Via Baltica – paneuropejski korytarz transportowy

Via Baltica, której odcinek będzie obecnie w Polsce budowany, to ok. 200 km drogi S51 od Ostrowi Mazowieckiej do Budziska na granicy z Litwą. Jest to droga międzynarodowa z Berlina w Niemczech do Helsinek w Finlandii, przez Polskę, Litwę, Łotwę, Estonię. Jest to pierwszy paneuropejski korytarz transportowy, uzgodniony drogą pokojową, i zarazem kluczowa droga dla rozwoju północno-wschodniej Polski oraz jedna ze strategicznych tras komunikacyjnych. Przebieg Via Baltica przez Polskę był uzgadniany już od lat 90. i związany z przebiegiem autostrady A2 z Berlina do Moskwy. Gdyby autostrada nie dochodziła, jak obecnie, do węzła Konotopa od strony zachodniej a ominęła Warszawę z południa, to niezbędna byłaby droga północną stroną, która zaczynałaby się na wysokości Koła przez Kłodawę, Kutno, Płock, Glinojeck, Ciechanów, Maków Mazowiecki, Ostrołękę, Łomżę, Ełk. Skróciłaby ona czas przejazdu na północny wschód. Ten wariant jest głównie rozważany w Płocku, strategicznym mieście Mazowsza, słynącym z produkcji przemysłu chemicznego, zwłaszcza nawozów sztucznych i rafinerii naftowej.

Budowana trasa pozwoli w ciągu trzech godzin dojechać z Warszawy do Budziska. Od Warszawy do granicy rozważane były dwa warianty przebiegu Via Baltica – łomżyński i białostocki.

Wariant łomżyński pierwotny zakładał przebieg Via Baltica z Warszawy przez Ostrołękę lub Ostrów Mazowiecką, Łomżę, Augustów i Suwałki do granicy z Litwą.

Wariant białostocki preferowany był zwłaszcza przez premiera Włodzimierza Cimoszewicza (w latach 1996 -1997) i zakładał poprowadzenie trasy po śladzie drogi krajowej nr 8 (przyszłej S8) z Warszawy przez Ostrów Mazowiecką, Zambrów, Białystok, Suchowolę, Augustów.

Zmiana przebiegu Via Baltica z wariantu łomżyńskiego na białostocki doprowadziła do licznych konfliktów z organizacjami ekologicznymi, gdyż droga przecinałaby obszary cenne przyrodniczo, m.in: Wigierski Park Narodowy, Puszczę Augustowską, Biebrzański Park Narodowy, Puszczę Knyszyńską, Narwiański Park Narodowy.

Wraz ze zmianą przebiegu Via Balti- ca przystąpiono do planowania i budowy poszczególnych jej odcinków, m.in. obwodnicy Augustowa w wariancie przez torfowiskową część doliny Rospudy. Rozpoczęto przebudowę drogi krajowej nr 61 będącej realną alternatywą dla Via Baltica. Przebudowa ta miała na celu całkowite przeniesienie ruchu tranzytowego ciężkiego z DK61 na DK8: m.in. zaprojektowano nawierzchnię na nacisk na oś do 10 t, nie wykonano utwardzonych poboczy, zdegradowano drogę między Ostrowią Mazowiecką a Łomżą – z drogi krajowej do drogi wojewódzkiej.

W 2005 r. GDDKiA zleciała firmie Scott & Wilson przeanalizowanie różnych wariantów przebiegu drogi, w korytarzu o szerokości 150 km położonym po obu stronach linii prostej łączącej Warszawę i Budziska pod względem społecznym, ekonomicznym, ekologicznym i ruchowym. Z 42 wariantów najwięcej punktów uzyskał przebieg przez Łomżę, Ełk.

20 października 2009 r. Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych, w którym zatwierdzony został przebieg nowo utworzonej drogi ekspresowej S61 od Ostrowi Mazowieckiej, przez Śniadowo, Łomżę, Stawiski, Szczuczyn, Ełk, Kalinowo, Raczki, Suwałki do Budziska. Jednocześnie w tym samym rozporządzeniu zmieniono klasę drogi krajowej nr 8 między Białymstokiem a Augustowem z S (ekspresowej) na GP (główną ruchu przyspieszonego) i wytyczono nowy przebieg drogi ekspresowej S19 w okolicy Białegostoku. Tym samym wieloletnia walka o wytyczenie racjonalnego przebiegu Via Baltica zakończyła się sukcesem organizacji pozarządowych.

Odcinki drogi ekspresowej S8, znajdujące się na terenie województwa mazowieckiego, leżące na szlaku Via Baltica to: Marki-Radzymin, Radzy- min-Wyszków (wraz z obwodnicami Radzymina i Wyszkowa) – oddane do użytkowania, Wyszków-Ostrów Mazowiecka (obwodnica Ostrów Mazowiecka – oddana do użytku, pozostałe w realizacji).

Obwodnica Marek. Umowy na realizację tego odcinka drogi ekspresowej S8 GDDKiA podpisała 28 listopada 2014 r. Budowa ma potrwać 32 miesiące. Droga będzie liczyć 15,4 km i kosztować ok. 737,5 mln zł. Inwestycja została podzielona na dwa odcinki. Umowę na zaprojektowanie i budowę pierwszego z nich o długości 8,1 km od węzła Marki do węzła Kobyłka podpisało konsorcjum z Salini Polska jako liderem, a wartość umowy wynosi ok. 331,6 mln zł.

Drugi kontrakt obejmuje zaprojektowanie i budowę odcinka o długości 7,2 km, od węzła Kobyłka do węzła Radzymin Południe. Zrealizuje je konsorcjum z firmą Astaldi S.PA. S.A. na czele za ok. 405,9 mln zł. Zarządzać kontraktem będzie konsorcjum ECMG GmbH i SGS Polska. Nadzór inwestorski nad realizacją zadania został powierzony firmie Getinsa Ingenieria S.L. z Hiszpanii. Droga ekspresowa S8 na tym odcinku ma być gotowa w drugiej połowie 2017 r. Konsorcjum Astaldi wyremontuje też fragment obecnej drogi krajowej nr 8. Droga krajowa nr 8 ma dwie jezdnie po dwa pasy, przebiega w bezpośrednim sąsiedztwie zwartej zabudowy miasta Marki oraz zabudowy miejscowości Słupno. Na tym odcinku występują liczne skrzyżowania z sygnalizacją świetlną, zjazdy prawoskrętne, przejścia dla pieszych z sygnalizacją świetlną oraz dwa węzły bezkolizyjne. Według pomiaru ruchu z 2005 r. droga ta jest obciążona ruchem wynoszącym 55 tys. pojazdów na dobę, w tym ok. 20% stanowią pojazdy ciężarowe i autobusy.

W celu ominięcia terenów zabudowanych podjęto decyzję o wytyczeniu nowego przebiegu dla trasy ekspresowej S-8 po wschodniej stronie Marek. Do realizacji wybrano wariant o długości 14 km.

Parametry techniczne: klasa drogi S (trasa ekspresowa), prędkość projektowa 100 km/h, liczba jezdni: węzeł Drewnica – węzeł Zielonka liczba pasów ruchu: 2 x 3; węzeł Zielonka – obwodnica Radzymina liczba pasów ruchu: 2 x 3. Nośność 115 kN/oś, KR6.

Od węzła Drewnica jezdnie główne trasy poprowadzono przez zabudowane tereny Zielonki, na południowym fragmencie w górnym poziomie na nasypie, a na wiadukcie – nad ulicami: Fabryczną – Marecką, Pustelnicką i kanałem Markowskim – rzeką Długą. Dalej jezdnie na nasypie schodzą na poziom terenu. Droga nr 631 przekraczana jest na estakadzie.

Przez Marki, Kobyłkę i gminę Radzymin droga prowadzona jest po terenie, przecinając na wiadukcie ul. B. Chrobrego w Kobyłce. W rozwiązaniu alternatywnym zaproponowano zgłębienie trasy ekspresowej i poprowadzenie jezdni głównych w wykopie pod ul. B. Chrobrego. Nad rzeką Czarną zakłada się wybudowanie mostu. W miejscowości Ciemne w gminie Radzymin jezdnie poprowadzono na długiej estakadzie nad drogą gminną i drogą wojewódzką nr 635, aby utrzymać istniejące powiązania zarówno drogowe, jak i piesze.

Jako rozwiązanie alternatywne, zdecydowanie zmniejszające uciążliwość odcinka, proponuje się prowadzenie jezdni trasy w wykopie pod drogą gminną i drogą wojewódzką w miejscowości Ciemne. Takie rozwiązanie będzie miało znaczący wpływ na zmniejszenie uciążliwości akustycznej. Wybrany do realizacji wariant III uzyskał 23 marca 2009 r. decyzję środowiskową.

Węzeł Drewnica – dwupoziomowy, całkowicie bezkolizyjny. W węźle następuje rozwidlenie dróg S8 i S17. Brak możliwości wjazdu i zjazdu na inne drogi. Węzeł Zielonka – częściowo bezkolizyjny typu WB. Jezdnie główne trasy na wiadukcie, wymiana ruchu w poziomie jezdni ul. marsz. J. Piłsudskiego (droga 631), przewidziana sygnalizacja świetlna. Relacja lewoskrętna z południowego zachodu na północ, w kierunku Nieporętu, najbardziej obciążona ruchem, poprowadzona bezkolizyjnie.

Węzeł Kobyłka – częściowo bezkolizyjny typu WB, droga ekspresowa prowadzona po terenie, jezdnia ciągu ulic: Przyjacielska – Szkolna na wiadukcie nad trasą. Wymiana ruchu odbywa się w poziomie jezdni tych ulic, na dwóch skrzyżowaniach.

Węzeł Wołomin – częściowo bezkolizyjny typu WB, w formie półkoniczyny. Starostwo Powiatowe w Wołominie zobowiązało się połączyć węzeł z lokalnym układem komunikacyjnym.

Węzeł Radzymin Południe – dwupoziomowy typu WB. Trasa S8 poprowadzona na wiadukcie. Rozrząd ruchu następuje na skrzyżowaniu z wyspą centralną, którą zaprojektowano na nowym ciągu komunikacyjnym łączącym drogę nr 635 z istniejącą drogą we wsi Dybów Kolonia.

Na obszarze przylegającym do Marek przewidziane są zabezpieczenia antyhałasowe w postaci ekranów półtunelowych oraz ekranów prostych o wysokości 6-8 m. Jest to jedno z najlepszych rozwiązań pod względem ochrony przed hałasem. W optymalnych warunkach ich efektywność może wynosić do 20 dB, zwykle jednak nie przekracza 15 dB.

Wyszków-Ostrów Mazowiecka. Odcinek długości 28,7 km. Projektowana droga ekspresowa prowadzona jest po śladzie drogi krajowej DK8 z wyjątkiem wsi Dybki, gdzie na odcinku blisko 2-kilometrowym (od 533+000 do 535+000) przewidziano przesunięcie korytarza o ok. 150 m na północny zachód. Na całym odcinku zlokalizowano sześć węzłów drogowych (wraz obwodnicą Ostrowi Mazowieckiej – 10) oraz sześć przejazdów bez powiązań. Dodatkowo zaprojektowano trzy kładki dla pieszych i dwa przejścia dla dużych zwierząt. Obwodnica Ostrowi została oddana do użytkowania.

Od Ostrowi do Budziska. Dalszą część Via Baltica stanowi droga ekspresowa S61 – odcinek Ostrów Mazowiecka-Budziska. Trasa przebiegać będzie przez Łomżę, Stawiska, Szczuczyn, Ełk, Raczki, Suwałki do Budziska. Również obwodnica Augustowa będzie jednym z elementów trasy S61 (od Raczek do obwodnicy Suwałk). Ten odcinek drogi S61 192 km od Ostrowi Mazowieckiej ma kosztować 7 mld. Przewidywany czas realizacji całej S61 to rok 2020. Podstawowe parametry techniczne: klasa techniczna: S (droga ekspresowa), prędkość projektowa: 100 km/h, przekrój poprzeczny: 2 x 2 (docelowo 2 x 3) pasy ruchu, drogi serwisowe zapewniające dostęp do terenów przyległych, średnia szerokość pasa drogowego ok. 80 m.

Oddano już do użytku: obwodnice Stawisk, Szczuczyna, Augustowa, w projektowaniu są: odcinki Szczuczyn-Raczki i Suwałki-Budzisko, obwodnica Suwałk.

Mieczysław Grodzki

Roman Lulis

Uwaga: Materiał ukazał się w nr. 5/2016 biuletynu „Inżynier Mazowsza” i stanowi fragment obszernej prezentacji przedstawionej na stronie internetowej MOIIB.