Wraz z nadejściem okresu grzewczego powraca dyskusja nad tym, jak rozwiązać problem smogu w Polsce.
Szacuje się, że tylko w polskich miastach oraz aglomeracjach powyżej 100 tys. mieszkańców w 2014 r. na skutek obecności w powietrzu pyłu PM2,5 przedwcześnie zmarło 18,6 tys. osób*. W dodatku problem ten wiąże się z wysokimi kosztami – państwo traci z jego powodu 13% PKB rocznie**. Ponieważ źródłem smogu w Polsce są przede wszystkim systemy ogrzewania budynków***, działania podejmowane przez miasta dotyczą ich efektywności energetycznej oraz ekologicznych źródeł ciepła, a także monitorowania zużycia energii.
W tym roku jury konkursu ECO-MIASTO za najlepsze praktyki w tej dziedzinie wyróżniło Gdynię, Karlino, Mińsk Mazowiecki, Kraków i Kalety. Organizatorami projektu są Ambasada Francji w Polsce oraz Centrum UNEP/GRID-Warszawa.
Problem smogu stał się głośny w ostatnich latach. Nic dziwnego – to zjawisko jest przyczyną wielu niebezpiecznych dla życia chorób układu krążenia i oddechowego**, a w dodatku kosztuje polskie państwo aż 13% PKB rocznie. Jakie działania na rzecz poprawy jakości powietrza podejmują polskie miasta?
Po pierwsze: efektywne energetycznie budynki
Przede wszystkim sprawdza się zasada, że im mniej energii potrzeba do ogrzania budynku, tym lepiej dla środowiska i mieszkańców. Powstaje wtedy mniejsza ilość toksycznych substancji, a jednocześnie ograniczone zostaje zużycie surowców naturalnych. Dlatego miasta inwestują w efektywne energetycznie budownictwo. Działania w tym zakresie podejmują wyróżnione w konkursie ECO-MIASTO 2017 Kalety, a także Mińsk Mazowiecki, gdzie powstało energooszczędne przedszkole, wyposażone m.in. w okna i drzwi o niskim wskaźniku przenikania ciepła i system wentylacji odzyskujący ciepło z uchodzącego powietrza.
Przedszkole nr 5 w Mińsku Mazowieckim (fot. UM Mińsk Mazowiecki)
Po drugie: ekologiczne źródła ciepła
Aby ogrzewanie było przyjazne środowisku, kluczowy jest wybór odpowiedniego źródła ciepła. Najlepszym możliwym rozwiązaniem jest energia odnawialna. W gminie Karlino (laureat konkursu ECO-MIASTO 2017) aż 21 budynków użyteczności publicznej wykorzystuje pompy ciepła, czyli urządzenia, które wymuszają przepływ ciepła z obszaru o niższej temperaturze do obszaru o temperaturze wyższej. Ten ekologiczny sposób ogrzewania wspomagany jest energią wytwarzaną przez panele fotowoltaiczne.
Ogromnym zagrożeniem dla środowiska oraz zdrowia mieszkańców są natomiast stare, nieefektywne piece na węgiel. Często paliwo to jest złej jakości, a w skrajnych przypadkach użytkownicy wykorzystują do ogrzewania swoich domów odpady, które w procesie spalania wydzielają bardzo szkodliwe substancje. W Krakowie, wyróżnionym w tegorocznej edycji konkursu ECO-MIASTO, na szeroką skalę następuje wymiana przestarzałych pieców w budynkach mieszkalnych. Miasto dofinansowuje zakup nowoczesnych źródeł ciepła opartych na paliwie gazowym, olejowym, elektrycznym czy odnawialnych źródłach energii, a także udziela dopłat do ogrzewania osobom, które zdecydowały się na zmianę urządzenia grzewczego na nowsze lub podłączenie do miejskiej sieci. To bardzo ważne, bo tak kompleksowy program zachęca do udziału także osoby o niższych dochodach, które nie mogłyby sobie pozwolić na pokrycie wyższych opłat wynikających ze zmiany źródła ciepła na bardziej ekologiczne.
Instalacja fotowoltaiczna na dachu hali widowiskowo-sportowej w Karlinie
Po trzecie: monitorowanie zużycia energii
Ograniczeniu zużycia energii, a co za tym idzie – emisji szkodliwych substancji może sprzyjać efektywne zarządzanie. W Gdyni, mieście nagrodzonym w konkursie ECO-MIASTO 2017, od końca października 2017 r. działa kompleksowy system monitorowania zużycia energii. Został on zainstalowany w 450 miejskich budynkach. Zgromadzone dane mają umożliwić lepsze zarządzanie poborem prądu czy ciepła.
* K. Skotak., „Wpływ na zdrowie ludzi [w:] Pyły drobne w atmosferze. Kompendium wiedzy o zanieczyszczeniu powietrza pyłem zawieszonym w Polsce” [red. K. Juda-Rezler. B. Toczko], Warszawa 2016.
** K. Skotak, „Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego i jego skutki”, prezentacja przedstawiona podczas Międzynarodowej Konferencji „INNOWACYJNE ECO-MIASTO: zdrowe środowisko, zdrowi ludzie” 8 listopada 2017 r.
*** Krajowy program ochrony powietrza do 2020 roku, Warszawa 2015.
