiek absurdalnie by to nie brzmiało odnosi się to również do konkursów, dla których w nazwie przedmiotu zamówienia należałoby zawsze dopisywać „sprawowanie nadzoru autorskiego dla tej inwestycji”. Rozwiązanie to nie jest jednak pozbawione wad, ze względu na dużą ilość niemożliwych do przewidzenia na etapie organizowania konkursu sytuacji, które mają później wpływ na zakres, program oraz finansowanie inwestycji.
Podsumowanie
Ustawa – Prawo budowlane rozstrzyga, że do podstawowych obowiązków projektanta należy opracowanie projektu budowlanego oraz sprawowanie nadzoru autorskiego. Oznacza to, że pochodną opracowania projektu budowlanego jest obowiązek sprawowania nadzoru autorskiego przez projektanta – autora projektu. Wymaga podkreślenia, że zamawiający, powierzając sprawowanie nadzoru autorskiego innemu zespołowi projektowemu niż zespół autorski, traci możliwość egzekwowania pełnej odpowiedzialności wykonawcy dokumentacji projektowej przysługującej z tytułu rękojmi i gwarancji.
Nadzór autorski jest czynnością, która nie tylko może ułatwić wykonawcy prowadzenie robót budowlanych, ale także ma istotny wpływ na ich wykonanie zgodnie z projektem. Projektant – autor projektu sprawujący nadzór autorski – powinien mieć taką znajomość nadzorowanej budowy, żeby w sytuacji określonej w art. 57 Prawa budowlanego mógł z pełną odpowiedzialnością i czystym sumieniem potwierdzić oświadczenia kierownika budowy o zgodności wykonania obiektu budowlanego (w tym robót zanikających) z dokumentacją projektową i warunkami pozwolenia na budowę oraz przepisami, w tym techniczno-budowlanymi. Oświadczenie takie jest wymagane przy zawiadomieniu inwestora o zakończeniu budowy lub jako załącznik do wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie. Tak pełniony nadzór autorski wymaga nie tylko pełnego zaangażowania projektanta (projektantów), ale również zapewnienia odpowiedniej liczby ich pobytów na budowie oraz właściwego wynagrodzenia za tak odpowiedzialną i stresującą pracę.Inwestorzy często o tym zapominają lub nie doceniają nadzoru autorskiego.
dr inż. Kazimierz Staśkiewicz
1Informacje o wydawnictwie „Środowiskowe Zasady Wycen Prac Projektowych – 2012” są podane na stronach www.ipb.org.pl oraz www. bisprol.pl.
Literatura
1. R. Golat, Pytania o nadzór autorski, „Inżynier Budownictwa” nr 9/2009.
2. R. Golat, Konflikt projektantów, „Inżynier Budownictwa” nr 10/2009.
3. W.W. Goliński, Nadzór autorski projektanta, „Rzeczpospolita” z 9.02.1990.
4. W.W. Goliński, A. Krupa, B. Kuliński, K. Staśkiewicz, Umowy o prace projektowe, Wyd. II, Izba Projektowania Budowlanego, Warszawa 2000.
5. T. Graj, Nadzory autorskie w zamówieniach publicznych, „Zawód: Architekt” nr 6/2011.
6. K. Staśkiewicz, Nadzór autorski – zakres prac i działań. Umowy, wyceny i nieprawidłowości, „Wiadomości IPB”, nr 4/2000.
7. Środowiskowe Zasady Wycen Prac Projektowych – 2012, wyd. Izba Projektowania Budowlanego, Warszawa 2013.
